Beynex: Alzheimer için erken uyarı sistemi
Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezi ve Sosyal Yaşam Evi’nde uygulamaya sokulan ve şu anda 100 kişiye hizmet veren Beynex, Alzheimer, demans hastaları ve belleğinden şüphe duyanlar için “erken uyarı sistemi” niteliğinde...
Nöroloji ve Klinik Nörofizyoloji Uzmanı ve aynı zamanda Türk Alzheimer Derneği Kadıköy Şubesi Kurucusu Prof. Dr. Türker Şahiner, 7 yıl önce bir uygulama ortaya attı. Bilgisayar mühendisleriyle birlikte çalışarak geliştirilen uygulamanın adı Beynex. Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezi ve Sosyal Yaşam Evi ile işbirliği halinde hizmet veren uygulamayı Türker Şahiner’e sorduk.
Beynex uygulamasını bize biraz açar mısınız?
Unutkanlık bir tıbbi şikâyet olmasına rağmen teşhisi biraz zordur. Hafıza testi yapılır ancak yoğun polikliniklerde bu testler yeterince fikir vermez. Her unutkanlık Alzheimer değildir. Beynex projesine gelecek olursak; dünyada internetle ilgili bir heyecan var. Dünya kongrelerine yıllardır gidiyorum. Bu alanda faaliyet yürüten şirketler var. Örneğin: Lumosity, Brainfx, Neurocog. Ben dünyada olan uygulamalara başka bir açı getirdim.
Belleğinden şüphe eden kişi bir uygulama üzerinden verilerini görsün, beynini geliştirecek egzersizlerde bulunsun ve her kişinin bir danışmanı olsun istedim. Beynex bir danışmanın yüzlerce kişiyi izleyebileceği bir program. Herkes hastaneye gidemeyebilir veya testleri yaptırmayabilir diye düşündüğümüzden internet ortamında böyle bir fırsat yarattım. Beynex bir erken uyarı sistemi. Biz teşhis koymuyoruz fakat egzersizleri uygulayan kullanıcılarımız örneğin belli bir ortalamanın altına düştüğünde sistem uyarı veriyor. Biz de ona Alzheimer veya demans riski olduğunu iletiyoruz. Sonrasında kullanıcı ya bizle ya da herhangi bir doktorla irtibat kurabilir. Hem biz gidişatı izleyelim hem de katkımız olsun.
“HASTALIĞIN SEYRİNİ DEĞİŞTİRİYORUZ”
Erken uyarıda bulunmanız önemi daha da artıyor değil mi?
Kesinlikle. Hem hastalığın seyrini değiştirebiliriz hem de hastalıkla karşılaşma riski olanları bundan koruyabiliriz. Alzheimer teşhisi konulma süresi 18 ay kadar sürebiliyor. Başka hastalıklarda böyle bir şey yok. Şekeriniz yükselirse çok su içmeye başlarsınız idrara çıkarsınız; en umursamaz kişi bile 1 haftada anlar. Böbrek yetmezliği sonucunda ağzınız kokar, vücut şişer 1 haftaya doktora gidersiniz. Ama unutkanlıktan teşhis koymak çok güç, kabullenememe çok fazla. Beynex bundan dolayı erken uyarı sistemi olduğu için çok önemli.
Beynex’in Alzheimer’ı ertelen bir yanı da var mı?
En başta beyin egzersizlerinin hepsi hastalığın başlamasını erteliyor. Sakin yaşamlar hastalığı çok hızlandırıyor. Biz hastalığı durduramasak da hastalığın seyrini değiştiriyoruz, hastalığı uzatıyoruz. Aktif beyin çok önemli Alzheimer’da. Biz bir taraftan erken uyarı verirken aslında bu egzersizlerle insanların Alzheimer veya demans olmasını da erteliyoruz. Böyle bir işlevi de var.
Peki proje ne zaman ortaya çıktı?
2011’ de iki bilgisayar mühendisiyle başladım. Şimdi bir bilgisayar mühendisimiz var. Mutfağında çalışan insanlar azaldı yazılım aşaması bittiğinden dolayı. Son 1 yılda server kitlenmesi dışında sıkıntı çıkmıyor. 2011’den 2013’e kadar 20’ye yakın yazılımcıyla çalıştık ve sonunda 2013’te aktif olarak çalışmaya başladık.
Bu uygulamayı işletmemiz için daha fazla insana ihtiyacımız var. Benim dışımda 3 doktor daha var. Bir çalışanımız da datalara bakıyor.
2 GRAMLIK HİPOKAMPUS BOZULURSA...
İsim ve logo nereden geliyor?
‘Beyn’ kısmı beyinden, ‘ex’ kısmı ise egzersizden geliyor. Logoda da bir denizatı kullandık. Denizatı beyindeki ‘hipokampus’u belirtir ve beynin en ilginç yanıdır. 2 gramlık bir yapı fakat bozulduğu için unutkanlık başlar. Beynin Rem’idir bir nevi.
Kaç kullanıcıya ulaştınız?
Bu uygulamayla 200 kişiyi izledik, 100 kişi de aktif olarak şu anda sistemde. 100 kişinin verilerini aynı zamanda çeşitli kongrelere de sunuyoruz. Örneğin; Temmuz’da Chicago’daki Dünya Alzheimer Kongresi’ne bu verileri sunacağız. Dataları sunarken veya uygulama içinde asla insanların kimlik bilgilerini zorunlu kılmıyoruz. İsteyen rumuzla üye olabilir, TC vermek zorunda değiller. Sadece iletişim alıyoruz.
İlgiden memnun musunuz?
En başta ticari bir amaçla yola çıkmak istemedik. Kadıköy Belediyesi ve Kadıköy Alzheimer Merkezi bu konuda bir hayli emek verdi. Dediğim gibi Türkiye’deki kongrelere de elde ettiğimiz raporları sunuyoruz. Son kongrede 2000 Nörolog’un 82 tanesi Alzheimer ile ilgileniyordu, 84’ü ‘Beynex’i kullanırım’ dedi. İlgi oldukça yüksek. Ancak şimdilik adım adım gitmek istiyoruz.
UYGULAMA ÜCRETSİZ
Peki, belleğinden şüphe duyan birisi nasıl kullanıcı adı alıp siteye giriş yapabiliyor?
Biz bir anda 1000-2000 kişiye ulaşmak amacında değiliz. Adım adım gitmek istiyoruz. Bu yüzden Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezi’ni arayanlar veya Beynex.com üzerinden ulaşanlar kolaylıkla kod alabilirler ve o tarihten sonra siteye girip egzersizlere ulaşabilirler. Beynex tüm kullanıcılara ücretsiz aynı zamanda.
Sitedeki egzersizlerden biraz bahseder misiniz?
Sitede 40 egzersiz var. Değerlendirirken ise 8 ayrı parametremiz var. Bunlar: bellek, hız, aritmetik, esnek düşünme, dikkat, dil yeteneği, problem çözme ve görsel algı. Puanlamayı buna göre yapıyoruz ve değerlendirme puanı düşük olanlar için uygulama direkt olarak uyarı veriyor. Videolu fiziksel egzersizlerimizi uygulayabilirler, yaşam aktivitelerini sorgulayabilirler veya sadece hatırlama yeteneklerini güçlendirebilirler.
Peki, Beynex projesini nasıl geliştireceksiniz?
Şu anda Kadıköy Belediyesi Alzheimer Merkezi ile iş birliği içinde yürütüyoruz fakat ileride Sağlık Bakanlığı dahi izleyebilir. Düşünsenize biri bizden aldığı veriyi doktora götürebilir ve şu şu böyle çıktı diyebilir.
Belleğinden şüphe duyan, Alzheimer veya demans olduğundan şüphelenen herkes Kadıköy Alzheimer Merkezi’ni arayarak oradan kod isteyebilirler. Orada 50 kişilik toplantılar düzenleyeceğiz ve uygulamayı tanıtacağız. 300-400 kişi talep ederse ona göre programı geliştireceğiz.