Covid-19 benzeri salgınlar artabilir
İklim değişikliği, Covid-19 benzeri salgın hastalıkların artmasına yol açabilir. Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “İklim değişikliği ve ekosistemlerin tahribatıyla birlikte gelecekte Covid-19 benzeri salgınların çıkması çok olası” diyor
Çevre, İklim ve Sağlık için İşbirliği Projesi (ÇİSİP) kapsamında Türkiye’de ilk defa “Tek Sağlık” yaklaşımıyla Covid-19 salgını ve iklim değişikliği ilişkisi incelendi.
Merkezi yönetim ve sivil toplum kuruluşlarına çağrıların yapıldığı projede, yaban hayatın avlanmaya dahil edilmesinin derhal durdurulması, kirletici ve madencilik gibi sektörlere dair kamu harcamalarının kaldırılması, halk sağlığı, hayvan ve bitki sağlığı, çevre gibi alanlarda çalışanların birlikte projeler üretebileceği bir ortamın yaratılması talep edildi.
Covid-19 salgını tüm hızıyla sürüyor ve yayılmaya devam ediyor. Aşının bulunmasıyla artık bağışıklık sonucu salgının yavaş yavaş yenileceği de konuşuluyor. Peki, Covid-19 göreceğimiz son salgın mı olacak? Uzmanlar bu soruya büyük oranda hayır cevabını veriyorlar. Nedeni ise salgınları ortaya çıkaran sebeplerle mücadele etmememiz, iklim değişikliğini yeterince gündemimize almamamız.
YÜZDE 75’İ HAYVANLARDAN
Örneğin, küresel sıcaklığın 2,3 derece artışının, sivrisineklerin göç rotalarını etkilediğini ve bunun da sıtma riski altındaki insan nüfusunu yüzde 3-5 oranında artırdığını biliyor muydunuz?
Yabanın, ormanlık alanların tahrip edilmesi de salgın hastalıklarla ilgili. Yaban hayatının zorlanması, hayvanların şehre, insanların yaşadığı yerlere yakın yerlere gelmesine neden oluyor. Bugüne kadarki bulaşıcı hastalıkların yüzde 75’i hayvanlardan insanlara bulaşan, zoonoz adı verilen hastalıklar. HIV/Aids, Ebola, Sars, Mers, kuduz, kuş gribi gibi hastalıkların, salgınların tamamı hayvanlardan geçen hastalıklar sonucu ortaya çıktı.
ETKİLEŞİM ARTARSA RİSK DE ARTAR
Projede yer alan uzmanlardan İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Covid-19’un iklim değişikliğiyle doğrudan bir ilişkisi yok ama iklim değişikliği ve ekosistemlerin tahribatıyla birlikte gelecekte Covid-19 benzeri salgınların çıkması çok olası. Covid-19’dan devam edelim. Temelde hangi hayvandan insana geçtiğine dair kesin, net bir bilgi yok. Sadece söylentiler var. Pangolin deniyor, yarasa deniyor. Hikayeye göre, önce vahşi hayvanların satıldığı bir pazarda, başka bir hayvana geçiyor. Daha sonra da onlardan insanlara geçtiği yönünde. Salgın hastalıklara neden olan virüsler, bakteriler, mantarlar gibi patojenlerin insana geçmesi için hayvanla insan arasındaki etkileşimin artması gerekiyor.” dedi.
Doğada, neredeyse tüm canlılarda hastalıkların, patojenlerin mevcut olduğunu söyleyen Tolunay, “Bunlar doğal şartlarda insanlara geçmiyor ama ormanları keserseniz, ekosistemi kesip yerine yerleşim alanı, tarım alanı yaparsanız insan olarak yaban hayvanlarıyla doğrudan ilişkiye geçmiş oluyorsunuz. Doğadaki hayvanlarda bulunan patojenler, öncelikli olarak evcil hayvanlara geçiyor ve onlar da insanlarla etkileşimde olduğu için virüs mutasyona uğrayıp çok daha kolay insanlara sıçrayabiliyor.” diye konuştu.
SICAKLIK DA SORUN
Ormanlık alanların tahrip edilmesinin dışında iklim değişikliğinin bir diğer etkisi ise sıcaklıkların artması ve yangınların çoğalması. Tolunay, hayvanların yaşadıkları alanlarda, yabanda kuraklığın ve yangınların artmasının hayvanların daha uygun yere göç etmesiyle sonuçlanacağını, bunun da salgın hastalık riskini artırdığını söyledi.
Tolunay, iklim değişikliğiyle salgın hastalıklar ilişkisine dair son bir örnek vererek konuşmasını sonlandırdı: “Kuzey enlemlerdeki tundra olarak adlandırdığımız soğuk bölgelerde ve donmuş toprakların içinde bulaşıcılığını koruyan virüsler olduğu biliniyor. Eğer tundralardaki donmuş topraklar çözülürse virüsler de aktif hale gelebilir, insanlar arasında yayılabilir. Bunlar teorik bilgiler ama özellikle insan ve hayvan etkileşiminin gittikçe arttığını biliyoruz. Son 70 yıl içinde ortaya çıkan yeni tür hastalıkların sayısının çok arttığını görüyoruz. Ebola var, HIV var, kuş gribi var, Mers var, Sars var. Bunlar hep insanın doğaya müdahalesi nedeniyle yaşanmış salgın hastalıklar.”