Covid kronikleşirse…
Covid geçiren hastalarda halen şikayetlerin devam etmesi anlamına gelen 'Kronik Covid' hakkında bilgi veren Prof. Dr. Güner Sönmez, “Avrupa’da bu hastalar için rehabilitasyon merkezleri açıldı. Bizim de buna benzer merkezler kurmamız gerek” dedi
Hastaneden çıktım, hangi araba benim bilemedim, konuşurken kelimeler gelmiyor aklıma, sürekli baş dönmem var...
Bu ve benzeri cümleler, Covid 19 geçiren hastaların bir kısmının şikayetleri. Peki neden? Kadıköy Belediyesi Rana Beşe Sağlık Polikliniği ve Kozyatağı MediEnt Kulak Burun Boğaz Tıp Merkezi’nde görev yapan radyoloji uzmanı Prof. Dr. Güner Sönmez’e sorduk.
- Long covid-uzun/uzayan kovid’i nasıl tanımlarsınız?
Covid 19 hastalığı geçirip rutin kan tahlillerine göre iyileştiği kabul edilen bazı insanlarda, dalgalı bir şekilde devam eden şikayetler gözlemliyoruz. Bu şikayetlerin şiddeti ve şekli hastadan hastaya değişiyor. İşte bu tabloya uzamış Covid anlamında long Covid deniliyor.
- Biliyorum çok yeni bir konu ama nedenleri hakkında neler söylersiniz?
Nedenleri çok tartışılıyor. Birkaç teori var; hastalığın aktif döneminde virüsün neden olduğu bağışıklık yanıtının, daha sonra da devam etmesi; şikayete neden olan organ veya dokuya, virüsün direk kendisinin hasar vermesi; yapılan tedavi ve kullanılan ilaçların bir takım yan etkileri gibi.
“ŞİKAYETLER UZUN SÜREBİLİR”
- Pek çok covidli hasta iyileştikten epey zaman sonra bile hala tat-koku sorunu yaşıyor. Bu konuda gözlemleriniz neler?
Evet bu şikayet çok uzun sürebiliyor. Benim 1.5 aya kadar bir şikayeti geçmeyen hastam oldu mesela. Ama endişe etmemeliler. Genelde 3-4 hafta içinde normale dönüyor.
- Covid geçiren hastaların long-covid’den korunmak için alabilecekleri bir önlem var mı?
Kendilerini bir şey yapmasından ziyade, sağlık profesyonellerinden yardım almaları gerekiyor. Mesela yürüyüş sıkıntısı çekenlerin fizyoterapistlerden yardım almaları, solunum sıkıntısı çekenlerin uzman tavsiyesi doğrultusunda solunum egzersizleri yapmaları, baş ağrısı titreme gibi şikayetleri olanların nöroloji uzmanı kontrolünden geçmesi gibi. Ayrıca taburcu olduktan sonra, dengeli beslenme, düzenli uyku, çok abartmadan egzersiz gerekli.
- Covid olan kişi bi daha asla eski gibi olmaz/olamaz mı?
Böyle düşünmemek lazım. Bu insanları karamsarlığa sevk eder. Şu ana kadar diğer organlarda yaptığı hasarların büyük oranda normale döndüğünü, zamanla iyileştiğini görüyoruz uzun dönem etkileri için daha çok zamana ihtiyacımız var. Ümitli olalım tedbiri de elden bırakmayalım.
“REHABİLİTASYON MERKEZLERİ KURULMALI”
- Long-covid’in takip edilebilmesi için Sağlık Bakanlığı’nın yapması gerekenler neler?
İstanbul Üniversitesi bünyesinde covid hastalarını takip merkezi kuruldu. Bu olumlu bir gelişme ama yetmez. Avrupa’da bu hastalar için rehabilitasyon merkezleri kuruldu. Bu merkezde fizyoterapistler göğüs hastalıkları, radyoloji, nöroloji, kardiyoloji uzmanları hastaları beraber gözlemleyip semptoma yönelik tedavi yapıyorlar. Uzun süre devam edebilecek olan şikayetler bu merkezler sayesinde çok daha kısa sürede tedavi oluyor ve geçiyor. Bizim de buna benzer merkezler kurmamız gerekir
- Bazı insanlar artık artık ‘covid olsam da sıramı savsam..’ gibi bir düşünce içinde. Bu konudaki yorumunuz nedir?
Bu çok yanlış bir argüman. Çünkü hastalığın kimde nasıl seyredeceğini bilemiyoruz. Çok genç ve sağlıklı olduğu halde hayatını kaybeden bir çok örnek var. Bu riski göze alınamaz. Kaldı ki bazı insanlarda uzun süre devam eden hasarlar bıraktığını da biliyoruz. Aşı bulunana kadar kendimizi korumak zorundayız. Şunu da unutmayalım dünyada 50 milyondan çok insanın ölümüne neden olan İspanyol gribinde dünya nüfusunun %65’i enfekte olmadı.