Dünyanın gözü kulağı aşıda!
Dünya korona virüsüne karşı umudunu, çalışmaları devam eden aşılara bağlamış durumda. Üç aşının etkinliği yüzde 90’ın üzerinde ve son aşamadalar. Aşılardaki son durumu derledik...
Korona virüsü vaka ve can kaybı sayıları her geçen gün artarken, herkesin gözü aşı müjdesine çevrildi. Türkiye’de uygulanacak korona virüsü aşısının ne kadar olacağı, eczanelerde satılıp satılmayacağı merak konusu. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca bu konuda önemli bilgiler paylaştı ve Çin’de üretilen Sinovac aşısının ücretsiz olacağını açıkladı.
“50 MİLYON AŞI İÇİN İMZA ATILDI”
Sinovac aşısı şu anda Çin’de halihazırda kullanılıyor ve Bakan Fahrettin Koca, aralık, ocak ve şubat aylarında 50 milyon aşı için sözleşme imzalandığını duyurdu. Sinovac aşısının yanı sıra dünyada üretilen diğer aşıların edinilmesiyle ilgili çalışmalar da sürüyor. Ruhsatlandırma işlemleri tamamlandığında Sinovac dışındaki aşılar da Türkiye’ye getirilecek ancak eczanelerde ücretli olarak satılacak. Türk bilim insanları Özlem Türeci ve Uğur Şahin’in Biontech şirketiyle Pfizer’in ortak ürettiği aşının ruhsat alması halinde de ilk etapta 1 milyon doz Türkiye’ye getirilecek.
Dünyada aşı çalışmalarında sona yaklaşılırken Pfizer-Biontech ortaklığıyla üretime geçmesi planlanan ve Çin’in geliştirdiği Sinovac aşısının dışında üç aşı daha son aşamaya yaklaştı. Bunlardan biri Belçikalı şirket Janssen Pharmaceutical’in ürettiği aşı. Bu aşı şu anda ABD de dahil olmak üzere 5 ülkede yaklaşık 90 bin kişi üzerinde test ediliyor, etkinliği net olarak açıklanmış değil.
YÜZDE 90’IN ÜZERİNDE ETKİLİ 3 AŞI VAR
Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı ise ABD, Şili, Peru ve İngiltere’de 60 bin kişi üzerinde test ediliyor, geçtiğimiz günlerde yapılan açıklamada bu aşının yüzde 70 koruma sağladığı açıklandı. Koruma oranı yüzde 90’ın üzerinde açıklanan ise üç aşı bulunuyor. Bunlardan ikisi Pfizer-Biontech ortaklığında hazırlanan aşı, Rusya’nın geliştirdiği Gamaleya adlı aşı ve ABD’de geliştirilen Moderna aşısı.
Moderna’nın ve Pfizer-Biontech ortaklığıyla geliştirilen aşıların etkinliğinin yüzde 95 olduğu duyulurken, Rusya’da geliştirilen Gamaleya (Sputnik V) adlı aşının da yüzde 92 oranında etkinlik sağladığı açıklandı.
HANGİ AŞAMALARDAN GEÇİLİYOR?
Son aşamada olan bu aşıların dışında 200’ü aşkın aşı çalışması var. Henüz bu aşılardan hiçbiri onaylanmadı. Aşılar için önce ön klinik araştırma yapılıyor, daha sonra Faz 1 aşamasında küçük bir hasta grubunda test ediliyor, daha sonra en az 100 hastadan oluşan gruplarda deneniyor. Bu da Faz 2 aşaması oluyor. Faz 3 aşaması ise aşının en az bin kişi üzerinde test edildiği safhaya verilen ad.
Uzmanların aktardığına göre bu aşamalar sırayla olmak zorunda değil. Örneğin Pfizer-Biontech ve Sinovac aşıları aynı zaman diliminde bu aşamaları test ettiler. Faz 3 aşaması da geçildikten sonra şirketler genel kullanım onayı için ABD’deki Gıda ve İlaç Dairesi’ne (FDA), Avrupa İlaç Ajansı’na (EMA) ve Japonya İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’na başvuruyorlar. Aşı bu kurumlardan onay aldıktan sonra kullanılabilir hale geliyor ancak şartlardan biri aşının küresel ölçekte üretilebiliyor olması. Şirketler de halihazırda yaptıkları açıklamalarda 2021’in sonuna kadar milyonlarca doz üretmeyi hedeflediklerini duyurdular.
DEPOLAMA DA ÖNEMLİ
Aşıların üretilmesi ve uygulanması kadar bekletilme yerleri ve depolanmaları da önemli. Örneğin, Pfizer-Biontech’in birlikte geliştirdikleri aşının -70 derece depolarda muhafaza edilmesi şart.
Aşının onaylanması virüsün yenildiği ve aşının tamamen etkili olduğu anlamına da gelmiyor. En önemli aşama, aşılanan hastaların sağlık durumlarının gözlemlendiği dördüncü aşama olarak kabul ediliyor.
Aşı adaylarının çoğu virüsün kendisini hedeflemek yerine, virüsün dışında bulunan protein gibi küçük bileşenleri hedefliyor. Temel hedeflerden biri, bağışık sisteminin verilen yüksek dozdaki proteini hatırlaması ve gerçek virüsle temas ettiğinde savunma reaksiyonunu hızlı bir şekilde geliştirmesi. Hepatit B, HPV gibi virüslere karşı geliştirilen aşılarda da bu yol izleniyor.
NE KADAR ÜRETİLEBİLİR?
Bazı aşılar genetik modifikasyonu amaçlarken bazıları öldürülmüş virüsleri kullanmayı amaçlıyor. Örneğin, gribe karşı kullanılan aşılar genelde bu tarz aşılar ve bağışıklık için birkaç kez uygulanması gerekiyor. Çin’de üretilen aşı bu grup aşılara örnek gösterilebilir. RNA aşıları ise virüse ait gerçek bir bileşeni kullanmıyor. Bu aşıların amacı insan dışı bileşenleri tanıtma, savunma reaksiyonunu tetikleme üzerinden deneniyor. Virüsün bir kod parçası, bağışıklık sistemini eğitmek ve tetiklemek için vücuda enjekte ediliyor. Pfizer-Biontech ve Moderna aşıları, RNA aşıları grubuna giriyor.
Pfizer 2021 sonuna dek 1 milyar 300 milyon doz aşı üretebileceklerini, Oxford ise 2 milyar doz üretebileceklerini açıkladı. Aşı üretildikten sonra ülkelere dağıtımı başlayacak ve elbette daha zengin ülkeler aşıya daha hızlı ulaşabilecekler. ABD, Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere şimdiden harekete geçmiş durumda. Uzmanlara göre Türkiye’ye aşıların ulaşması ve uygulanmaya başlanması 2021 ortasını bulabilir.