Engelli kadınların görünmeyen mücadelesi
“Türkiye’de Engelli Kadınların Durumu, İhtiyaçları ve Öncelikleri: Hak Temelli Bir Araştırma” raporuna göre engelli kadınların yüzde 35’i şiddete uğruyor, eğitime erişemiyor sağlık hizmetlerinde fiziksel ulaşımda zorluk yaşıyor
Engelli Kadın Derneği (ENG-KAD), Türkiye’deki engelli kadınların yaşam koşullarını, ihtiyaçlarını ve önceliklerini ele alan “Türkiye’de Engelli Kadınların Durumu, İhtiyaçları ve Öncelikleri: Hak Temelli Bir Araştırma” başlıklı raporunu yayınladı. UN Women ile birlikte Avrupa Birliği’nin finansal desteğiyle hayata geçirilen araştırma, engelli kadınların toplumsal hayata ve temel haklara erişimde yaşadıkları engelleri ve kesişen eşitsizlikleri gözler önüne seriyor.
Eylül-Kasım 2023 arasında yapılan saha çalışmasıyla, 991 engelli kadının (898 kadın ve 93 bakım veren) katılımıyla gerçekleştirilen araştırma, engelli kadınların eğitim, istihdam, sağlık, toplumsal katılım ve şiddet gibi temel alanlarda karşılaştıkları engelleri ortaya koyuyor.
Raporda öne çıkan bulgular şöyle:
ŞIDDET VE GÜVENLIK
Her 10 engelli kadından neredeyse 4’ü (yüzde 35.8) şiddete maruz kaldığını belirtiyor. Şiddet, psikolojik, fiziksel ve cinsel boyutlarda engelli kadınları derinden etkiliyor. Ancak, yaşadıkları şiddeti yalnızca yüzde 31’i yetkili mercilere bildiriyor.
Engelli kadınların işgücüne katılımları ve istihdamda yer almalarının önündeki engeller çok fazla. Her iki engelli kadından biri, engeline uygun bir işe yönlendirilmediğini belirtiyor; kadınların yüzde 34,4’ü ise eğitimlerine uygun işe yönlendirilmediklerini belirtiyor. Her dört engelli kadından biri işyerinde ayrımcılığa maruz kaldığını ifade ediyor. Araştırmaya katılan kadınların yüzde 41’i çalışma arkadaşlarının, yüzde 73’ü ise işverenlerinin veya yöneticilerinin önyargılı yaklaşımıyla karşılaşıyor.
Araştırmaya göre iş arayan engelli kadınların oranı yüzde 11,6. Her 10 engelli kadından birinin ise sosyal güvencesi bulunmuyor. Kadınların yüzde 60,5’i, yaşadıkları hanelerde temel gelir kaynağının diğer hanehalkı bireylerinin gelirleri olduğunu belirtiyor. Yüzde 55,9’u ise harcamalarının gelirlerini aştığını ifade ediyor.
EĞİTİM ALAMIYOR, SAĞLIK HİZMETLERİNDEN FAYDALANAMIYOR
Engelli kadınlar, eğitim hayatlarında engellerle karşılaşıyor. Ailelerinin maddi durumu, okul ulaşımı ve uygun eğitim desteği eksiklikleri nedeniyle birçok engelli kadın eğitimini tamamlayamıyor. Kadınların yüzde 47’si ailelerinin maddi olanaklarının yetersizliği, yüzde 35’i fiziksel olarak okula erişimdeki engeller gibi nedenlerle eğitim hayatlarına devam etmekte zorlandıklarını ifade ediyor.
Araştırmaya katılan kadınların yarıya yakını (yüzde 47) sağlık hizmetlerine fiziksel erişimde zorluk yaşadığını ifade ediyor. Kadınlar, engel türlerine göre ihtiyaç duydukları yardımcı cihaz ve malzemelere de kolaylıkla erişemiyor. Araştırmaya kendisi katılıp ankete yanıt veren her 10 kadından 4’ü, bilgileri bakım verenler aracılığı ile alınan her 10 kadından 7’si yardımcı cihazlara erişimde güçlük yaşıyor. Erişimde en fazla zorluk yaşayanlar ise zihinsel engelli kadınlar.
Engelli kadınların yüzde 69’u halkın kullanımına açık bina ve alanlara erişimde güçlük yaşıyor. Zihinsel engelli her 4 kadından biri park, meydan ve ulaşım araçlarını kullanamıyor. İşitme engelli kadınlar ise sinema, tiyatro veya gösteri merkezleri gibi sosyal etkinliklere erişim engeli ve zorlukları nedeniyle katılamıyor.
Araştırmanın çarpıcı sonuçlarından biri de engelli kadınların yaşadığı endişeler. Her 10 engelli kadından 4’ü, toplumun beklentileri ve önyargıları nedeniyle çocuk doğurmak ve yetiştirmekle ilgili endişe duyarken, yine her 10 kadından 4’ü başkalarının düşünceleri nedeniyle yeni şeyler öğrenmekten çekiniyor. Ayrıca, her 10 engelli kadından 3’ü yabancılar tarafından saldırıya uğramaktan endişe ediyor.