Gebelik diyabetini duydunuz mu?
Doktor Nilgün Tandoğan, “Gebelik şekerinin tanısı geç konulursa hem anne hem de bebek için riskli durumlar oluşabilir” diyor
Her anne adayı hamilelik sürecini sağlıklı ve rahat bir şekilde geçirmek ister. Fakat gebelikte ortaya çıkan bazı hastalıklar, gebelik sürecinin biraz zor geçmesine neden olabilmekte. Bu hastalıklardan biri olan gebelik diyabeti hakkında okurlarımızı bilgilendirmek için Kadıköy Belediyesi Dr. Rana Beşe Sağlık Polikliniği’nde Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doktor Nilgün Tandoğan’ı sayfamıza konuk ederek, gebelik diyabeti hakkında ayrıntılı ve yol gösterici bilgiler edindik.
1-Gebelik diyabeti nedir?
Bazı kadınların gebelikleri esnasında ortaya çıkan diyabettir. Kan şekeri seviyesini normale çevirmek için vücutta insülin hormonu üretilir. İnsülin, enerji kaynağı olan kandaki glukozu hücre içine sokan hormondur. Gebe kadınların çoğunluğunda pankreas kan şekeri seviyesini normal düzeyde tutabilmek için daha fazla insülin üretir. Bazı gebelerde yeteri kadar insülin salgılanamadığı ya da insülin direnci geliştiği için kan şekeri yükselir. Bu durum gebeliğe bağlı diyabet olarak adlandırılır. Bu durum gebeliklerin yüzde 5-18’inde görülür. Genellikle doğumdan sonra kaybolur.
2-Gebelikte diyabet tanısı nasıl konur?
Gebelik diyabeti tanısı gebeliğin 6.ayında yapılan tarama testi ile konulabilir. Tarama testleri genellikle 24-28 haftalar (6-7 ay) arasında yapılmaktadır. Risk grubunda olmayanlarda da ortaya çıkabilir. O nedenle bütün gebe kadınlar gebelik diyabeti için taranmalıdır. Risk faktörleri varsa erken gebelik haftasında kan şekeri bakılır ve tarama yapılır.
3-Riskli grubu nasıl belirleniyor ve tarama testi nasıl yapılıyor?
Bir önceki gebelikte gebelik diyabeti mevcut olan hastalar, aşırı kilolular, ailede diyabet öyküsü olanlar, daha önce iri bebek doğuranlar, yüksek kan basıncı olanlar ve Polikistik over sendromu olan kadınlar gebelik diyabeti açısından risklidirler. Tarama testi iki aşamalı veya tek aşamalı olarak yapılabilir. İki aşamalı testte önce 50 g glukoz taraması yapılır. 50 g glukoz birkaç dakikada içirilir.140 mg/dl nin üzerinde çıkarsa 100 g OGTT (Oral Glokuz Tolerans Testi) yapılır. İki değer yüksekse gebelik şekeri tanısı konulur. Tek aşamalı testte ise açlık kan şekeri alınır ve 75 g glukoz verilir. Birinci ve ikinci saat kan şekeri ölçümü yapılır. Bir veya iki değerin yüksek çıkmasıyla gebelik şekeri tanısı konulur.
4-Şeker yükleme testlerinin zararı var mıdır?
Şeker tarama testinin anne ve bebek sağlığı üzerine zararlı bir etkisi yoktur. Tam tersine gebelik şekerinin tanısı geç konulursa hem anne hem de bebekte riskli durumlar oluşabilir. Şeker yükleme testinin şeker hastası yaptığı düşüncesi nedeniyle bazı gebeler bu testi yaptırmak istememektedir. Fakat şeker yüklemesiyle alınan şeker birçok tatlı ve çikolatadan daha azdır.
5-Gebelik diyabeti anne ve bebeği nasıl etkiler?
Bebeğin iri olması nedeniyle doğum kanalından zor geçmesi normal doğumda doğum yolu hasarlarına ve bebekte travmaya neden olabilir. Bu durumda sezaryen ile doğum olasılığı artar. Bebek normal kiloda olsa bile gebelik diyabeti olan annelerin bebeklerinin omuzları geniş olduğu için omuz takılması riski taşırlar. Bebeğin kolunda sinir hasarı ve kırık oluşabilir. Yeni doğan döneminde bebekte ani kan şekeri düşmesi görülebilir. Annede gebelik döneminde tansiyon yükselme riskinde artma olabilir. Bu gebelerde gebelik sonrası doğumu takip eden yıllarda ise Tip 2 Diyabet gelişme riski artmıştır.
6- Gebelik diyabetinde nasıl bir yol izlenmeli?
Gebelik diyabeti tanısı sonrası diyet düzenlenir. Diyet bir diyetisyen tarafından düzenlenmeli ve sağlıklı gebelik diyeti tercih edilmeli. Birinci tedavi doğru beslenmedir. Öğünler ve ara öğünler atlanmamalıdır. Özellikle yatma zamanı ara öğün önemlidir. Üç ana öğün ile iki ya da üç ara öğün olarak düzenlenir.
Kan şekeri kontrolleri yapılır. Düzenli yemek yeme kan şekerindeki dalgalanmaları önler. Şeker, kek, kurabiye, dondurma, tatlı, reçel tüketiminden kaçınılmalı, yiyecek ve içeceklere şeker ilavesi yapılmamalı ve meyve suları tüketilmemeli. Protein, balık, et, tavuk, ,peynir, yumurta, tereyağı, ceviz ve fıstık tüketilmesi bebek için de faydalıdır. Yoğurt ve süt düşük yağlı olarak tüketilmeli. Salatalar, domates, soğan, yeşil sebzeler, baklagiller, mercimek, zeytinyağı tüketilmeli.
Kan şekeri ölçümleri, günde dört kere yapılır. Sabah aç karnına kahvaltı, öğle ve akşam öğünleri sonrası tekrarlanır. Ölçümler yüksek çıkmışsa insülin başlamak gerekir. İnsülin plasentadan geçmediği için bebeği etkilemez.
Gebelikte kilo alımına dikkat edilmeli. Gebelikte hızlı ve fazla kilo alma kan şekeri seviyesinin kontrol altında tutulmasını zorlaştırır. Egzersiz kan şekerini kontrol etmek için faydalı olabilir. Gebelik diyabeti tanısı öncesi egzersiz yapılıyorsa devam edilebilir. Önceden egzersiz yapmayan gebeler hekimine danışmalı ve hekim önerirse egzersiz yapmalıdır. Yemek sonrası 10-15 dakikalık yürüyüşler faydalıdır. Kan şekerinin ayarlanmasını kolaylaştırır.