Haklarınızın farkında mısınız?
Hasta ve Hasta Yakınları Derneği’nin yönetim kurulu başkanı Doç. Dr. Gürkan Sert ile hasta ve hasta yakınlarının haklarını, hak ihlallerini ve bu ihlaller karşında yapılması gerekenleri konuştuk
Hasta ve hasta yakıları olarak haklarımızı biliyor muyuz? Marmara Üniversitesi Tıp Etiği dalında Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Gürkan Sert’e göre haklarımızı pek de bildiğimiz söylenemez. 21 yıl önce hasta ve hasta yakınlarını hakları konusunda bilinçlendirme ve hak ihlallerini önleme amacıyla yola çıkan Kozyatağı merkezli HAYAD’ın(Hasta ve Hasta Yakınları Derneği) yönetim kurulu başkanlığını da yapan Sert ile hasta haklarını konuştuk.
“ENDÜSTRİYELLEŞME RİSKLİ”
- Derneğin kuruluş sürecinden bahseder misiniz? Neden böyle bir derneğin ihtiyacı hissedildi?
Ülkemizde ve dünyada hasta hakları konusunda henüz bir farkındalık sağlanamadığı fakat gün geçtikçe daha da konuşulmaya başladığı bir zamandaydık. Bu konuda ülkemizde de önemli eksik ve açıkların olduğunu fark ediyorduk. Bu bağlamda 1997 yılında tıp ve hukuk başta olmak üzere diğer mesleklerden birçok insan bir araya gelerek böyle bir oluşumu gerçekleştirdiler. Sağlık alanında insan haklarının savunulması uzmanlık isteyen bir konu. Şu da bir gerçek ki bu alandaki hak arayışları olmadığı zaman sağlık sisteminin kendini düzeltmesi kendini daha yararlı bir hale getirmesi o kadar kolay olmuyor. Biz de ihlaller doğrultusunda hastaların desteklenmesi ve hasta haklarının geliştirilmesi amacıyla harekete geçtik
- Sağlıktaki endüstriyelleşme ile ilgili ne düşünüyorsunuz?
Sağlıktaki endüstriyelleşmenin iki boyutu var. Biri endüstrinin sağlığın ihtiyaçlarını karşılayan bir alan olması, diğeri da sağlığın kendinin endüstriyelleşmesi. Bizce bunların her ikisi de problem yaratıyor. Sağlık kurum ve kuruluşlarının endüstriye aşırı bir ihtiyaç duyması ve aşırı teknolojik taleplerinin olması bu kurumların sağlık alanına müdahalesini etkileyebiliyor. Sağlık sektörünün de bir endüstri gibi görülmesi ve bu alanın sadece kar çerçevesinde işletilebileceği gibi fikir ve yaklaşımlar yine hem sağlık çalışanı, hasta ilişkisini hem de sağlık kurumları hasta ilişkisini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Sadece kar odaklı ve sadece ekonomik nedenlerle oluşturulmuş sağlık hizmetleri hastanın sağlığı açısından da çok ciddi riskler içerebiliyor.
HAKLARIMIZ NELER?
- Temel hasta hakları nelerdir?
Temel hasta hakları hem uluslar arası bildirgelerde hem de ülkemizde Hasta Hakları Yönetmeliği’nde belirtiliyor. Bu haklardan temel olanları ise şöyle: İlk olarak bireyin sağlığa ulaşma hakkı var. Bireyin kendi beden bütünlüğü, sağlığı ve yaşamı hakkında karar verme hakkından söz edebiliriz. Bunun yanında hastanın sağlık kurumalarından ve sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanacağı ile ilgili bilgi alma hakkı yine en temel haklarından. Ayrıca hastaların koşullar ne olursa olsun sağlık durumuyla, uygulanan tedavi, bu tedavinin riskleri ile ilgili de bilgilendirilme hakkına sahip. Yine en temel hakların başında özel yaşamının korunması geliyor. Özel yaşamın korunması bağlamında hastaya ait tüm bilgilerin gizli tutulması, yasaların öngördüğü haller dâhilinde bu bilgilerin kimseyle paylaşılmaması gerekiyor. Ayrıca hastaların karşılaştıkları ihlaller veya hizmete ulaşmama konusunda şikayet hakları da bulunuyor.
HİZMETE ERİŞEMİYORUZ
- Hastaların en sık karşılaştığı problemler ve hak ihlalleri neler?
Hastaların en sık karşılaştığı hak ihlalleri genellikle hizmete erişim konusunda oluyor. Yani bazen istediği hizmete ulaşamamanın yanında bazen gittiği kurumdan hizmeti alamaması gibi durumlarla karşılaşıyoruz. Sıklıkla hastaların bilgilerinin üçüncü kişilerle paylaşılması şikâyetlerini de alıyoruz. Hastaların veya hasta yakınlarının kendisine yapılacak işlemler, bu işlemlerin yarar ve zararları konusunda yeterince bilgilendiremediklerini biliyoruz. Bu konuda gelen şikâyetler çok sık.
- Sizce bu problemlerin temelinde ne yatıyor?
Bu problemlerin temelinde sağlık hizmetlerindeki yetersizlikler var. Sağlık hizmetindeki yetersizlikleri ortadan kaldırmak büyük ölçüde bu problemleri çözecektir. Şuna da dikkat çekmek lazım ki bazen sağlık çalışanlarının sert tutumlarından ya da yeterli şekilde duyarlı yaklaşmamalarından da kaynaklı bu problemlerle karşı karşıya kalabiliyoruz. Bu iki durumu birbirinden ayırt etmek gerekiyor. Her zaman sistemde bir sorun aramak doğru olmadığı gibi sadece sağlık çalışanlarından kaynaklı ihlallerin olduğunu düşünmek de doğru bir yaklaşım değil.
HASTALAR HAKLARINI BİLMİYOR
- Hasta ve hasta yakınları haklarının farkındalar mı?
Hasta ve hasta yakınlarının haklarının farkında olup olmadıkları konusunda ciddi endişelerimiz var. Hasta hakları dendiği zaman daha çok bir kurumu başka bir kuruma şikayet etme gibi haklardan söz edilebiliyor ama insan hakları odaklı hasta hakları bilincinin yeterince farkında olunmadığını düşünüyorum.
- Sağlık çalışanlarına şiddet son zamanlarda daha görünür oldu. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet ülkemiz açısından çok büyük bir problem. Şiddetin ülkemizde her alanda kendini göstermeye başladığı ülkemizde sağlık alanına yönelmiş şiddet aslında her alana yönelen şiddetin bir parçası. Tabi ki bu şiddetin kendine özgü koşullar içerisinden değerlendirilip incelenmesi gerekiyor. Şiddet hiçbir yönüyle boyutuyla hasta haklarıyla ilişkilendirilmemeli. Maalesef çoğu zaman şiddetten söz edilirken hasta hakları da dile getiriliyor ama bu tamamen yanlış bir tutum.
- Hak ihlallerine karşı nasıl çalışmalar yapıyorsunuz?
Hak ihlallerine karşı genellikle hastaları bilgilendirici yaklaşımlar göstermeye çalışıyoruz. Bir hak ihlaliyle ilgili hangi adımları izlemeleri gerektiğini hangi haklara sahip olduklarını onlara anlatarak onları bilgilendirerek yol almalarını sağlamaya çalışıyoruz. Genellikle hastalar bize telefon ya da mail yoluyla ulaşmakta. Biz de aynı yollarla yanıt sağlamaya çalışmaktayız.