Her üç kadından birinde Polikistik Over Sendromu olduğunu söyleyen Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Operatör Doktor Banu Öndeş, “sıkıntı yumurtalıklarımızda değil, insülinde” diyor

26 Nisan 2024 - 13:46

A ⁺ A^- Yazdır

Demiroğlu Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Florence Nightingale Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Operatör Doktor Banu Öndeş ile adet düzensizliğini ve adet düzensizliğinin başlıca nedenleri arasında yer alan Polikistik Over Sendromu (PKOS) hakkında merak ettiklerimizi sorduk. Konuşmamızın başında ise Öndeş, kadınların yılda bir rutin olarak ve şikayetleri olmadan mutlaka jinekolojik muayenelerinin aksatmaması gerektiğinin altını çiziyor.  

• Adet düzensizliği diyebilmemiz için iki adet arası ne kadar süre geçmeli?

Bir adetin başlamasından, diğer adetin başlamasına kadar geçen sürenin 21 günden az olması veya 35 günden fazla olması adet düzensizliği olarak tanımlanır. Adet düzensizliğini yapan en büyük sebeplerin başında da Polikistik Over Sendromu gelir. Ergenlikte, ilk adetin görülmesinden itibaren iki ila üç yıl içerisinde düzenli adet görmeye başlanması gerekir. 

ADET DÜZENSİZLİĞİ NEDENLERİ

• Herhangi bir kronik hastalık adet düzensizliğine neden olur mu?

Hem akut hastalıkların hem de kronik hastalıkların adet düzensizliğine etkisi olur. Örneğin akut bir enfeksiyon geçirdiniz ve ateşiniz yükseldi, o zaman adet düzensizliği yaşayabilirsiniz, kullandığınız antibiyotik ve ilaçlara bağlı olarak da yaşayabilirsiniz. Kronik hastalıkların en başında otoimmün hastalıklar dediğimiz, tiroid ve romatizmal hastalıklar adet düzensizliği yaparlar.  Çünkü adetimizi düzenleyen mekanizma üç faktörden oluşuyor. Bunlardan biri, ‘hipotalomus’ dediğimiz ana kontrol mekanizması, ikincisi hipofiz bezimiz, üçüncüsü de yumurtalıklar. Hipofiz bezine uyarı hipotalomustan geliyor, hipofiz bezi de yumurtalıkları uyarıyor. Böylece yumurtlama başlıyor. Bu üçünü bozan herhangi bir sebeple adet düzeni bozulur. Bundan sonrası için sağlıklı bir rahime sahip olmamız gerekiyor. Rahmin içinde yer kaplayan polipler ve miyomlar da adet düzenimizi bozarlar. O yüzden beyinden başlayıp, rahimde sonlanan aksımızın çok düzgün işlemesi gerekir. 

• Adet düzensizliği şikâyeti ile ne zaman doktora başvurabiliriz?

Bir kez adet düzensizliği yaşamak, hastanın acilen doktora gelmesini gerektirmez.  Düzensizlik İkinci ayda da tekrarlarsa gelmesi lazım. 

PKOS NEDİR?

• Polikistik Over Sendromu (PKOS) nedir?

PKOS doğurganlık çağlarındaki kadınlarda en sık görülen hormonal metabolik bozuklukların başında geliyor ve 20- 35 yaş grubundaki kadınların yüzde 6’sı ila yüzde 10’unu etkiliyor. 

Ultrasonda yumurtalıklarda görülen, çok sayıda 8-10 milimetrelik iyi huylu kistler olarak adlandırılan polikistik overlerin görülmesi, yumurtlamanın olmayışına bağlı, uzun aralıklarla adet görme veya hiç adet görememe. Klinik bulgularda veya kanda androjen hormonlarının artışı kriterlerinden en az iki tanesinin bir arada oluşu ile tanı koyulan bir hastalıktır. 

• PKOS Sendromu neden olur?

PKOS’un nedenlerinde çok çeşitli faktörler sorumlu tutulmuştur ancak hiçbiri hastalığın nedenini tek başına açıklayamıyor. Hipotalamus- hipofiz- yumurtalık aksında bozukluklara bağlı hormonal değişiklikler, genetik nedenler, ergenlik döneminin aşırı olması, yumurtalıklara ait anormalliklere bağlı hormonal değişiklikler, obezite. Özellikle son yıllarda insülin genine ait bozukluklar, PKOS nedenleri arasında önemli yer tutuyor. Asıl sorun, insülin direnci ve kanda şeker yüksekliğine bağlı adet düzensizliği ve metabolik sorunların hepsi, insülin direnci ve kanımızdaki glikozun yüksekliğine bağlı olarak oluşuyor.

• Son zamanlarda halk tarafından PKOS’un artış gösterdiğine dair bir algı var, bu doğru mu?

PKOS’taki sıkıntı yumurtalıklarımızda değil, insülinde. Hastaların insülin direnci olduğu için Polikistik Over Sendrumu’na dönüşüyor. İnsülin direnci de diğer adıyla ‘gizli şeker’. Obezite arttığı, yediğimiz karbonhidrat miktarı ve fast-food tüketimi arttığı için ve organik gıda yiyemediğimizden dolayı, kanımızda şekerimiz uzun süre yüksek çıktığı için pankreasımız sürekli insülin sentezliyor, bu insülin ‘hiperinsülinemi’ dediğimiz kanımızdaki insülin değerimiz yükseliyor ve şekere bağlı olarak da yumurtalık fonksiyonumuzu bozuyor. 

Son zamanlarda PKOS’un arttığı doğru, ülkemizdeki sıklığı yaklaşık yüzde 30 ila yüzde 36 yani neredeyse her üç kadından birinde. 

• PKOS’un belirtileri arasında uzun dönemde kısırlık ve hamile kalmakta zorluklar yer alıyor. PKOS’u olan biri hamile kalabilir mi?

PKOS doğurganlık çağındaki kadınlarda ‘zor gebe kalmanın’ en sık nedenlerinden. Ancak bu her hasta için geçerli değil. İdeal kiloda olan, abartılı hormonal değişiklikleri olmayan ve insülin direnci olmayan hastalar hamile kalmada zorlanmaz. Ancak adet düzensizliği belirgin olan, kilolu, androjen hormonları yüksek ve insülin direnci olan hastalar genellikle destek ve tedavi ile gebe kalıyorlar. PKOS’lu hastalarda gebelik mümkün olduğunca geciktirilmemelidir. 

KANSER, KISIRLIK, DEPRESYON…

• PKOS hangi hastalıkları tetikleyebilir?

Uzun dönem tedavi edilmeyen veya hasta uyumu zor olan PKOS; kısırlık, diyabet, hipertansiyon, karaciğer yağlanması, lipit anormallikleri ve kolesterol yüksekliği, koroner arter hastalığı, metabolik sendrom ve obezite, jinekolojik kanserler, depresyon, anksiyete bozuklukları gibi durumları tetikleyebilir. 

• PKOS ağrı yapar mı?

İleri derecede polikistik overi olan hastalarda yumurtalıkların büyümesine bağlı çift taraflı kronik bir kasık ağrısı olabilir. PKOS’ta genellikle sadece adet döneminde kramp tarzında alt karın bölgesinde ağrılar olabilir ancak bu durum her hastada görülmez. 

• Peki her adet ağrısında ağrı kesici kullanımı doğru mudur? 

Adet sancılarının olmasının mekanizması, rahmin içindeki en iç tabakasının dökülmesini sağlamak için kasılmasıdır. Ağrı kesici aldığımızda, rahmimiz kasılmaya devam ediyor ama siz ağrıyı hissetmiyorsunuz. Eğer biz rahmi gevşetirsek hem bu akışı daha doğru daha güzel yapmış oluruz hem de ağrınız olmaz. Adet sancılarında, ağrı kesicileri artık ikinci plana atıyoruz. Yerine rahmi gevşeten ve bizim adet dönemimizdeki ‘Premenstrüel Sendrom’ dediğimiz; sinirlilik hali, çikolata yeme ve ödem gibi durumları engelleyen ‘magnezyum’ dediğimiz mineralden faydalanıyoruz. Çünkü ağrı kesiciler kanamayı azaltabiliyor.  Ama adet sancısından acile gelenler de oluyor, onların altından muhakkak tıbbi bir sebep çıkıyor. Acile getirecek kadar adet sancısı olan hastaların, çoğundan da çikolata kisti dediğimiz kistler çıkıyor. 

POLİKİSTİK OVER SENDROMU’NUN BELİRTİLERİ

Adet düzensizliği, geç adet görme veya belli bir süre hiç adet görememe. Kilo artışı ve kilo vermede güçlük, bel ve göbek çevresinde yağlanma. Şeker hastalığı ve insülin direnci. Akne, ciltte yağlanma ve istenmeyen bölgelerde tüylenme artışı. Alın ve ön bölgelerde olmak üzere ‘erkek tipi’ saç dökülmesi. Gebe kalmada zorluklar, uzun dönemde kısırlık. Yüksek kan basıncı, karaciğer yağlanması, uyku apnesi, depresyon ve ruh hali değişiklikleri.