PSİKOLOĞA GELMEDEN ÖNCE...
Kadıköy Belediyesi Çocuk Koruyucu Ruh Sağlığı Merkezi'nden Uzm. Psikolog Bahar Kolbay, çocukları psikoloğa getirmeden önce yapılması gerekenleri yazdı
Kapıyı açarız, karşımızda biraz endişeli ve gergin görünen bir ya da iki yetişkin ve her şeyden habersiz olduğu anlaşılan şaşkın bir çocuk ya da bir ergen görürüz. İlk görüşmelerde ilk soruyu hep çocuk/ergene sorarım: “Ne iş yaptığımı, buraya neden geldiğini biliyor musun?”. En güzel fakat en nadir cevap “evet, psikologsun” olur. Daha sıklıkla, odaya girmeden önce çocuğa hiçbir açıklama yapılmamış olduğunu fark ederim. Bazen de beyaz yalanlar söylenmiş olur, “doktor muayenesine gidiyoruz”, “bir ablayla sohbet etmeye gidiyoruz” vb. Ergenler biraz daha şanslılar, kandırılmaları daha zor olduğu için çoğunlukla bir açıklama mecburen yapılmış oluyor.
Kendimi buraya niye geldiğinden habersiz olan çocuğun yerine koyuyorum. İlk defa geldiğim bir yerde ilk defa gördüğüm bir insanın karşısındayım, neden burada olduğumu hiç bilmiyorum. Biri bana sorular soruyor, neden soruyor, ne istiyor bilmiyorum. Sonra anne babam ya da bana eşlik eden kişi birden bu ilk defa gördüğüm kişiye benimle ilgili çok özel şeylerden, benim zorluklarımdan, utandığım, konuşulmasını istemediğim şeylerden söz ediyorlar. Çok büyük sıkıntı duyardım herhalde.
Karşımdaki çocuğun bilgilendirilmeden getirildiğini anladığımda, ilk işim ona kendimi tanıtmak, yaptığım işi ve bunu neden ve nasıl yaptığımı anlatmak oluyor. Bazıları çok kolay adapte oluyor, bazıları şaşırıyor, bazıları anne babalarına sitemle bakıyor ya da açıkça kızıyor, bazıları huzursuz oluyor, haklılar.
Elbette anne babaların da nedenleri var. Daha büyük yaştaki çocuklar için genelde “söylesek hayatta gelmezdi”, “psikoloğa deliler gidiyor sanıyor” gibi ikna edememe korkularından bahsediyorlar. Daha küçük yaştaki çocuklar içinse genelde “anlatsam da anlamazdı ki” diye düşünüldüğünü fark ediyorum. Bazen anne babalar da neyle karşılaşacaklarını tam olarak bilmedikleri için çocuğa da anlatamamış oluyorlar, genelde onların da bir psikologla ilk karşılaşmaları oluyor.
Bazen nadir de olsa çocuk ve daha az nadir olarak ergen, kendisi psikoloğa gelmek istemiş oluyor, bunlar çalışmamızın gidişatı açısından en avantajlı durumlar, çünkü danışanımızın bizimle işbirliği kuracağını varsayabiliriz. Fakat en sık rastladığımız durum, habersiz çocuk ve onun adına yardım talep eden anne babalar. Çocuk ve ergenlerle çalışan psikologlar için en karmaşık durumlardan biri budur: bizden randevu alan kişiyle, yardım etmeye çalışacağımız kişinin farklı olması. Elbette anne babalar kendileri için de yardım almak istiyorlar, fakat her durumda, konumuz çocuk. Oysa yetişkinlerle çalışırken, kişinin kendi talebi dışında zorla getirilmesine neden olabilecek çok ağır bir tablo olması dışında, kimi zaman psikoloğa gelmeleri fikrini ve arzusunu başkasına atfetseler de, nihayetinde randevuyu alan ve buraya kadar bile isteyerek gelen kendileridir.
Asıl talep sahibi anne baba ya da çocuğun bakımından sorumlu olan başka bir kişi de olsa, bir çocuk/ergeni psikoloğa getirmeden önce hazırlamak, ilk görüşmelerin hem çocukta hem anne babada yaratacağı gerginliği hafifletebilir diye düşünüyorum. Çocukları şaşkınlık ve utançtan, anne babaları çocuklarının sitemli ya da suçlayıcı bakışlarından kurtarabilir. Her şeyden önce, kendi açıklama ve ikna etme becerilerinizi küçümsemeyin. Çocuğunuza zaten muhtemelen evdeki herkesin bildiği ve aranızda daha önce birçok kez konuşulmuş olan zorluğuyla ilgili yardım alma fikrinizi açın. Hangi yaşta olursa olsun ona uygun bir açıklama mutlaka vardır. İnsanların hayatlarının bazı dönemlerinde duygusal zorluklar yaşayabileceklerini, işi bu zorlukları dinlemek, anlamak ve yardım etmek olan kişiler olduğunu, bunlara psikolog dendiğini anlatın. Çocuk/ergenin kendisi yaşadığı zorluktan şikâyetçiyse ikna etmek daha kolaydır; kendisi şikâyetçi değilse, sizin onu daha iyi anlamak için yardıma ihtiyaç duyduğunuzu anlatabilirsiniz. Psikoloğun görüşmede onu tanımak ve durumu iyice anlayabilmek için ona sorular sorabileceğini, çocuklar söz konusuysa, konuşmak dışında onunla resim çizip oyun oynayabileceğini söyleyebilirsiniz. Görüşmede konuşulacak her şeyin o odada kalacağını, utanıp sıkılmasına hiç gerek olmadığını, bir kez denedikten sonra devam edip etmemeye birlikte karar verebileceğinizi söyleyebilirsiniz. Çocuğunuzun henüz bilmediği bir konuyla ilgili psikologdan yardım almak istiyorsanız bunu randevu alırken telefonda belirtebilir ve ilk görüşmeye yalnız gelmenizin uygun olup olmayacağını sorabilirsiniz. Fakat ergenler söz konusuysa, çok özel durumlar dışında, çocuğunuzun yardım sürecinin en başından itibaren atılan adımlardan haberdar olması en ideal durumdur.
Başlangıçlar önemlidir ve tıpkı yetişkinler gibi çocuk ve ergenler de belirsizlikten ve emrivakilerden hoşlanmazlar. Bir sürece ne kadar hazırlıklı ve farkında olarak başlarsak o süreç o kadar güzel ve sorunsuz ilerler.