Rahim Ağzı Kanseri
Kadıköy Belediyesi Dr. Rana Beşe Sağlık Polikliniği Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Nilgün TANDOĞAN yazdı...
Rahim ağzı kanseri, tarama programları ile erken evrede tanı konularak tedavi edilebilir. Tarama programları ile rahim ağzı kanserinin erken tanısı sağlanarak, bu kanserden ölüm oranları azaltılabilir. Serviks kanseri tanısı konulmuş hastaların yüzde 50’sinde hiç PAP test yapılmadığı, yüzde 10’unda ise son 5 yıl içinde taranmadığı bildirilmiştir. Gelişmiş ülkelerde tarama programları ile erken tanı ve tedavisi sağlandığı için rahim ağzı kanserinden ölüm üçüncü sırada yer alırken, kanser tarama programları yetersiz ülkelerde kadınlar arasında ölüme sebep olan ikinci sıklıktaki kanser olarak yer almaktadır.(100 bin kadında 17,8 ).
Yeni olguların ortaya çıkması, erken tanı ve serviks kanserinden ölüm oranında azalma servikal kanser tarama programları ve aşılamayla sağlanabilir.
Pek çok vakada yüzde 99,7 rahim ağzı kanserinin nedeni Human Papilloma Virus (HPV)’dür.
Her yıl birçok kişi HPV virusu ile infekte olmaktadır.100’den fazla tipi vardır. Rahim ağzı kanseri için yüksek riskli olan HPV virüsü tipleri (özellikle HPV16-18), anormal hücre gelişmesine neden olmakta ve ilerleyen dönemde kansere dönüşmektedir. Özellikle 16-18 tipleri rahim ağzı kanserinde en sık görülen virüs tipleridir.
Rahim ağzı hücrelerinin kansere dönüşümü sürecine katkıda bulunan bazı risk faktörleri vardır.
Rahim ağzı kanserine sebep olan risk faktörleri nelerdir?
Erken yaşta cinsel ilişkiye başlamak, HPV enfeksiyonu, sigara içmek, zayıflamış bağışıklık sistemi, bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı rahim ağzı kanseri risk faktörleri olarak bildirilmektedir. Rahim ağzı kanserine yol açan risk faktörlerinden kaçınmak gerekir.
Tarama ile kanser gelişmesini önlemek mümkün mü?
HPV infeksiyonunun başlangıcı ile kanser gelişimi arasında uzun bir süre vardır. Bu nedenle rahim ağzı kanseri taraması ile kanser öncesi dönem tespit edilip, kanser gelişmesi önlenebilir. Gelişmiş ülkelerde PAP testin yaygın yapılması nedeniyle yüzde 80 rahim ağzı kanserinin azaldığı tahmin edilmektedir.
Ülkemizde rahim ağzı kanseri kadın kanserlerinde dokuzuncu sıradadır. Ulusal Servikal Kanser Tarama Programı ile Aile hekimleri, Toplum Sağlığı Merkezleri ile iş birliği yapılarak 30 -65 yaş arası kadınlarda HPV DNA taramalarına başlanmıştır. Bu testler ücretsiz olarak gerçekleştirilmektedir. Hastalardan alınan örneklerde HPV olup olmadığı araştırılmakta HPV varsa tipi tespit edilmekte, birlikte smear de incelenmektedir.
PAP test nedir?
PAP smear olarak da adlandırılan, rahim ağzı kanser taraması için kullanılan bir testtir.
Rahmin hazneden görülen kısmına serviks denir. Rahim ağzından alınan hücreler patoloji laboratuvarında incelenir.
Bir kadın ne zaman PAP test yaptırmaya başlamalıdır? Taramaya ne zaman başlayalım?
21 yaşında başlanmalı, HPV testi doktorlar tarafından önerilirse 30 yaşından sonra yapılabilir.
Bir kadın hangi sıklıkla PAP test yaptırmalıdır?
Genellikle hastanın yaşı ve daha önceki yapılan PAP test sonuçlarına göre karar verilir.
21-29 yaş arasında her 3 yılda bir, 30 yaş üzerinde PAP test + HPV test yapılmışsa 5 yılda bir, sadece PAP test yapılmışsa 3 yılda bir yapılabilir.
Kanser dışı nedenlerle rahim alınma ameliyatı (histerektomi) geçiren hastalara tarama gerekmez.
HPV aşısı yapılan hastalar PAP test yaptırmalı mıdır?
Aşı kanser riskini azaltır fakat yok etmez. O nedenle PAP test takipleri devam etmelidir.
Hangi yaşta tarama durdurulabilir?
65 yaşa ulaşan hasta, düzenli PAP testlerini yaptırmışsa, arka arkaya 3 PAP test normalse, son 10 yılda anormal PAP test sonucu yoksa tarama durdurulabilir.
Anormal PAP test sonucunda ne yapılmalı?
Öncelikle anormal PAP test sık karşılaşılan bir sonuçtur. Bu bir başlangıç testidir. Anormal PAP test kanser olduğunu göstermez. Hücrelerdeki değişiklik gerileyebilir ya da normale dönebilir. Gerilemez ilerlerse kanser öncüsü hücrelere dönüşüp zamanla kansere neden olabilir. HPV DNA testi yapılıp tipi tespit edilebilir.
6-12 ay sonra PAP test tekrarı yapılabilir. Bu sürede hücreler normale dönebilir. Doktorunuz gerek görürse kolposkopi ile (mikroskop gibi bir cihaz) hücreleri inceleyerek biyopsi alıp patolojik incelemeye gönderir.
Biyopside, kanser öncüsü lezyon bulunmuşsa rahim ağzından bu lezyonun çıkarılması işlemi (LEEP) Elektro cerrahi ile çıkarma işlemi, konizasyon koni şeklinde doku çıkarma işlemi yapılır.
Bu işlem sonrasında kanser yayılması tespit edilmişse geniş olarak rahim, yumurtalık ve lenf nodüllerinin çıkarılması ameliyatı planlanır.
Kanlı vaginal akıntı, ağrı şikâyetleri olan hastalar mutlaka muayene olmalıdır. Periyodik muayeneler erken tanı için çok önemlidir.
Tarama programlarının yaygınlaştırılması ve bilinen en önemli neden olan HPV virüsüne karşı aşılama ile rahim ağzı kanseri oluşması önlenebilir. Erken tanı ve tedavi ile kanserli hücreler yok edilebilir.