Salgın verileri bu haritada
Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği, korona virüsü vaka sayısı, illerin nüfusu, erişim yasağı, yoğun bakım yatağı, sağlık personeli ve ambulans verilerinin görülebileceği bir haritalama çalışması başlattı
Üç yıl önce kurulan ve Kadıköy’de faaliyet yürüten Yer Çizenler Herkes İçin Haritacılık Derneği özgür haritacılık araçlarının kullanımını yaygınlaştırmak ve insani haritalama çalışmaları gerçekleştirmek amacıyla çalışmalar yürütüyor. Meslek odaları ve STK’lar ile ücretsiz etkinlik, eğitim ve atölyeler düzenleyen dernek, son olarak vaka sayısını, illerin nüfusu, erişim yasağı, yoğun bakım yatağı, sağlık personeli ve ambulans verilerinin görülebileceği bir haritalama çalışması başlattılar. Haritalama çalışması hakkında konuştuğumuz derneğin Yönetim Kurulu Başkanı MEF Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Öğretim Görevlisi Can Ünen, verileri harita üzerinde görselleştirmenin ve mekânsal ilişkileri kullanmanın sonuçları anlamada daha elverişli olduğunu ifade ediyor.
Korona sonrasında çok fazla haritalama çalışması yapıldı. Siz neden böyle bir çalışma başlatma ihtiyacı duydunuz?
Mesleki alışkanlıktan da kaynaklı olarak bir görselleştirme yapmak istedim. Sadece ülke genelinde günlük vaka sayılarını paylaşmanın yeterli olmadığını düşünüyorken, il bazında sayılar açıklanınca, diğer sağlık ve nüfus verileriyle de biraraya getirilerek hazırlanacak bir harita, daha farklı çıkarımlar yapmayı mümkün kılabilir diye düşündük. Verileri harita üzerinde görselleştirmek ve mekânsal ilişkileri kullanmak bazen bize sayılardan daha fazla şey söyleyebilir.
Haritadaki verileri oluştururken nasıl bir yöntem ve teknik çalışma izlediniz?
TÜİK, İBB Açık Veri Portalı gibi veri kaynaklarını tarayarak başladık. İl bazında erişilebilen verileri ortak tablolar halinde yeniden düzenleyerek demografik ve sağlık veri tablolarını oluşturmuş olduk. Bilim kurulu toplantılarının ardından 1 ve 3 Nisan'da iki kez ulusal medyayla paylaşılan, Sağlık Bakanlığı tarafından doğrulanmasa da basın toplantısında bahsedilen il bazında verilerle tutarlı olan tanı sayılarını da ekledik. Bu elde edilen veri tablosunu da il sınırı geometrisini içeren bir vektörel çizim dosyasıyla birleştirerek haritaya aktardık. Ek olarak Johns Hopkins University tarafından derlenen ve günlük olarak kamuyla paylaşılan ülke bazındaki küresel COVID-19 veri setini de haritaya ekledik.
İL BAZINDA VERİLER DE GÖRÜNÜYOR
Haritadaki verileri görebilmek için nasıl bir kullanım yöntemi izlemek gerekiyor?
Harita, Carto adlı, çevrimiçi haritalar hazırlanıp paylaşılmasına imkan veren bir platform üzerinde hazırlandı. Tarayıcılardan kolayca ulaşılabilmesi için bit.ly/covid19_tr kısaltılmış adresi kullanmak mümkün. Açılan haritada sol üst tarafta veri katmanları var. Varsayılan görünümde dünya geneli veriler ve il bazındaki ulusal veriler görülebilir. Kullanıcılar dilerlerse bu katmanları gizleyip sağlık ve nüfus verilerini görebilecekleri diğer katmanları görünür yapabilirler. Harita üzerinde gezinildiği veya tıklanıldığı zaman aktif katmana ait daha detaylı verileri okumak mümkün. Sağ kısımda yer alan liste de, ilgili katman aktif ve görünür ise, haritadaki renklendirmenin o veriye göre güncellenmesine izin vermekte. Böylece ilgilendikleri istatistikleri sadece sayısal olarak değil, görsel olarak da takip edebiliyorlar. Arayüzden kaynaklı olarak hata mesajları görülebilse de, yeniden denendiğinde veri yüklenip görselleştirilebiliyor
Harita üzerinden hangi bilgilere ulaşılabiliyor?
İl bazında nüfus, toplam hane sayıları, ve hane içi nüfus kategorilerine göre sayılara (tek yaşayan, çekirdek aile, geniş aile, aile dışı ev paylaşımı) erişilebiliyor. Bu verinin kaynağı TÜİK, verinin ait olduğu yıl ise 2019.
İl bazında hastane sayıları (özel, devlet, üniversite/araştırma), yatak sayıları (standart yatak, nitelikli hasta yatağı, yoğun bakım yatağı), sağlık personeli sayıları (uzman hekim, pratisyen hekim, asistan hekim, hemşire, diğer sağlık personeli), ambulans sayıları. Bu verilerin kaynağı yine TÜİK, ancak en son 2018 yılına ait veriler erişime açık.
Johns Hopkins Üniversitesi tarafından paylaşılan küresel veriler (ülke bazında vaka, kayıp ve taburcu sayıları), 1 ve 3 Nisan'da açıklanan il bazındaki toplam tanı sayıları (medyadan derlenen sayılar). Bunlara ek olarak seyahat ve sokağa çıkma yasağı bulunan iller de görüntülenebiliyor.
HARİTALAMA NEDEN ÖNEMLİ?
En çok vakanın olduğu il İstanbul. İstanbul’a dair hangi verileri görebiliyoruz?
İstanbul (veya herhangi bir başka il) için çok detaylı veri ve bilgiler maalesef elimizde yok. Ancak haritaya İBB Açık veri portalı üzerinden paylaşılan hastane ve sağlık kuruluşları katmanını, ve OpenStreetMap Türkiye kullanıcıları tarafından oluşturulan ulusal yetkili test merkezi verilerini de eklemeyi düşünüyoruz.
İlk soruda da söylemiştim, salgın sonrasında veri paylaşımı için çok fazla haritalama yapıldı. Haritalama neden önemli, sonuçları görsellerle anlamak daha mı elverişli?
Bu veriler karşılaştırılarak veya birarada analiz edilerek bize tablolara bakarak doğrudan elde edemeyeceğimiz bilgilere ulaşmamıza yardımcı olabilir. Büyükşehir statüsünde olmasa da, büyükşehirlerle çevrili olduğu için seyahat yasağından etkilenen şehirler gibi. Harita üzerinde görselleştirme, vaka sayılarına göre sınıflandırma gibi tablodan okunabilecek veriler için bile daha fazla ve daha kolay anlaşılabilirlik sunuyor ve başka verilerle karşılaştırma yapmayı kolaylaştırıyor. Dolayısıyla iyi tasarlanmış haritalar çok etkin birer raporlama ve bilgi aktarma araçlarıdır. Haritalar ve haritalarla tümleşik olarak çalışan bilgi sistemleri, doğru ve anlamlı sorular sorulduğu takdirde, yukarıda da belirttiğim gibi bir bakışta elde edemeyeceğimiz önemli bilgilere ulaşmamızı sağlayabilir; bu da karar vericiler için etkin müdahalenin anahtarı olabilir. Güncelliğini kaybetmiş sağlık verileri yerine güncel verilerin paylaşılması, iki sefere mahsus olarak açıklanan il bazındaki verilerin de günlük bazda düzenli olarak paylaşılması, sorabileceğimiz şu sorulara kritik cevaplar alabilmemizi sağlayabilir:
Tabii ki şu anda ulaşabildiğimiz TÜİK verileri ve 2 güne ait il bazında vaka sayılarından doğru çıkarımlar yapmak mümkün değil. Bu verilerin daha şeffaf biçimde halka açılması ve vaka istatistiklerinin il, hatta ilçe detayında günlük olarak paylaşılması, bu sürece gönüllü olarak destek vermek isteyen kişi, kurum ve kuruluşların çok daha etkin bir planlama yapmasına olanak sağlayacaktır.
VAKA SAYISI GÜNCELLENİYOR
Bilgileri sürekli güncelliyor musunuz?
Verilerde herhangi bir değişim olduğu zaman, ya da daha güncel veri setleri erişime açıldıkça güncelleme yapmayı düşünüyoruz. Ancak sağlık ve nüfus verilerinin güncellenmesi için TÜİK'in güncel verileri erişime açması gerekiyor. Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan ulusal veriler de il detayında paylaşılırsa haritaya ekleyeceğiz. Günlük olarak güncellenebilen tek katman, ülke bazındaki küresel vaka verisi.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
STK ve akademi gibi farklı kesimlerden dayanışma grupları farklı konulara odaklanan benzer çalışmalar geçekleştirmeye çalışıyorlar. Pek çok kişinin bu tür çalışmalara yönelmesinin nedeni, kamuya açılan verinin ve paylaşılan bilginin sınırlı olması, ancak toplumda da bu verilerden türetilecek bilgiye ihtiyaç duyulması. Kamu kurumlarında şeffaflığın ve veri paylaşımının gerçekleşmesi durumunda hem bu süreçler daha verimli yürütülebilecek, hem de medyada ve sosyal iletişim ağlarındaki bilgi kirliliğinin önüne geçilecektir.
Haritaya bit.ly/covid19_tr adresinden ulaşabilirsiniz.