Semtin bir asırlık bitkileri
Kadıköy Herbaryumu kitabı, Kadıköy’ün 100 yıl önceki bitkilerini günışığına çıkarıyor
Gökçe UYGUN
“İstanbul Saint Joseph Lisesi Tarihi Bitki Koleksiyonu” adlı iki ciltlik dev ansiklopedi, Kadıköy’ün bir asırlık bitki geçmişine ışık tutuyor.
Prof. Dr. Mehmet Sakınç tarafından hazırlanan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan kitapta, Tuzla İçmeler’den başlayarak, özellikle Kadıköy çevresi ve İstanbul Boğazı’nın her iki yakasından bir yüzyıl önce toplanmış bitki örnekleri yer alıyor.
Saint Joseph fréreleri’den (öğretmen) Jean Marius Reynaud, Pasteur Luis ve Idinael-Simon özellikle Kadıköy ve civarıyla İstanbul Boğazı’nın her iki yakasındaki yerlere yaptıkları geziler sırasında topladıkları bitkileri koleksiyon oluşturmak amacıyla 1905’te biraraya getirmeye başladılar. İlk bitki 19 Mart 1905’te Fenerbahçe’den Frere I-Simon tarafından getirilerek kayıt edildi.
Toplanan ilk örnekler kurumaya bırakılmadan önce frèreler tarafından o günün biyoloji ve botanik biliminin sunduğu olanaklarla sınıflandırıldı. Bilgiler, özel hazırlanmış etiketlere aktarıldı. Bu hummalı çalışma zaman zaman sekteye uğrasa da 1970’lerin ortalarına kadar sürdü. Ve 69 yıllık bu çaba sonucu ortaya muazzam bir bitki koleksiyonu çıktı; Kadıköy Herbaryum’u...İşte bu benzersiz koleksiyon, aradan geçen uzun yılların ardından bu kitapla tekrar günyüzüne çıkmış oldu. Mehmet Sakınç uzun ve özverili çalışmasıyla, toplanan örnekleri yeni bilimsel gelişmelerin ışığında inceleyerek koleksiyondaki 1006 türü tespit etti ve bu 1006 tür, 436 cins ve 87 aileyi kitaplaştırdı. 2253 örnekten oluşan bu koleksiyon, İstanbul-Kadıköy ve çevresinin günümüze kadar korunmuş ilk ve tek herbaryumu olma özelliğini taşıyor.
İLK DOĞA MÜZESİ
Osmanlı topraklarında kurulan ilk Doğa Müzesi, Kadıköy’deydi. 1871 senesinde Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kamuya açık doğa tarihi müzesi olan “Le Musée d’Histoire Naturelle d’Ecole Impériale de Médecine de Constantinople” açılmıştı. Müze, Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’de (bugünkü Marmara Üniversitesi Haydarpaşa Kampüsü), Osmanlı’ya sığınarak Abdullah Bey adını alan Avusturyalı bilim insanı Karl Eduard Hammerschmidt tarafından kurulmuştu.
Osmanlı topraklarında kurulan ilk Doğa Müzesi, Kadıköy’deydi. 1871 senesinde Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kamuya açık doğa tarihi müzesi olan “Le Musée d’Histoire Naturelle d’Ecole Impériale de Médecine de Constantinople” açılmıştı. Müze, Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane’de (bugünkü Marmara Üniversitesi Haydarpaşa Kampüsü), Osmanlı’ya sığınarak Abdullah Bey adını alan Avusturyalı bilim insanı Karl Eduard Hammerschmidt tarafından kurulmuştu.