Uyku çocuklarda yalnızca fiziksel büyümeyi değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal gelişimi de destekliyor. Genel Pediatri Uzmanı Doç. Dr. Sibel Aka ve Klinik Psikolog Hande Olgar ile çocuklarda uyku düzeninin önemi ve uyku eksikliğinin sonuçlarını konuştuk

02 Ocak 2025 - 11:24

A ⁺ A^- Yazdır

Uyku, çocukların sağlıklı büyüme ve gelişiminde beslenme ve fiziksel aktivite kadar önemli bir yere sahip.  Ve yalnızca fiziksel büyümeyi değil, aynı zamanda zihinsel ve duygusal gelişimi de destekleyen kritik bir süreç. Çocuklarda uyku düzeni bozukluğu ise pek çok ebeveynin yaşadığı bir sorun. Acıbadem Dr. Şinasi Can Hastanesi Çocuk Genel Pediatri Uzmanı Doç. Dr. Sibel Aka ve Kadıköy Belediyesi Çocuk Ruh Sağlığı Merkezi Klinik Psikoloğ Hande Olgar ile çocuklarda uyku düzeninin önemi, uyku eksikliğinin sonuçları ve ailelere öneriler üzerine konuştuk.

“BÜYÜME HORMONU UYKU SIRASINDA SALGILANIR”

Acıbadem Dr. Şinasi Can Hastanesi Çocuk Genel Pediatri Uzmanı Doç. Sibel Aka çocuklardaki uyku düzeninin önemlinin sağlık ve fiziksel gelişim üzerindeki etkilerini anlattı 

• Çocuklarda uyku düzeninin neden önemli olduğunu açıklayabilir misiniz?

Çocuklarda uyku düzeni, sağlıklı bir büyüme ve gelişim için hayati önem taşır. Öncelikle büyüme hormonu, uyku sırasında salgılanır ve bu hormonun düzenli olarak salgılanabilmesi, çocuğun fiziksel gelişimini doğrudan etkiler. Bu nedenle, sağlıklı bir uyku düzeni, büyüme hormonunun etkin bir şekilde salgılanmasını sağlar. Gündüz aktiviteleri ve büyüme süreci için yeterli uyku, çocukların daha dengeli ve mutlu olmasına yardımcı olur. Sağlıklı beslenme ile birlikte düzenli uyku, çocukların enerji seviyelerini korur ve stresle başa çıkma mekanizmalarını güçlendirir.

• Farklı yaş grupları için ideal uyku süreleri nelerdir?

Uyku ihtiyacı yaşa göre değişir. Bebekler, gelişimlerinin hızlı olduğu bu dönemde, günün büyük bir kısmını uykuda geçirirler; bu da yaklaşık 16 ila 18 saat arasında olabilir. Bebeklikten çıkıp yaş ilerledikçe, uyku süresi azalır. Okul öncesi dönemde çocuklar, 12-14 saat arası uyku gereksinimi duyar. Okul çağındaki çocuklarda ise bu süre 9 ila 10 saate düşer. Ancak, her çocuk bireysel olarak farklı olabilir; bazıları bu ortalamaların biraz altında veya üstünde uyuyabilir. Genel bir kural olarak, okul çağı çocukları için 9-11 saat arası en ideal uyku süresi olarak kabul edilir.

• Uyku düzeni, çocukların zihinsel ve duygusal gelişimini nasıl etkiler?

Uyku, çocukların zihinsel ve duygusal gelişimi üzerinde derin etkiler bırakır. Uyku sırasında salgılanan büyüme hormonu ve melatonin gibi hormonlar, sadece fiziksel büyümeyi değil, beyin gelişimini de destekler. Yetersiz uyku, çocuklarda öğrenme kapasitesini, hafıza gücünü ve problem çözme yeteneklerini olumsuz etkileyebilir. 

“RİTÜEL OLUŞTURULMALI”

• Çocuklarda sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmak için ailelere ne gibi önerilerde bulunursunuz?

Sağlıklı bir uyku düzeni için çocuklarda bir uyku ritüeli oluşturulması önemlidir. Her akşam aynı saatte yatma alışkanlığı kazandırmak, uyku öncesi belirli aktiviteler (örneğin banyo yapma, kitap okuma, hafif müzik dinleme) uygulamak, çocuğun zihnini ve vücudunu uykuya hazırlar. Çocukların uyku arkadaşı gibi rahatlatıcı nesnelerle uyumaları, kendilerini güvende hissetmelerini sağlar. Ayrıca, aileler uyku öncesi zamanı kaliteli bir şekilde geçirmeli; bu, çocukla oyun oynamak veya beraber sakin aktiviteler yapmak olabilir. Uyarıcı ekran zamanını, özellikle yatmadan en az iki saat önce kesmek, beslenmeyi düzenlemek ve çocuğun enerjisini atabileceği fiziksel aktiviteleri gün içinde yapmak da önemlidir.

• Uyku bozukluğu yaşayan çocuklar için bir tedavi veya destek süreci var mı?

Uyku bozukluğu yaşayan çocuklar için ilk adım, davranışsal yöntemlerle uyku düzenini yeniden sağlamaktır. Bu, düzenli bir uyku programı kurmak, uyku öncesi rutinleri belirlemek ve uykuyu teşvik eden çevresel koşulları hazırlamaktan geçer. Uyku eğitimi, çocuğun kendi kendine uyumasını öğrenmesine yardımcı olur ve ailelerin tutarlı bir yaklaşım benimsemesi gereklidir. Tıbbi yardıma gerek olmadan çoğu uyku sorunu bu yöntemlerle çözülebilir. 

“RUH SAĞLIĞI İÇİN KRİTİK”

Kadıköy Belediyesi Çocuk Ruh Sağlığı Merkezi Klinik Psikoloğu Hande Olgar uyku bozukluklarının çocukların ruh sağlığı üzerindeki etkileri etkilerini anlattı.

• Uyku bozuklukları çocukların ruh sağlığını nasıl etkiler?

Uyku bozuklukları, çocukların hem fiziksel hem de ruhsal gelişimlerini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu bozuklukların nedenleri arasında fiziksel hastalıklar, kronik rahatsızlıklar, genetik faktörler, duygusal stresler, çevresel etkenler, anne-babanın tutumu ve uyku saatlerindeki düzensizlikler yer alır. Uyku düzeni bozuk olan ve yeterli uyku alamayan çocuklar, günlük aktivitelerinde ciddi kısıtlamalar yaşar, bu da okul performanslarını ve arkadaşlık ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Uyku bozuklukları, çocuklarda davranış ve sosyal bozuklukların ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir.

• Uyku düzeni bozulmuş çocuklarda hangi psikolojik problemler daha sık görülür?

Çocuklardaki uyku sorunları, uykuya dalma ve uykuyu sürdürememe gibi çeşitli formlarda kendini gösterebilir. Uyku sırasında sık sık uyanma veya uyandıktan sonra tekrar uykuya dalamama gibi problemler yaygındır. Uyku bozuklukları arasında insomnia, uyku apnesi, gece terörü ve huzursuz bacak sendromu gibi çeşitli türler bulunur. Bu durumlar, çocuklarda öğrenme güçlüğü, sürekli uykulu olma, hiperaktivite, dikkat eksikliği, davranış bozuklukları ve hatta depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Uyku bozukluğu olan çocuklar genellikle sinirli ve huzursuz olabilirler; bu da evde ve okulda ilişkilerde kopukluklara neden olabilir. Bazı çocuklar sosyal ortamlardan kaçınarak içlerine kapanabilir, özgüven eksikliği yaşayabilirken, bazıları da akran zorbalığı veya saldırgan davranışlar sergileyebilir.

“ANKSİYETE SEVİYESİNİ YÜKSELTİR”

• Yani uyku eksikliği, çocuklarda stres, anksiyete veya depresyon gibi durumları tetikliyor mu?

Evet, uyku eksikliği, çocuklarda stres, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik durumları tetikleyebilir. Uyku, duygusal düzenleme, stresle başa çıkma ve genel ruh sağlığı için kritik bir süreçtir. Yetersiz uyku, çocukların günlük yaşamlarında daha stresli ve kaygılı hissetmelerine neden olabilir. Uyku eksikliği, çocukların duygusal tepkilerini kontrol etme yeteneklerini azaltabilir ve bu da anksiyete seviyelerini yükseltebilir. Ayrıca, uzun süreli uyku sorunları, çocuklarda depresif duyguların ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Bu nedenle, uyku sağlığı, çocukların genel psikolojik iyiliği için hayati önem taşır.