Yaz ishalleri
Yaz aylarında bakteri, virus, parazit gibi enfeksiyöz nedenlerle ya da temizlik kurallarına uyulmadığı için çocukların yaşadıkları şiddetli kusma ve ishaller; sıvı ve tuz kaybına neden olur
Uzm.Dr. Gülderen Dolunay, Kadıköy Belediyesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Merkezi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Merkezi
Yaz aylarında bakteri, virus, parazit gibi enfeksiyöz nedenlerle ya da temizlik kurallarına uyulmadığı için çocukların yaşadıkları şiddetli kusma ve ishaller; önemli miktarda sıvı ve tuz kaybına sebep olur.
Enfeksiyöz ishallere etken olan mikroorganizma genellikle su ve besinler aracılığı ile bulaşır. Bu mikroorganizmalar özellikle sıcaklarda daha hızlı çoğalırlar. Besinler üreticiden tüketiciye ulaştırılırken soğuk zinciri kırılırsa mikroorganizmalar hızla üremeye başlar. Mikroorganizmaların sayısı arttıkça hastalık yapma riski de artar.
Koagulaz pozitif stafilokoklar enterotoksin yapar. Sağlıklı kişilerin %25-50’sinin el ve boğazında bu bakteri vardır. Bakteri bulaşmış besin yendikten 1-6 saat sonra bulantı, kusmanın ön planda olduğu şiddetli ishalin eşlik ettiği tablo gelişir. Kusma nedeniyle çocuk sıvı almayı reddederse sıvı –tuz dengesi bozulur.
Hazır ürünlerin soğuk zincire uyulmadan saklanması, evde pişirilen besinlerin oda ısısında saklanması ile oluşan toksinler, bakterinin çeşidine göre 1-24 saat arasında değişen kuluçka süreleri vardır. Herhangi bir bakterinin yiyecek ve içecek üzerinde çoğalması sırasında açığa çıkan toksinin hazır alınması ile hastalık oluşursa kuluçka süresi kısa olup 8-14 saattir.. Buna karşılık besinle alınan bakteri barsak içinde çoğalıyor ve barsak duvarına invaze oluyorsa (Shigella, Salmonella türleri) veya barsakta çoğalırken saldığı toksinle hastalık yapıyorsa (V. Cholerae, enterotoksijenik E. Coli gibi) kuluçka süresi 16 saatten uzundur.
DIŞKI ÖZELLİKLERİ
Dışkılama sayısının çok, ama dışkı miktarının az olması kalın barsak tutulumunu, tersi ise ince barsak tutulumunu gösterir. İnce barsak tipi ishalde dışkı açık renkli, sulu, bol, köpüklü, yağlı, içinde sindirilmemiş besin artıklı, kansız ve kokuludur. Dizanterik olanlarda dışkı azdır ve kan, mukus içermektedir. Salmonella gastroenteritinde bezelye çorbası ve Sigellozda domates çorbası görünümündedir. Lökosit içermeyen kanlı dışkı, Shigella-benzeri toksin oluşturan enterohemorajik E. coli (EHEC)’ye bağlı enfeksiyon olasılığını düşündürmelidir. Kolerada veya enterotoksijenik E. coli (ETEC) ishalinde dışkı pirinç suyu rengindedir. Burada ishal enterotoksinlerle oluşmaktadır. Dışkı özellikleri tablonun şiddetini ve olası tedavi şeklini belirlemede önemlidir.
TEDAVİ
İshal tedavisinin özünde sıvı ve elektrolit kaybının önlenmesi temel amaçtır. Ulaşılabilen herhangi bir sıvı ile susuzluk telafi edilmelidir. Ağır olgular hariç çay, soda, meyve suları ve et suyu çorbaları sıvı kaybının yerine konmasında kullanılabilir. Tuzlu kraker, pirinçli veya patatesli gıdalar ile bu sıvı alımına destek sağlanır. Süt ve süt ürünlerinden baslangıçta laktoz intöleransı nedeniyle kaçınılmalıdır. Çocuk kusma kaygısı ile ağızdan besin almamakta ısrar ediyorsa, damar yoluyla sıvı desteklenmesi için hastaneye başvurmak gerekir.Ağızdan sıvı alabilen çocuğun ishali devam etse dahi, dili nemli ise, idrar çıkışı varsa , genel durumu canlı, çocuk hareketli ve sağlıklı görünümlü ise yapılan tedavi devam edilir,dışkı şekillendikten sonra eski beslenmeye dönülebilir.
Enfeksiyöz ishallere etken olan mikroorganizma genellikle su ve besinler aracılığı ile bulaşır. Bu mikroorganizmalar özellikle sıcaklarda daha hızlı çoğalırlar. Besinler üreticiden tüketiciye ulaştırılırken soğuk zinciri kırılırsa mikroorganizmalar hızla üremeye başlar. Mikroorganizmaların sayısı arttıkça hastalık yapma riski de artar.
Koagulaz pozitif stafilokoklar enterotoksin yapar. Sağlıklı kişilerin %25-50’sinin el ve boğazında bu bakteri vardır. Bakteri bulaşmış besin yendikten 1-6 saat sonra bulantı, kusmanın ön planda olduğu şiddetli ishalin eşlik ettiği tablo gelişir. Kusma nedeniyle çocuk sıvı almayı reddederse sıvı –tuz dengesi bozulur.
Hazır ürünlerin soğuk zincire uyulmadan saklanması, evde pişirilen besinlerin oda ısısında saklanması ile oluşan toksinler, bakterinin çeşidine göre 1-24 saat arasında değişen kuluçka süreleri vardır. Herhangi bir bakterinin yiyecek ve içecek üzerinde çoğalması sırasında açığa çıkan toksinin hazır alınması ile hastalık oluşursa kuluçka süresi kısa olup 8-14 saattir.. Buna karşılık besinle alınan bakteri barsak içinde çoğalıyor ve barsak duvarına invaze oluyorsa (Shigella, Salmonella türleri) veya barsakta çoğalırken saldığı toksinle hastalık yapıyorsa (V. Cholerae, enterotoksijenik E. Coli gibi) kuluçka süresi 16 saatten uzundur.
DIŞKI ÖZELLİKLERİ
Dışkılama sayısının çok, ama dışkı miktarının az olması kalın barsak tutulumunu, tersi ise ince barsak tutulumunu gösterir. İnce barsak tipi ishalde dışkı açık renkli, sulu, bol, köpüklü, yağlı, içinde sindirilmemiş besin artıklı, kansız ve kokuludur. Dizanterik olanlarda dışkı azdır ve kan, mukus içermektedir. Salmonella gastroenteritinde bezelye çorbası ve Sigellozda domates çorbası görünümündedir. Lökosit içermeyen kanlı dışkı, Shigella-benzeri toksin oluşturan enterohemorajik E. coli (EHEC)’ye bağlı enfeksiyon olasılığını düşündürmelidir. Kolerada veya enterotoksijenik E. coli (ETEC) ishalinde dışkı pirinç suyu rengindedir. Burada ishal enterotoksinlerle oluşmaktadır. Dışkı özellikleri tablonun şiddetini ve olası tedavi şeklini belirlemede önemlidir.
TEDAVİ
İshal tedavisinin özünde sıvı ve elektrolit kaybının önlenmesi temel amaçtır. Ulaşılabilen herhangi bir sıvı ile susuzluk telafi edilmelidir. Ağır olgular hariç çay, soda, meyve suları ve et suyu çorbaları sıvı kaybının yerine konmasında kullanılabilir. Tuzlu kraker, pirinçli veya patatesli gıdalar ile bu sıvı alımına destek sağlanır. Süt ve süt ürünlerinden baslangıçta laktoz intöleransı nedeniyle kaçınılmalıdır. Çocuk kusma kaygısı ile ağızdan besin almamakta ısrar ediyorsa, damar yoluyla sıvı desteklenmesi için hastaneye başvurmak gerekir.Ağızdan sıvı alabilen çocuğun ishali devam etse dahi, dili nemli ise, idrar çıkışı varsa , genel durumu canlı, çocuk hareketli ve sağlıklı görünümlü ise yapılan tedavi devam edilir,dışkı şekillendikten sonra eski beslenmeye dönülebilir.