Bu sene 'artık yıl'
Bu sene, 4 yılda bir yaşanan ‘artık yıl’dayız. Peki bu ne demek?
İçinde bulunduğumuz 2024 yılı ‘artık yıl’ kabul ediliyor. Eski deyişle ‘sene-i kebise’. Zira bu sene Şubat ayının 29 günü var. Yani Miladî takvim uyarınca bu seneyi 365 yerine 366 gün olarak yaşayacağız.
Peki neden artık bu sene? Dünyanın Güneş etrafında dönmesi tam olarak 365,2422 gün sürdüğü için, 16. yüzyılda başlatılan Batı takviminde bir yıl 365 gün olarak belirlenmiş. Geriye kalan yılın 0.2422'lik bölüm ise (5 saat, 48 dakika ve 46 saniyesi) her dört yılda bir fazladan bir gün anlamına geliyor. Bu fazladan gün de normalde 28 gün olan Şubat ayına bir gün eklenerek, 29 Şubat'ın eklenmesi ile elde ediliyor. Böylelikle Şubat üç yıl 28 çekerken, dört yılda bir takvim yaprakları 29’u gösteriyor. Artık yıllar 4 rakamının katı olan (2000, 2004, 2008, 2012, 2016 gibi) yıllardan oluşuyor
NEDEN ŞUBAT?
Bu ayın neden Şubat olduğu ise M.Ö. 1. Yüzyılda, Romalı lider Jül Sezar’a dek uzanıyor. Roma takvimi 355 günden oluşuyordu ve her iki yılda bir 22 günlük fazladan bir ay yaşanıyordu. Takvimin mevsimlerle uyumu bozulmuştu. Bu sorunun çözümü için Sezar, bu takvimde büyük değişiklikler yaparak kendi adıyla anılan ve Güneş yılıyla uyumlu olan Jülyen takvimini oluşturmuştu. Birkaç saatlik fazlalık da dört yılda bir, bir gün olarak eklenmeye başladı. Böylelikle "artık yıl" doğmuş oldu. Şubat normalde 29, artık yıllarda 30 gün çekiyordu. Ağustos ise 30 gündü. Ancak, Roma İmparatorluğu'nun başına geçen ve Jül Sezar kadar önemli olmak isteyen imparator Augustus, kendisinin adının uzun bir aya verilmesini istedi. Çünkü Jül Sezar'ın adını taşıyan July (Temmuz) 31 gündü. Bunun üzerine Şubat bir gün kısaltılarak, Ağustos ayına bir gün daha eklendi.
29 ŞUBAT CADILAR BULUŞMASI!
Artık yıl, yazar Füruzan'ın 1971 yılında yayımlanmış öykü kitabı Parasız Yatılı’da “28 Şubat. Cüce Şubat 4 yılda bir 29 çeker. Ve sene-i kebisede doğanlar kısa boylu olmazlar.” diye geçiyor. Bazı kültürlerde artık gün kötü şans getiriyor. Mesela Yunanistan’da artık yılda evlenmek tavsiye edilmiyor. Özellikle de artık gün yani 29 Şubat’ta. İskoçya’da da artık günde cadıların kötülük yapmak için buluştuğuna inanılıyor.
Bazı diğer kültürlerde ise tam tersine 29 Şubat doğumlu olmak iyi şansla özdeşleştiriliyor. o gün doğanlara "artık yıl bebeği" (“leap-year baby”), "leaper" ya da "leaping" (İngilizcede "leap" kelimesi sıçramak demek) deniliyor. Bazı astronomlar eğer doğum gününüz artık güne denk gelirse, özel bir yeteneğiniz olacağına inanıyor. İstatistiklere göre bir bebeğin 29 Şubat’ta doğma olasılığı 1461'de 1. Bu tarihte doğan ünlüler arasında oyuncular Nejat İşler ve Nilüfer Aydan, futbolcu Çağdaş Atan, ressam Balthus, yabancı oyuncular Joss Ackland ve Jessie Usher, şarkıcı Cheb Khaled, rapçi Ja Rule, yaşam koşu Tony Robbins, şarkıcı ve aktör Dinah Shore, Papa III. Paulus gibi isimler yer alıyor. Dünyada 29 Şubat'ta doğan yaklaşık 4,1 milyon insan bulunuyor. Türkiye’de ise bu rakamın 35 bini aşkı olduğu tahmin ediliyor.
Aylık maaşlı çalışanlar için 29 Şubat pek de avantajlı değil. Teknik olarak o gün karşılığını almadan çalışıyorsunuz çünkü maaşınız 366 günlük yılda da aynı kalıyor. Bunu fark eden ABD'li bir lise öğretmeni 2008'de "Artık yılda mesai yok” diye bir hareket başlattıysa da uygulamaya geçemedi.
FİLMİ BİLE VAR!
14 Şubat nasıl ki Valentino's Day, "Valentino'nun günü" yani Sevgililer Günü kabul ediliyorsa İrlandalı kadınlar için ise 29 Şubat benzer bir anlam taşıyor. 5. asırdan kalma bir İrlanda mitine göre erkek arkadaşlarına bir türlü evlilik teklif edemeyen kadınların o çok özel soruyu sormak için özlemle beklediği çok özel bir günden söz edilir bu da 29 Şubat. Bu konuyu el alan bir de film var ‘Leap Year’ (Artık Yıl-Türkçeye Aşka Yolculuk diye çevrilmiş) 2010 tarihli filmde, kadınların erkeklere 29 Şubat tarihinde evlilik teklifi yapmasına izin veren eski bir İrlanda geleneğini keşfeden bir kadının, Boston'dan Dublin'e giden erkek arkadaşının izini sürüşü konu ediliyor.