Çikolatanın siyahı adı; Mabel
7 Temmuz Çikolata Günü vesilesiyle, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin çikolata ile tanışmasının ve Kadıköy’de de şubesi bulunan meşhur çikolata markası Mabel hikayesini sizlerle paylaşıyoruz…
Dünyanın en popüler tatlılarından biri olan çikolataya adanmış Dünya Çikolata Günü, bu özel lezzetin 1550 yılında Avrupa'ya ilk geldiği günün yıldönümü olarak 7 Temmuz'da kutlanıyor. Biz de çikolatanın öyküsünü, Türkiye’deki çikolatacılığı ve yerli çikolata markalarımızdan Mabel’in hikayesini sayfalarımıza taşıyoruz.
Kakao ağaçlarındaki lezzetli sırrı bulan Azteklerle serüvenine başlayıp, günümüz insanın vazgeçemediği bir alışkanlığa dönüşen çikolatanın hikâyesi bin yılları aşıyor. Modern dünyada önce Avrupa sonra Osmanlı saray mutfaklarında kendine yer bulan bu tat, 19. yüzyıla değin elitlerin keyifli gıdası olarak kaldı. Çikolatanın hem tutkusu hem de şöhreti 1900’lü yıllarla birlikte Osmanlı Devleti’ni de sardı. Öyle ki 20. yüzyılın ilk çeyreğinde çikolata, hem ithal edilen hem de ihraç edilen bir mamul haline gelmişti.
CUMHURİYET’LE YAŞIT
Bu dönemde Türkiye’de çikolatanın büyüsüne kapılanlar arasında “Değirmenci oğlu Todori” de bulunuyordu. 1 Eylül 1923 tarihinden itibaren Todori Efendi’nin markası “Menage Chocolate” Ticaret Vekâleti tarafından tescil edilmişti. Bahsi geçen vekâlete sunduğu ürün numunelerinin üzerindeki ambalajlarda yer alan Fransızca “Fabrique de Chocolat Fondee en 1923” ibaresinde fabrikanın kuruluş tarihinin 1923 olduğu kaydedilmişti. Alamet-i Farika kaydına göre “Türkiye tebaasından” Todori Efendi’nin ikamet adresi ve üretim yeri “Balık Pazarı’nda Taşcılar” mevkiindeydi. Bu tarihi belgede yer alan bilgiye göre ve bilindiği kadarıyla Todori Efendi’nin çikolatası Menage, Türkiye’de yerli sermayeyle kurulan ilk çikolata fabrikasının ilk tescilli markası olmuştu. 1924 yılında kullanılmaya başlanan Elite markası ile ilgili, 1931 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yer alan, Kırklareli’nde bir bakkalın satışlarını artırmak için Elite Çikolata ile promosyon yaptığı haberine bakılırsa, markanın ünü süratle İstanbul sınırlarını aşmıştı. Elite Çikolata ve Şekerleme Fabrikası’nın 1932 tarihli bir Marka İlmühaberi’nde yer alan bilgilere göre “Elite Çikolata ve Şekerleme Fabrikası Mamulatı”nın ürünleri İpçiler Caddesi Fıçıcı Sokak Numara 76-78’de üretiliyordu. 30’lu yıllarda kullanılmaya başlayan Elit Çikolata ambalajları içinde yer alan artist/ünlü resimleri de bu halkla ilişkiler ve pazarlama uygulamalarının bir parçasıydı. Günümüzde pek çok koleksiyonerin ilgiyle sakladığı kartlar Elit’in tüketicileriyle olan ilişkisini çikolata sevdasının ötesine taşımıştı. 60’lı yıllara değin Elit ürünleri içinden bu koleksiyon kartları çıkmaya devam etti. Kartlarda Dünya güzeli Keriman Halis, Charlie Chaplin, Linda Darnell, Janet Blair gibi sanatçıların fotoğrafları vardı. Üzerlerinde numaralar taşıyan bu kartları biriktirenler sadece hoş bir koleksiyon sahibi olmakla kalmıyorlar; aynı zamanda, koleksiyonu tamamlayanlar hediye kazanma şansı yakalıyorlardı.
RUM VE ERMENİ KADINLAR
Değirmencioğlu soyadını alan ailede Todori Efendi’nin ardından bayrağı eşi Teoğnosiya Hanım devraldı. Teoğnosiya Hanım’ın kardeşi Yorgi Elefteropulos da bu dönemde en büyük destekçisi oldu. 1950’lerde Elit’in çoğunluğu Rum ve Ermeni kadınlardan oluşan bir işçi grubu vardı. Teoğnosiya Değirmencioğlu’nun 1972’de vefatından sonra, o dönemki ortaklardan Yani Amaslidis bayrağı devir aldı. Elit gibi, çikolata tarihimizin en güzide ve köklü firmalarından olan Lion Çikolata Fabrikası’nın (daha sonra Melba ile birleşerek Lion Melba oldu.) kurucusu olan Yorgi Amaslidis’in oğlu olan (Lion Melba ortaklarının, hiç birisinin çocuğunun Lion Melba’da çalışmaması yönündeki prensip kararları sebebiyle burada görev alamayan) Yani Bey, aileden gelen çikolata bilgi ve kültürünü paylaşarak Elit’in bu konudaki birikimini pekiştirdi. Elit’in bugünkü hakim hissedarı ve Yönetim Kurulu Başkanı C. Tanıl Küçük, Elit’e 1980’e dek hissedar oldu. 1984’te hissedar olan babası Celal Bey ile birlikte Elit’in diğer hisselerini de devir alarak, aynı yıl Elit’i aile şirketi haline getirdi. 1985’te şirketin tüzel kişiliği bugünkü unvanı olan Elit Çikolata ve Şekerleme Sanayi Anonim Şirketi olarak değiştirildi. İlerleyen on yıllar içinde Tanıl Bey’in eşi Sedef Hanım ve kızı B. Gözde Hanım da şirket yönetiminin parçası oldu. 1990’lı yıllardan itibaren birçok ekonomik krize göğüs geren Elit Çikolata, İstanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan Türkiye’nin 2. Büyük 500 sanayi kuruluşu listesinde 2009 yılından itibaren sürekli yer alıyor.
KUTU: ‘GÜZELİM’ ÇİKOLATA
Mabel’in temelleri 1947 yılında Mihail Payotis ve Haralambos Küçük Anastasiadi tarafından atıldı. Türk damak tadına uygun, leziz ve prestijli bir çikolata markası yaratmak için yola çıkan ikilinin, küçük ve mütevazi imalathanelerinin yeri hazırdı; İstanbul Karaköy. Üretim için her şey tamamlandı, artık düğmeye basılabilirdi. Ama bir soru işareti iki genç girişimcinin zihninde belirdi. Markanın ismi ne olacaktı? Ambalaj çalışmalarının yapıldığı bir gün beklenen yanıt geldi. Son hazırlıkları gözden geçiren ortaklardan biri konuyla ilgili görevlendirilmiş siyahi genç kızın yanına giderek, “Firmamıza bir isim gerekiyor, bu konuda bize yardımcı olur musun?” Fransız asıllı grafiker, “Sorunuzla çok gururlandım, teşekkür ederim. Çikolatalarınız çok lezzetli ve güzel. Fransızca’da ‘güzelim’ anlamına gelen Mabel’e ne dersiniz?” diye yanıt verdi. Önerilen ismin iki girişimci tarafından çok beğenilmesiyle birlikte “Mabel” markası doğmuş oldu. Markaya ismi veren grafiker kızın temsili resmi ise ambalajlarını süsledi. Mabel Arap Kızı’nın bu logosu, halen ilk günkü halini koruyor. Markanın dönüşümü ise Ahmet Tatlıcı tarafından 1981 yılında satın alınmasıyla yaşandı. Ailesinden devraldığı tatlı ve pastacılık sektöründeki tecrübesini İngiltere’de aldığı eğitimle güçlendiren Tatlıcı, kuşaktan kuşağa süregelen çikolata öyküsünün temellerini yıllar içinde sağlam atılımlarla güçlendirdi. Bugün ürün gamını 500’e çıkaran Mabel, biri Suadiye’de olmak üzere ülke genelinde 11 mağazasıyla ağızları tatlandırmaya devam ediyor.
Kaynakça: https://yuzyillikhikayeler.com/tarihi-markalar/elit-cikolata/ , https://www.mabel.com.tr