Critical Mass :“Arabadan İn, Bisiklete Bin”
Otobanları, caddeleri, sokakları zapt etmek için geliyorlar! Dünyada yıllardır bisikletlilerin görünürlüğünü arttırmak ve taleplerine dikkat çekmek amacıyla düzenlenen Criticall Mass etkinliği, her ayın son cuma günü Kadıköy’de gerçekleşiyor
Serra GÜVENGEZ- Alper Kaan YURDAKUL
Bugünlerde bir slogan yükseliyor Kadıköy sokaklarından. Tıpkı Amsterdam’dan, Zürih’ten, Berlin’den yükseldiği gibi… Onlarca bisikletli sürdükleri bisikletleri bir bayrak gibi havaya kaldırarak insanlara “Arabadan İn, Bisiklete Bin” diyorlar. Bu davetkâr tepki bazen alkışlarla karşılanıyor, bazen kornalarla bastırılıyor. Onlar yıllar önce başlayan Critical Mass (Kritik Çoğunluk) hareketinin Kadıköylü mirasçıları…
“KRİTİK ÇOĞUNLUK HAREKETİ”
‘Critical Mass’in tarihi bundan yıllar öncesine dayanıyor. Ted White‘ın Return of the Scorcher belgeseline göre bir gün Çin’de bir şehirde yol kenarında bir kaç işçi bisikletle karşıdan karşıya geçmeyi bekler. Trafik ışığının, üst ve altgeçitlerin olmadığı yolda karşıdan karşıya geçmek hiç de öyle kolay bir şey değilken, otomobil şoförlerinin insafına kalan yayalar bir türlü onların dikkatini çekemez ve beklemeye devam ederler. Bir süre sonra bir grup ortaokul öğrencisi de yolun karşısına geçmek için bir önceki grupla beraber beklemeye başlar ve kısa bir süre sonra bir yaşlı çift de gruba dâhil olur. Yayalar ve bisikletililer yol kenarında yığılıp “kritik bir çoğunluğa” ulaşınca, yola doğru ilk adımlarını atar, akan trafiği durdurur ve karşıya geçmeyi başarırlar. Daha sonra Çin’de ışıksız yollarda otomobiller, yayalar ve bisikletliler arasında geçiş önceliği bu şekilde düzenlenir. Critical Mass hareketine ilham olan olay işte budur.
Critical Mass bir hareket olarak ise ilk olarak 25 Eylül 1992 tarihinde San Francisco‘da, 48 bisikletçinin katılımıyla gerçekleştirilen ve o dönemde Comute Clot olarak isimlendirilen etkinliği temel alır. Gerçekleştirilen bisikletle hareket etkinliğinin ardından izlenen Retourn of the Scorcher belgeselindenetkilenen bisikletçiler etkinliklerinin adlarını Critical Mass olarak değiştirirler. Hareket bütün dünyaya yayılır. Dünyada onbinlerce bisikletlinin gerçekleştiği sürüşler gerçekleştirilir. Bugün hala dünyanın 300’den fazla şehrinde her ayın son cuması Critical Mass sürüşü gerçekleştiriliyor.
“KADIKÖY’DE FİLİZLENDİ”
Yıllar sonra hareket bir grup bisikletçinin emeğiyle Türkiye’de Kadıköy’de gerçekleşmeye başladı. Grubun lideri, sözcüsü ve bir hiyerarşisi olmadığı için ismini vermek istemeyen, yıllardır Critical Mass’de süren ve kendini Samuel Back Chapman olarak adlandırdan bir bisikletlinin aktardığına göre; Critical Mass’in Kadıköy’de çok samimi bir çıkış noktası var. Küçük kartonlara “Yaya ve bisikletli hakları için pedal çeviriyoruz” sloganıyla yola çıkan bir ekibin düzenlediği ve yüzü aşkın bisikletçinin katılım sağladığı bir etkinlik olarak Kadıköy’de filizlendi. 2009 yılından bu yana her ayın son Cumartesi günü Göztepe 60. Yıl Parkı’nda saat 17.00’de yapılmaya devam ediyor.
Critical Mass katılımcılarına nizami ya da resmi bir sürüş vaat etmiyor. Diğer grupların aksine forma giymenin zorunda olmadığı aksine günlük kıyafetlerle hemen evinden bisikletini alıp dışarı çıkıp normal bir tempoda bisiklet sürdüğü “o an”ı kutsuyor ve bunun tesis edilmesini istiyor. Hatta İstanbul’un trafik keşmekeşliğinden, fosil yakıtlarla çalışan araçları elinin tersiyle itip kendi kendine yetebilen, enerjisiyle ve bisikletiyle sokağa çıkabilenlerin “Araban İn Bisiklete Bin” diye içini döktüğü bir temaşa olarak da adlandırıyorlar. Bu yüzden bisikletçileri bu yönüyle bir araya getiren ve“Ben turlarımı Kadıköy’den başlatan bir bisiklet grubuyum” diyen ilk ve tek hareket.
LİDER, ROTA, ÖNCÜ YOK
Dünyada olduğu gibi Kadıköy’de de düzenlenen Critical Mass etkinliğinde bir lider, bir rota, bir öncü yok. Herhangi bir lidere bağlı kalmadan rotasını o an’a göre şekillendirmek isteyen tüm bisikletçileri kucaklıyor. Critical Mass’in asıl gayesi dünya kaynakları hızla tükenirken her yer betonlaşırken, fosil yakıtlarla çalışan araçlara karşı asıl çözümün bisiklet olduğunu haykırmak ve hakları için büyük bir kitleyle trafikte fark edilebilir çoğunluğu sağlayarak bir kamuoyu oluşturmak ve problemi hemen çözüme kavuşturabilmek. Öyle ki hareket bir çok bisiklet grubuna da ilham olmuş durumda. Bisiklet ölümlerinin çok fazla yaşandığı bir dönemde gerçekleştirilen Critical Mass’in ardından ortaya çıkan “Bisikletli Ölümleri Dursun” ve yine bisiklet yollarıyla ilgili bir sürüşten sonra ortaya çıkan “Bisiklet Yoluna Sahip Çık” platformları bunun bir örneği.
“GRUPLARA İLHAM OLUYOR”
Kadıköy’de yaklaşık dokuz yıldır dile getirilen bir bisikletli ulaşım talebi var. Bunun için, etkinlik günü toplanan bisikletliler, Kadıköylülerin yoğun olduğu ara sokaklarda ve aklınıza gelebilecek her yerden geçerek, sloganlarıyla insanları harekete geçiriyor ve yediden yetmişe herkesin sempatisini kazanarak hep birlikte bu isteklerini bağıra çağıra dile getiriyorlar. Moda’dan geçerken “Bu Senenin Moda’sı Bisiklet Olsun”, trafikte pedallarken sabırsızca ve fütursuzca kornaya basan sürücülere ise “Araban İn Bisiklete Bin”, “Bisiklet Sürsene” ve “Bisikleti Seviyorsan Kornaya Bas” diyerek olay yerlerinde bulunan herkesi harekete dâhil etmeye çalışıyorlar.
BAYRAKLARI BİSİKLETLERİ
Her Critical Mass etkinliğinde her sloganla birlikte insanların ellerine alıp salladığı bir bayrağı var. Bu bayrağı aslında kimse görmüyor. Critical Mass’de insanlar sürdükleri bisikletleri bir bayrak ya da bir pankart gibi kullanıyorlar. Bisikleti havaya kaldırdıkları zaman üzerinde hiçbir şey yazmasa bile karar vericilere gereken mesajı, üzerinde bir şey yazan pankartın verebileceğinden çok daha fazlasını veren bir iletişim aracı olarak görüyorlar. Yani katılımcıları bisikleti, bir spor aracı, ulaşım aracı, söz söyleme ve haklarıyla ilgili yaşadıkları problemleri ve talepleri yerel yönetimlere iletirken kullanacakları bir bayrağa dönüştürebiliyorlar. Bu durum her an oluşabilecek toplumsal olaylara karşı anında reaksiyon gösterip müdahale edebilmeyi beraberinde getiriyor. Ve içinde bulunduğu zor şartlara inat, isyanını yetkililere iletmek isteyen her Kadıköylüyü, kıyıda köşede sakladığı bisikletinin lastiklerini şişirerek evden çıkmasını ve ayrıcalıktan ziyade bisikletin de motorlu taşıtlar gibi bir ulaşım aracı olarak kabul edilmesini tek bir yumruk olarak taleplerini dile getirmek için davet ediyorlar.
SİZ DE KATILABİLİRSİNİZ
Bu etkinliğin temposu son derece yavaş olduğu için her yaştan bisikletli rahatlıkla katılım sağlayabilir. Patenciler ve kaykaycılar da… Etkinliğe katılım için yola çıkmaya cesaret edemeyenlere ya da ilk kez çıkacak bisikletli dostlara ise kullanım kolaylığı ve toplu ulaşıma her saat alınabilme özelliği sebebiyle katlanır bisikletleri öneriyorlar. Etkinlik her ayın son Cuma günü Göztepe 60. Yıl Parkı’nda gerçekleşiyor. İletişim ve sürüş tarihlerini öğrenmek için ise “https://www.facebook.com/CriticalMassistanbul” sayfasını takip edebilirsiniz.
