Dünyada ve Türkiye’de Karşı Kültürün Doğuşu: “1968”
Prof. Dr. Zafer Toprak’ın katılımıyla TESAK’ta gerçekleşen söyleşide, dünyada ve Türkiye’de karşı kültürün en önemli yıllarından 1968 ve o yılların özneleri 68 kuşağı konuşuldu
Daha güzel bir dünya kurma idealiyle Paris’te ortaya çıkan ve tüm dünyaya yayılan eylemlerin evrensel bir anti-kapitalist başkaldırıya dönüşmesi ve bir nesli o dönemle adlandıracak sene olan 1968’in üzerinden tam 50 yıl geçti. Tüm dünyada olduğu gibi 1968, Türkiye’de de geçen çetin yıllardan biriydi. Ortaya çıkan gençlik hareketleri ülkenin dört bir yanında örgütleniyor; parasız eğitimden, ülkenin Amerika’yla olan ilişkilerine kadar bütün itirazını kampüslerde, sokaklarda, meydanlarda haykırıyordu. Türkiye’nin ilk büyük karşı kültürü 68 kuşağını Koç Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Zafer Toprak dönemin tanıklığıyla TESAK’ta gerçekleşen panelde anlattı.
“HER ÜLKENİN 68’İ FARKLI”
1968’in dünyanın aksine Türkiye’de bir öğrenci hareketi olarak geliştiğini belirten Toprak, aynı şekilde Japonya’da da öğrenci hareketi olarak kaldığını söyledi. Toprak, 1968 hareketinin 1969’dan itibaren Türkiye’de siyasi bir nitelik kazanmaya başladığını ifade etti. Paris’te başlayan 68 olaylarının hemen hemen tüm ülkelerde etkisini gösterdiğini, her ülkenin 68’inin farklı olduğunu belirten toprak, ‘Amerika’nın 1968 hareketinin olduğunu sanmıyorum’ diyerek, Amerika’da 1968 hareketine benzer özellikleri taşıyan olayların 1950’lilerde yaşandığını ve Amerika’nın batı kıyısında hippiler tarafından geliştiğini, kökeninde ırksal sorunların yer aldığını söyledi.
“TÜRKİYE’NİN AYDINLANMA EVRESİ…”
Toprak, Türkiye’de 1968 hareketinin bir bakıma 27 Mayıs 1960 Darbesi ile başladığını, darbeden sonra özgürlükçü bir anayasa ile demokratik bir döneme geçildiğini söyledi. Türkiye’de 1968 hareketini anlamak için 1961 Anayasa’nın iyi irdelenmesi gerektiğinin altını çizdi. Türkiye’de iki kez aydınlanma evresi yaşandığını belirten Toprak, ilk evrenin 1908-1918 arasında gerçekleştiğini, entelektüel alanda görüldüğünü; ikinci olarak da 1960-1970 arasında yaşandığını söyledi. 1960-70 arasında yaşanan aydınlanmanın daha makro düzeyde görüldüğünü belirterek, sol hareketlerin geliştiğini belirtti.
“İNSANLAR SOL DÜŞÜNCEYE SARILDI”
68 ve sonrasını “Var olan kültür kodlarını sorgulayan, alternatif yaşam biçimlerini sorgulayan bir başkaldırıydı.” olarak niteleyen Toprak, “sol düşünce Türkiye’de uzun süre yasaklandı. Hak ve özgürlükler genişleyince insanlar sol düşünceye sarıldı.” diyerek o yıllardaki gençlik örgütlerinin niteliğine dikkat çekti.