Doğa mücadelesinde BM’ye başvuru rehberi
Doğa mücadelesi ve hak ihlallerinde Birleşmiş Milletler mekanizmalarının nasıl kullanılabileceğini gösteren, 'Doğa Mücadelesi ve Hak İhlallerinde Birleşmiş Milletler Özel Prosedürlere Başvuru Rehberi' yayımlandı
Doğada yaşanan hak ihlallerine karşı kurum ya da kişiler itirazlarda bulunuyor, Türkiye’de davalar açıyor ya da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuruyor. Bunların dışında bir yöntem daha var o da BM İnsan Hakları Konseyi’ne başvuru yapmak. Fakat bu yöntem Türkiye’de çok bilinmiyor. Doğa Derneği, doğa mücadelesinde yaşanan hak ihlalleri için BM İnsan Hakları Konseyi’ne başvuru süreci ve izlenecek aşamaları anlatan bir rehber yayımladı. Doğa Derneği Hukuk Danışmanı Av. Özlem Altıparmak tarafından hazırlanan rehber, BM mekanizmalarının nasıl kullanabileceği konusunda yol gösteriyor.
Türkiye’de doğa ve onun bir parçası olan yaşam alanlarının yok edilmesinin her geçen gün arttığının hatırlatıldığı rehberin hazırlanış amacı şöyle açıklanıyor: “Doğanın yok edilişine karşı Türkiye’de verilen mücadele de her geçen gün artıyor. Ancak doğayı savunan sivil gruplar ne yazık ki, uluslararası prosedürleri bu süreçte sınırlı seviyede kullanıyor. Bu projelere ve yanlış uygulamalara karşı destek alabileceğimiz uluslararası prosedürlerden biri Birleşmiş Milletler insan hakları başvuru mekanizmaları. Türkiye’de doğa koruma alanında neredeyse hiç kullanılmayan bu mekanizmalar, insan hakkı ihlallerini gerekçe göstererek savunuculuk çalışmalarına destek oluşturuyor. Bu rehber, doğa tahribatı nedeniyle yaşanan insan hakları ihlallerinde Birleşmiş Milletler Özel Prosedürlere başvuru yöntemini açıklamak ve bu mekanizmaya başvurmak isteyen kişi ve kurumlara yol göstermek amacıyla hazırlandı.”
Doğa mücadelesindeki insan hakları ihlalleri için her birey ya da sivil toplum kuruluşunun BM İnsan Hakları Konseyi Özel Prosedürlerine başvuru yapılabildiğinin belirtildiği raporda başvuru kriterleri şöyle sıralanıyor.
• Başvuru, açıkça temelsiz veya siyasi amaçla yapılmış olmamalıdır.
• Başvuru, ihlal edildiği iddia edilen insan haklarının gerçekçi bir açıklamasını içermelidir.
• Başvurunun hakaret içeren bir dilde yapılmamış olması gerekir.
• Başvuru, güvenilir ve ayrıntılı bilgilere dayanarak sunulmalıdır.
• Başvuru, yalnızca medyada çıkan haberlere dayanmamalıdır.
İÇ HUKUKU TÜKETMEK GEREKMİYOR
BM Özel Prosedürlerine başvuru için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusunda olduğu gibi, mağdurun kendi ülkesinde dava açıp neticesini beklemesi, yani iç hukuk yollarını tüketmiş olması şart değil. Ve başvuru internet üzerinden https://spsubmission.ohchr.org/ adresinden yapılabiliyor. Fakat başvuru dili Türkçe değil. Başvuru sadece İngilizce, Fransızca veya İspanyolca olarak yapılabiliyor.
Başvuruda sunulan belgeler Özel Prosedürler Birimi altındaki Hızlı Yanıt Masası tarafından sınıflandırılıp ve Özel Prosedür yetkililerine gönderiliyor. Yetki sahibi uzmanlar, ihlalle ilgili inceleme yapıp ve gelen bilginin güvenirliği, ihlalin kapsamı, sunulan detaylar doğrultusunda, harekete geçip geçmeme kararını veriyor. Acil başvurular için ilgili hükümetin cevap süresi 30 gündür. Acil niteliği taşımayan başvurular ve başvuru öncesinde vuku bulmuş insan hakları ihlallerine iddialarla ilgili iletişimlerde, hükümete bir mektup gönderilir ve iddialara 2 ay içerisinde yanıt vermesi talep ediliyor.
HANGİ DURUMLARDA BAŞVURU YAPILABİLİR
Peki hak ihlali örnekleri neler? Yani hangi durumlarda başvuru yapılabilir? Rehberde sıralanan örneklerden birkaçı şöyle:
Yanlış su politikaları sonucunda bir sulak alanın zarar görmesi durumunda,
Denizlerde zehirli atık veya müsilaj durumunda,
Kömürlü termik santral veya benzeri bir işletme faaliyeti kaynaklı hava kirliliği durumunda.
BAŞVURUDA BU HUSUSLARA DİKKAT EDİLMELİ
Rehberde doğa tahribatı ve zararları nedeniyle yapılacak başvurularda nelere dikkat edilmesi gerektiği de özetle şöyle sıralanmış:
- Doğa tahribatı ve zararlar söz konusu olduğunda, olayın ve gerçekleşen ihlalin insan haklarıyla olan bağı ve ilgisi tespit edilmeli, yaşanan tahribatın mağdurların insan haklarına olan etkisi mümkünse verilerle desteklenmelidir
- İhlalden etkilenen kişilere dair güvenilir ve somut veriye ulaşmak için muhtarlar, yerel sivil toplum kuruluşları ve hizmet sağlayıcı kurumlarla iletişime geçilmeli ve başvuru konusunda kapsamlı bir çalışma yürütülmelidir.
- İhlali açıklamaya yarayacak fotoğraflar, mümkünse akademik görüşler ve uzman incelemeleri, ihlalin giderilmesine dair idareye veya ilgili resmî kurumlara yapılmış daha önceki dilekçeler forma eklenebilir.
- Olayla ilgili bilgi verilirken, ihlalin ilişkili olduğu alanlar sadece doğaya verilen zararla sınırlandırılmamalı; sağlık, barınma ve gıdaya erişim gibi etkilendiği iddia edilen diğer alanların işaretlendiğinden emin olunmalıdır.
Doğa Mücadelesi ve Hak İhlallerinde Birleşmiş Milletler Özel Prosedürlere Başvuru Rehberi‘ni https://www.sivilsayfalar.org/raporlar/doga-dernegi-doga-mucadelesi-ve-hak-ihlallerinde-birlesmis-milletler-ozel-prosedurlere-basvuru-rehberi/ adresinden indirebilirsiniz.