Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları’ndan çıkan Moda’nın Mülteci Alman Profesörleri kitabının yazarı Hakkı Bilen, kitabın kapağında yer alan Ernst ve Johanna Reuter çiftinin oğulları Edzard Reutar üzerine yazdı

24 Ocak 2025 - 08:43

A ⁺ A^- Yazdır

     “Annem, babam ve onların sayesinde de benim için Avrupa’da hayal bile edemeyeceğimiz, bize tamamen yabancı ama çok misafirperver ve dost canlısı bir halkın içinde yaşamak çok güzel ve unutulmaz bir deneyimdi. Türk ailelerin sıcaklığı ve candanlığı beni en çok etkileyen özellikler oldu.” Edzard Reuter’in 1991 Eylül’ünde, bir TV röportajında söyledikleri.

     “Almanya’da bizim şunu öğrenmemizin artık zamanının geldiğini düşünüyorum: Bizim Türklere ne verdiğimizi değil, Türklerin bize ne verdiğini; Türk tarihinin, Türk kültürünün Avrupa’daki gelişimi nasıl etkilediğini artık görmemiz lazım.” Edzard Reuter’in 20 Şubat 2015 tarihinde İstanbul Kültür Üniversitesi’nde yaptığı konuşmasından alıntı.

     Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları’ndan (Birinci Baskı Eylül 2019, İkinci Baskı Haziran 2022) çıkan “Moda’nın Mülteci Alman Profesörleri” başlıklı kitabımın kapağında, bir vapur yolculuğunda görüntülenen Ernst ve Johanna Reuter çiftinin oğulları, sevgili dostumuz Edzard (kısaca Edzi) Reuter’i, 27 Ekim 2024 tarihinde ebediyete uğurladık.

     Almanya’da Sosyal Demokrat Parti’den Magdeburg Belediye Başkanı iken 1933’te Hitler iktidara gelince zorla makamından uzaklaştırılan Baba Ernst Reuter (1889-1953), önce Turgau’daki Lichtenburg Toplama Kampı’na kapatıldı. On ay sonra oradan serbest bırakıldıktan sonra bu defa Gestapo tarafından tutuklanarak ikinci kez yine Lichtenburg’a gönderildi. Quaker Mezhebindeki dostları sayesinde tekrar serbest bırakılınca, Hollanda üzerinden İngiltere’ye kaçtı. Oradan 4 Haziran 1935’te mülteci olarak Türkiye’ye geldi. 1935 Ağustos’unda karısı Johanna ve oğlu Edzard da Türkiye’ye yanına gelebildiler.         

    Ernst Reuter; önce İktisat ve yeni kurulan Ulaştırma Vekâletlerinde uzman olarak çalışmaya başladı. Reuter aynı zamanda Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Yerel Yönetim Bilgisi ve Şehircilik dersleri vermesinin yanı sıra İstanbul Belediyesi’ne raporlar hazırladı. İller ve Belediyeler Dergisi başta olmak üzere birçok dergide 80 adet makale yayımladı. İstanbul Belediyesi’nin “1937-1942 Yılları Mali Durumu” başlıklı raporu, İstanbul Belediyesi tarafından yayınlandı. Bakanlık tarafından süresi dolan sözleşmesinin yenilenmemesi üzerine, 1944’te İstanbul Denizcilik İşletmeleriyle danışmanlık anlaşması yaptı. 1933 yılında kurulan ‘Belediyeler Bankası’nın 1945 yılında kurulan “İller Bankası”na dönüştürülmesinde bilirkişi olarak görev aldı. 

     “Türkiye benim ikinci vatanım.” diyen baba Ernst Reuter; 4 Kasım 1946’da ailesiyle birlikte Ankara’dan ayrıldı, Almanya’ya döndü. Reuter’e karşı Alman basınında “Bir Türk, Berlin’e belediye başkanı mı olacak?” diye kampanya başlatılmasına rağmen 1948’de Berlin’in Belediye Başkanlığına seçildi. 1951’de yapılan seçimde de Batı Berlin Belediye Başkanlığına yeniden seçildi. Baba Ernst Reuter 29 Eylül 1953’te, Berlin’de kalp yetmezliğinden öldü.

     Oğul Edzard  (Edzi) Reuter, 16 Şubat 1928’de Berlin’de doğdu. 20 Ağustos 1935’te, 7 yaşında, annesi ile birlikte babasının yanına Türkiye’ye geldi. Liseyi Ankara’da bitirdi. 1946’da anne-babası ile birlikte, 18 yaşında Almanya’ya döndü. 1947-1949 yılları arasında, Göttingen ve Berlin Humboldt Üniversitelerinde matematik ve teorik fizik eğitimi gördü. 1949 yılında, baba Reuter’in kurucusu olduğu Berlin Hür Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne girdi. 1954-1956 yılları arasında aynı üniversitede asistan olarak çalıştı. 1955’te devlet sınavını verdi. 1957-1964 yılları arasında özel sektörde çalıştıktan sonra, 1964 yılında girdiği Daimler-Benz (Mercedes) firmasının çeşitli kademelerinde çalıştıktan sonra, 1973 yılında Yönetim Kurulu üyesi oldu. 1987-1995 yılları arasında firmanın Yönetim Kurulu Başkanlığını ve murahhas üyeliğini yaptı. Görevi süresince Daimler Benz AG’nin Türkiye’de yatırım yapmasını sağladı. Edzard Reuter; Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) üyeliğini destekledi.  Gerçek bir “Türk Dostu” olarak hem Almanya’da hem de Avrupa Birliği nezdinde “lobicilik” yaptı.       

       Edzard Reuter, Almanya’da çeşitli şirketlerin ekonomi danışmanlığını yaptı. Sosyal ve kültürel amaçlı birçok dernek ve vakfın yönetim kurulu üyeliklerinde bulundu. 1995’te karısı ile birlikte Essen’de, “Helga und Edzard Reuter- Stiftung”u (Vakfı) kurdu. Vakıf  “Uluslararası anlayışı geliştirme ve farklı etnik, kültürel veya dini kökenden insanların barış içinde bir arada yaşama kültürüne” katkı yapan bireysel veya kurumsal-bilimsel çalışmaları desteklemek üzere her yıl bir ödül veriyor.

          Edzard Reuter’in Almanca yayınlanmış eserleri:

     -“Vom Geist der Wirtschaft: Europa zwischen Technokraten und Mythokraten” (Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1986)

     -“Horizonte der Wirtschaft: Über die Herausforderungen unserer Zeit” (Deutsche Verlag-Anstalt, Stuttgart 1993)

     - (mit Eberhard Jâckel und Helmut Schmidt) “Was wird aus Deutschland” (Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart 1994)

     -“Schein und Wirklichkeit”, Erinnerungen (Siedler Verlag, Berlin 1998)

     -“Der schmale Grat des Lebens”, Begegnungen und Begebnisse (Hohenheim Verlag, Stuttgart 2007)

     Almanya iş ve siyaset çevrelerinde saygın bir yere sahip olan Edzard Reuter’e 1998 yılında, Berlin Eyaleti’ne yaptığı katkılar nedeniyle “Berlin Onursal Hemşehrisi” unvanı verildi.

     9 Mayıs 2008’de “Avrupa Günü” dolayısıyla, Marmara Üniversitesi Haydarpaşa Kampüsü’nde düzenlenen törende Edzard Reuter’e, Fahri Doktora ve Üstün Hizmet Ödülü verildi. 

     13 Nisan 2010’da Hamburg Belediye Sarayı’nda, Alman Sosyal Demokrat Parti (SPD) tarafından düzenlenen “Almanya-Türkiye Ortak Tarihe Bakış” adlı toplantıya katılarak bir bildiri sundu.

     27-28 Kasım 2010 tarihlerinde İstanbul Aya İrini Müzesi’nde, Fatih Belediyesi’nin düzenlediği “İstanbul’un Yüzyılı” (1960-2060) Sempozyumu’na katıldı ve “İstanbul’daki Hayat Hikâyem ve Başarılarımda İstanbul’da Yaşamamın Rolü” başlıklı bir konuşma yaptı.

     Edzard Reuter, 3-10 Mayıs 2012 tarihleri arasında, Marmara Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü’nün Bremen Üniversitesi ile ortak olarak düzenlediği “Marmara Avrupa Haftası-Türkiye Almanya İlişkileri” konferansına katıldı ve Türkiye’ye sığınan “Bilim İnsanlarının Öyküleri” üzerine bir konuşma yaptı.

     20 Şubat 2015 tarihinde, İstanbul Kültür Üniversitesi’nde düzenlenen 8. Erdal İnönü Günü’nde “Avrupalılık Bilinci Perspektifinden Türkiye Değerlendirmesi” başlıklı bir konuşma yaptı.

     Edzard Reuter, İstanbul’da iki dilde eğitim veren bir Alman Üniversitesi’nin kuruluş çalışmalarında bulundu. 

     Edzard Reuter, 27 Ekim 2024’te Berlin’de öldü.

Hakkı Bilen- Araştırmacı- yazar