Kadıköy nasıl kokuyor?
Kadıköy’ün koku haritasını hazırlayan Cansu Şekular, “Kadıköy, tazelik ve acılığın bir arada olduğu tamamlayıcı bir aroma gibi kokuyor” diyor
Gökçe UYGUN
Yaşadığınız semtin, her gün yollarında yürüdüğünüz Kadıköy’ün kokusunu düşündünüz mü hiç? Düşünen biri var; İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültürel İncelemeler Yüksek Lisans Programı öğrencisi, koku ve kültür üzerine çalışan Cansu Şekular. Kendisi de Kadıköylü olan Şekular, “Koku, Mekân ve Hafıza” üzerine çalıştığı yüksek lisans tezi kapsamında bir çalışma hazırlamış; “Kadıköy Koku Haritası”
Bu harita ile “Yaşadığımız çevreye atfettiğimiz çeşitli anlamların, sakladığımız anıların ve çevredeki kokusal değişimlerin bizim üzerimizdeki duygusal etkileri nelerdir?” sorusuna yanıt arayan Şekular, açıp kapamanın mümkün olmadığı tek duyu olan kokunun, kenti algılayış biçimimiz ve kent deneyimimiz üzerindeki etkisini inceliyor.
KADIKÖY PARFÜMÜ!
Sokaklarını arşınladığımız Kadıköy’ün kokularını, Türkiye’de ilk kez yapılan koku haritası örneği ile ele alan Şekular, bu çalışmasını 10 Mayıs Cumartesi günü Tasarım Atölyesi Kadıköy’de yaptığı bir sunumla paylaştı. TAK ile ortak yürütülen Kadıköy'ün Kokuları Projesi kapsamında gerçekleşen Kadıköy'ün Koku Haritası söyleşisinde Cansu Şekular, Kadıköy’ün kokularını kimi zaman seslerle, kimi zaman kokuyla ilgili kitaplardan yaptığı okumalarla anlattı. Kadıköy Koku Haritası’nın Kadıköy’ün yitirdiği ve anımsattığı kokuları harita üzerinde göstermenin yanı sıra sadece bu ilçe özelinde değil, genel olarak Türkiye'nin büyük kentlerindeki koku algısının ve nüfusu oluşturan bireylerin koku ile olan ilişkisinin ne olduğunu da gösterdiğine işaret eden Şekular, “Bu harita, TAK ile çalışmalarına Eylül ayında başlanması planlanan Kadıköy'ün Kokuları Projesi’nin bir mikro çalışması. Bu proje, yapılacak atölye ve saha çalışmaları ile Kadıköy’e ait koku profilinin geniş bir kitle tarafından çıkartılması üzerine kurulu. Bu çalışmanın sonunda belki de bir ‘Kadıköy parfümü’ üretilmesi sözkonusu olabilir” dedi.
HER NEFES BİR KOKU DEMEK…
Dünyada Manchester ve Cenevre ile ilgili koku haritaları olduğunu, kendisinin de renkli ve cümbüşü bir yer olan, yaşadığı ilçe Kadıköy’ün kokularını merak ederek yola çıktığını anlatan Şekular, şunları anlattı; “Kokunun hafıza ile ciddi bir ilişkisi var. Koku ile çağrılan anılar, diğerlerine göre yüzde 80 oranında daha güçlü. Herkesin koku algısı farklı. Çünkü kişisel ve kültürel kodlarımız farklı. Hatta herkesin anne karnındaki plasenta kokusu bile farklı. Kontrol altına alamadığımız tek duyumuz da koku. Diğer duyularımız rasyonel ama koku hafızaya bilindışı olarak kaydediliyor. Günde 20-25 bin nefes alıyoruz. Her nefes bir koku demek. Acaba koku duyumuzun ne kadar farkındayız?”
KADIKÖY ÖZGÜRLÜK KOKUYOR!
Cansu Şekular, “Kadıköy Koku Haritası”nı hazırlamak amacıyla, geçen sene Nisan-Mayıs arasındaki 1 aylık zaman zarfında, farklı saatler Kadıköy sokaklarında yürümüş. “Koku, sokaklara hapsolmuş çekilmeyen fotolar demek” diyen Şekular’ın rotası ise Kadıköy Rıhtım ile Moda/Koço arasında kalan Haldun Taner, Çarşı, Balık Pazarı, Barlar Sokağı, Moda Havuz, Moda Caddesi ve Moda Meydan olmuş. Şekular, harita için 65 kişi ile anket de yapmış. Ankette “Sizce Kadıköy’de herkes aynı kokuyu mu alıyor?” sorusuna yüzde 32 oranında “evet”, yüzde 69 oranında ise “hayır” yanıtı çıkmış. Anketteki bir başka soru olan “Kadıköy denilince aklınıza hangi kokular geliyor?”sorusuna ise gelen yanıtlardan bazıları şöyle; özgürlük, güzel kadın, ev, naftalin, sabun, insan, simit, ıhlamur, rakı, rutubet, hanımeli, huzur, eski plak…
‘KADIKÖY, YAŞANMIŞLIK KOKUYOR!’
Cansu Şekular ise Kadıköy’ün kokusuna dair şu tespiti yapıyor; “Araştırmalarım sonucu; Kadıköy'ün, bu güzel coğrafyanın, sandığımız kadar romantik ve renkli kokulara ev sahipliği yapmadığını gördüm. Kadıköy mevcut insan sirkülasyonu ve yoğun tüketim sayesinde yaşanmışlık kokuyor. Eğer somutlaştırmam gerekirse bu bir baharat olur. Örneğin,taze çekilmiş karabiber kokusu. Tazelik ve acılığın bir arada olduğu, adeta tamamlayıcı bir aroma gibi…”