Eğer başlıktaki soruya yanıtınız hayır ise, 2 Haziran günü bu yanıtı evet’e çevirebilirsiniz. Zira, İstanbul’un ilk pastanelerinden Baylan, kurucusu Bay Harry’nin yarım asırdır değişmeyen tarifi ile yapılan özel tatlısı Kup Griye Günü’nü kutluyor. Eğer siz de bu efsane lezzeti tatmak istiyorsanız Baylan’ın şehirdeki 4 şubesinden birini ziyaret ederek, müessesenin ikramı olan kup griye’nin tadını çıkarabilirsiniz.

24 Mayıs 2023 - 11:53

A ⁺ A^- Yazdır

İstanbul’un gastronomik hafızasının köşe taşlarından olan Baylan Pastanesi, bu sene tam 100. yaşını kutluyor. Tam bir asır evvel, Cumhuriyet’in kurulduğu sene açılan Baylan, nevi şahsına münhasır bir İstanbul müessesesi olarak bugün de varlığını sürdürüyor.

Gelin İstanbul’un bu lezzet durağının geçmişine doğru uzanalım: 

Baylan pastanelerinin kurucusu Filip Lenas, Arnavutluk ile Kuzey Yunanistan arasındaki dağlık Epir bölgesinden 20. yüzyılın başında İstanbul’a göç ettiğinde henüz 16 yaşındadır ve tek hedefi iyi bir pastacı olmaktır. İstanbul’a yerleştikten sonra, Fransızların çalıştırdığı, Türkiye’nin ilk çikolata imalathanelerinden biri olan Mulatier’de birkaç yıl çalışır. Ardından da hayalini gerçek kılarak, kuzeni Yorgi Kiriçi ile birlikte 1923’te Beyoğlu Deva Çıkmazı’nda ilk pastanesi olan Loryan’ı (Fransızca ‘l’Orient’-doğu kelimesinin Türkçe okunuşu) hayata geçirir. Burası, kısa sürede Markiz, Lebon ve Moskova gibi dönemin ünlü pastaneleri ile birlikte anılmaya başlar ve bu pastanelerle birlikte İstanbul’un önde gelen pastanelerinden biri haline gelir. 1934’te Türkçe isim zorunluluğu getiren yasa uyarınca, sanat tarihçisi Burhan Toprak’ın önerisiyle ‘Baylan’ adını alır. Bu isim, rahmetli İstanbul aşığı-yazar Çelik Gülersoy’un verdiği bilgiye göre Çağatay Türkçesi’nde ‘mükemmel, kusursuzluk’ anlamına geliyor. Baylan ismini çok beğenen bazı müşteriler çocuklarına isim olarak verir, birçoğu da soyadı olarak alır.

EDEBİYATÇILARIN PASTANESİ

Baylan’ın ikinci şubesi, ilkinden 2 yıl sonra, 1925 yılında eski Karaköy Meydanı’nda, bugün olmayan bir binada açılır. Bu şube, 1956’da Tünel’in karşısında bulunan tarihi binanın giriş katına taşınır. Beyoğlu şubesi de 1928’de İstiklal Caddesi’nde, Atlas Pasajı’nın karşısındaki Luvr Apartmanı’na taşınır. Beyoğlu’ndaki Baylan artık dönemin ünlü edebiyatçılarının ve sanatçılarının uğrak yeri olmuştur. Bilhassa 50 ve 1960’lı yıllarda birçok edebiyatçı, şair, ressam, karikatürist ve tiyatrocunun mesken tuttuğu Baylan’ın müdavimleri arasında Atillâ İlhan, Oktay Akbal, Behçet Necatigil, Orhan Duru, Ahmet Oktay, Ferit Edgü, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Haldun Taner, Cemal Süreya, Salâh Birsel, Peyami Safa, Orhan Kemal, Fethi Naci gibi yazarlar vardır. Hatta sayıları 40’ı bulan müdavimlerin bir bölümü edebiyat tarihinde “Baylancılar Akımı” olarak bilinir.

3. ŞUBE KADIKÖY’DE

Baylan, üçüncü şubesi için karşı yakaya geçerek, Kadıköy’de, Muvakkithane Caddesi numara 9’un caddeye açılan giriş katını seçer. Sene 1961’dir. Bu şubeyi Filip Lenas’ın küçük oğlu Harry işletir. Türkiye’nin ilk ‘akademisyen pastacısı’ olarak bilinen Bay Harry, İngiltere’de işletmecilik okumuş, İtalya ve İsviçre’de pastacılık eğitimi almış bir isimdir. Yıllarca Kadıköy şubesini ayakta tutan usta isim, 2016’da yaşama veda eder. 

ESKİ ŞUBELER KAPANIP, YENİLERİ AÇILIYOR…

Semtin kötüleşen şartlarına dayanamayan Beyoğlu şubesi 1967’de; Karaköy şubesi ise bulunduğu binanın uzun süreli restorasyon çalışmaları nedeniyle 1992’de kapanır. “Benim çocuğum yok, Baylan’ı meslekten anlayan, bizim kadar sahip çıkacak birilerine devretmek istedim. Bu bir bayrak yarışıdır, sıra şimdi yeni nesilde” diyen Harry Lenas, 2009’da Baylan Pastaneleri’ni Altınkılıç ailesine ait Altınmarka şirketine devreder. 1992-2010 arası sadece Kadıköy şubesiyle hizmet veren Baylan, Nisan 2010’da Bebek’te, 2021’de Galataport’ta ve son olarak da kısa bir süre önce, restorasyonu tamamlanarak hizmete giren Kız Kulesi’nde şube açar.

BAYLAN İMZASI: KUP GRİYE

1950’li yıllarda İstanbullular, espresso, cappuccino, milk shake, krokanlı pralin gibi pek çok Avrupa usulü tatlı ve pastayı ilk kez Baylan’da tatmıştı. Baylan adıyla özdeşlemiş Kup Griye tatlısının geçmişi ise 1954’e dayanıyor. Karamelli dondurma, krem şanti, balbadem ve karamel sosuyla hazırlanan bu tatlı, Baylan’ın icadı olarak bazı Avrupa pastanelerinde halen “Coupe Baylan” olarak biliniyor. Harry Lenas, bu özel tatlıyı şöyle anlatmıştı: “İstanbul’da dondurmalı kuplar başka yerlerde de vardı. Peşmelba, Kup Denmark, Banana Split bilinirdi mesela. “54 senesinde Karaköy şubesini açtıktan sonra gördüm ki, halkımız karamelayı çok seviyor, karamela ile yaptığım her şey tutuluyor. Ben de yeni bir şey çıkarayım dedim ve Kup Griye’yi yaptım. İçinde iki çeşit dondurma ve karamela sosu, bir de bal ile birlikte kavurduğumuz badem var. Fransızcada ‘grillet’ (griye diye okunur) ‘kavrulmuş’  demek, biz de adını ‘Kup Griye’ koyduk; hâlâ çok tutuluyor.”

Baylan, hem dünya tatlı literatüründe hem de pastanenin 100 senelik tarihinde ayrı ve önemli bir yeri olan Kup Griye için özel bir kutlama günü hazırladı. 2022 yılından itibaren Haziran ayının ilk Cuma günü olarak kutlamaya başlanan Kup Griye Günü, bu sene 2 Haziran’da kutlanacak. Baylan’ın tüm mağazalarında saat 13:00 ile 18:00 arasında, Bay Harry’nın yarım asırdır değişmeyen tarifi ile Kup Griye ikramı yapılacak.