‘Mahkûm Melahat’in göz ardı edilen hayatı...
Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları’nda “Mahkûm Melahat” olarak andığı, sosyalist yazar Fatma Nudiye Yalçı’nın yazı masasından meydanlara, cezaevinden yurtdışına uzanan mücadele dolu hayatı...
Yazar, çevirmen, Vatan Partisi kurucularından, Türkiye’de kadın olarak ilk sosyoloji kitabının yazarı, mücadeleye ömrünü adayan bir sosyalist...
Fatma Nudiye Yalçı... Bunca meziyetine karşın adı tarihte pek de anılmayan bir kadın olan Yalçı’yı 23 Temmuz’daki ölümünün 50. yılı vesilesiyle sayfalarımıza taşıyoruz...
OYUNU SAHNELENMEDİ
1904 Kasımpaşa doğumlu olan Fatma Nudiye Yalçı, Notre Dame de Sion Fransız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nü bitirir. Bu dönemde sık sık muhalif dergi ‘Resimli Ay’a gitmeye başlar. Yazar Nizamettin Nazif ile 1932’de evlenir, 1 yıl sonra ayrılır.
1932’de kaleme aldığı ‘Beyoğlu 1931’ oyunu ile Türkiyeli ilk kadın tiyatro yazarı olur. Toplumsal yozlaşmayı ele alan bu eser, Darülbedayi’de repertuara alınır ama sahneye konulmaz. Sosyalizm üzerine okuma ve araştırmalar yapan Yalçı’nın yayımlanan ilk kitabı ‘Sosyete ve Teknik-Tarih Öncesi Din ve Devlet’ olur. 1935’te Hikmet Kıvılcımlı ile hem gönül hem dava arkadaşlığı başlar.
YASAKLI YAZAR
Görüşleri nedeniyle ailesi tarafından dışlanır, bir tek annesi kızının hep yanında olur. Tüm olumsuz şartlara rağmen öğrenmeye 
ve üretmeye devam eder. ‘Maymunun İnsanlaşması Prosesinde Emeğin Rolü’, ‘Engels; Klasik Alman Felsefesinin Sonu ve Ludwig Feuerbach’, ‘Marx; Enternasyonel İşçiler Cemiyetini Açış Hitabesi’, ‘Marx ve Marksizmin Prensipleri’, ‘Engels’ gibi Marksist eserleri Türkçe’ye kazandırır. Ama eserlerinin hemen hemen hepsi yasaklanır.
HAPİSTE 10 YIL
Yalçı, Kıvılcımlı ve diğer birçok komünist yoldaşıyla beraber 1938’de gözaltına alınarak, Donanma Davası’nda Nazım Hikmet ve Kemal Tahir gibi yazarlarla birlikte yargılanır. 10 sene ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkûm edilir. 1948’de tahliye olur.
Bu dönemde Yalçı ile Kıvılcımlı’nın bozulan ilişkileri tamamen biter. 1950’de tahliye olan Kıvılcımlı, başka bir kadınla evlenir. Ancak Yalçı ile Kıvılcımlı’nın yoldaşlıkları bir ömür devam eder. Öyle ki Kıvılcımlı tarafından 1954’te kurulan Vatan Partisi’nde Yalçı da vardır.
Daha sonra Kıvılcımlı tutuklanarak cezaevine girer ve partinin başkanlığına Yalçı’nın getirilmesini ister. Parti üyesi Kerim Korcan buna karşı çıkar ve onun ‘sadece amatörce yazı işleriyle uğraşan biri’ olduğunu söyleyerek, partiden ihracını ister. Parti içindeki bu karışıkların yanı sıra bir de partiye kapatma davası açılır ve tüm yöneticiler tutuklanır. Yalçı, bu davadan da 2 yıl hapis yatar.
BULGARİSTAN GÜNLERİ
Ardından hayatının sakin bir dönemini yaşayan Fatma Nudiye Yalçı, 1965’te guatr rahatsızlığı geçirir ve tedavi için Romanya’ya gider. Onun yurtdışındaki hayatına dair fazla bir bilgi olmamakla beraber yaşamının sonuna kadar Varna’da yaşadığı bilinir. 23 Temmuz 1969’da nedeni bilinmemekle birlikte yaşamını yitir.
NUDİYE İÇİN OYUN
Ölümün ardından yıllar sonra, 2016’da yazar ve sanatçı Bilgesu Erenus, onun hayatından esinlenerek bir oyun kaleme alır. Erenus, tiyatroya yazdığı açıklamasında şu ifadeleri kullanır: “Ülkemizn ilk kadın oyun yazarı Fatma Nudiye Yalçı’nın hayat öyküsünden yola çıkarak yazdığım ‘Yaftalı Tabu’ adlı oyunumu sekiz kopya halinde edebi kurulunuzun değerlendirmesine, 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde sunarken; ‘sahnelebilir’ kararına karşılık ilk kadın oyun yazarımızın yazdığı ‘Beyoğlu 1931’ adlı oyunun Darülbedayi’de oynanacakken oynanmayıp; el yazması halinde, Devlet Tiyatroları’nın (DT) ‘atılacak kitaplar çöplüğü’nde bulunduğunu anımsatmayı da hüzünlü bir görev sayıyorum…”
21 Mart 2017 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları tarafından oyunun genel repertuara alındığı duyurulur. Ancak oyunun sahnelenip sahnelenmeyeceği ya da ne zaman sahneleneceği ise şu an için bilinemiyor…
KADIKÖY’DE YAŞAMIŞ
Bir mahkeme kaydına göre (1959) Fatma Nudiye Yalçı, Yeldeğirmeni’nde Recaizade sokak numara 59’da yaşamış.
Öte yandan Yalçı geçen sene de Kadıköy’de anılmıştı. Ölümünün 49. yıl dönümünde Kadıköy Edebiyat Atölyesi’nde bir anma etkinliği gerçekleştirilmişti. Anmaya “Kadınlar Hep Vardı: Türkiye Solundan Kadın Portreleri” isimli kitap için Fatma Nudiye Yalçı’nın biyografisini kaleme alan Canan Özcan ve Kırkyama Kadın Dayanışması adına Fatma İnce konuşmacı olarak katılmıştı.
(Bu yazıda, Odatv, Aydınlık, Gazete Karınca, Bianet gibi internetteki bazı kaynaklardan ve “Kadınlar Hep Vardı: Türkiye Solundan Kadın Portreleri” kitabındaki ‘Fatma Nudiye Yalçı: İnkılaba Bütün Bir Ömrünü Veren Kadın’ başlıklı bölümden faydalanılarak Karşı Mahalle sitesinde Canan Özcan tarafından yazılan yazıdan alıntılar yapılmıştır. Yazıda kullanılan bazı fotoğraflar Uluslararası Sosyal Tarih Enstitüsü’ndeki Hikmet Kıvılcımlı arşivinden alınmıştır.)