Çocuklar için neden Arkeoloji?
Kadıköy Belediyesi’nin gençlik ve çocuk eğitim merkezlerinde arkeoloji atölyeleri düzenleyen Okan Doğuhan Aslaner, Gazete Kadıköy için çocuklar için arkeolojinin önemini anlatan bir yazı kaleme aldı. Sizlerle paylaşıyoruz…
Üniversitelerde üretilen bilginin topluma aktarılması birincil öncelik olmasa da bir gerekliliktir. Farklı ülkelerde bu amaç doğrultusunda kurulan kurumlar yakın dönemde gittikçe daha fazla toplum içinde görülmeye başladı. Buradaki asıl amaç, merak ve soru sormak üzerine kurulu bilimi; çocukların merak ve sorularıyla bir araya getirmek. Böylece geleceğin bireylerini bilimle ve kendi sorularıyla mümkün olduğunca en erken yaşta tanıştırmak hedefleniyor. Bilimin hangi dalı olursa olsun, onun temel yaklaşım ve doğrularını öğrenen çocuk meslek edindikten sonra, o temel üzerinde daha doğru kararlar alabilecektir. Çocukluğun herkes tarafından kabul edilebilecek en önemli yanı, mümkün olduğunca en az gerçeklikle oluşan hayal dünyasıdır. Hangi çocuk süper güce sahip olmak istememiştir ki? Her şey bir hayalle başlar. Bir çocuk doktor, ressam ya da arkeolog olmak isterse, ona kim engel olabilir? İşte bu süreçte ‘ailenin dünyadan çok sevdiği çocuğunun geleceği’ için yaptığı seçimle; çocuğun kendi isteklerinin kesiştiği alan ön plana çıkar. Bir yanda hayal dünyası, diğer yanda gerçeklik… Çocuklar bu iki cephenin arasında bir oraya bir buraya gidip gelmektedir. İşte bu nedenle akademik bilginin halk düzeyinde bir dille halka inmesi gerekir. Çünkü o dil; çocuk ve ailenin en gerçekçi bir şekilde bir araya geldiği alandır. Bu tüm uzmanlık alanları için geçerlidir, arkeoloji için de. Arkeoloji dilimize eski Yunanca’dan geçmişin, eskinin bilgisi anlamını taşıyan Arkhaios ve logos kelimesinden türemiştir. Türkçe’de ise ‘kazı bilimi’ olarak yanlış bir sözlük karşılığı maalesef günümüzde hala kullanılmaktadır. Arkeoloji; bilginin ve hayatın nasıl kurulduğunu ve bu olguların nasıl kurgulandığını bize gösteren interaktif bir bilimdir.
Arkeolojinin çocuk gelişimi ve eğitiminde kaçınılmaz bir etkisi olduğu yapılan çalışmalarda görülmüştür. Olayları bütün boyutlarıyla düşünebilmeyi ve değerlendirebilmeyi öğretir. Bunun yanı sıra çocuklar farklı kültürleri tanır. Sahip oldukları kültürel değerleri ve yaşadıkları topraklarda var olan kültürel mirası korumaları gerektiklerini öğrenirler. Arkeolojinin çocuk eğitiminin esas amaçları dışında çocuklar; gözlem, mantık, yaratıcılık, hayal gücü ve beğeni duygusunu geliştirirler.
Çocuklar büyüdüklerinde farklı meslek dallarına yönelecekler. Kimisi işadamı olacak, kimisi mühendis, kimisi kepçe operatörü olacak, kimi belediye başkanı, kimisi de politikacı. İşte yukarıda belirttiğim temel arkeoloji / tarih bilgi noksanlığı doldurulmuş geleceğin meslek sahibi veya yöneticileri, tarihin, tarihsel dokunun, kültür mirasının, çanak çömleğin ne olduğunu daha iyi bilecek ve ona göre davranacaktır. “Birkaç çömlek parçası” deyip küçümsemeyecek, yapılan kazılardan maddi çıkar uğruna görsellik istemeyecektir. Yoksa her fabrika yapıldığında tarihimizin bir bölümü kaybolacak, her otoban yapıldığında kültürel mirasımız yaralanacak ve her tünel yapıldığında tarihimize onarılamayacak ‘yeni kara delikler’ açılacaktır. Çocuklar için arkeoloji sadece tarih kitaplarında iki paragrafa sığdırılmış varlığı anlatılan bilgi değildir. Arkeoloji çocuklar için; geçmişin bilinciyle temeli sağlamlaştırılmış geleceğe atılan adımdır.