Çocuklar yerini arıyor
Çocukların kent hakkı üzerine çalışmalar yapan Şehir Dedektifi İnisiyatifi, “Toplu Ulaşımda Çocuk” projesine başlıyor. Proje kapsamında bir kılavuz hazırlayan inisiyatif, çalışmadan elde edilecek sonuçların çocuk temelli ulaşım planlamasında kullanılmasını hedefliyor
Çocuk dostu şehirler oluşması yolunda kentsel sorunlara hak temelli veri, politika, eğitim ve tasarım araçları geliştiren Şehir Dedektifi İnisiyatifi, “Etkiniz AB” desteğiyle “Toplu Ulaşımda Çocuk” projesine başlıyor. Uzun soluklu olması planlanan bu proje ile farklı çocukların toplu ulaşım deneyimleri izlenecek ve elde edilen veriler, çocuk odaklı toplu ulaşım planlaması için çözüm önerileri olarak kullanılacak.
“Toplu Ulaşımda Çocuk” başlığıyla başlatılan çalışmanın ilk ayağını, çocukların ulaşım hakkının kapsamı ve ihtiyaçları oluşturuyor. Şehir Dedektifi İnisiyatifi proje kapsamında çocukların ulaşım hakkı üzerine bir kılavuz hazırladı. İnisiyatif, ulaşım planlamasında çocuk haklarını kent hakkıyla birleştiren bir yaklaşım öneriyor.
İnisiyatif neden böyle bir projeye ihtiyaç duyulduğunu şöyle anlatıyor: “Türkiye’de son dönemde, kentsel süreçlerde çocukları konu eden çalışmalar yaygınlaşıyor. Çocuklar ihtiyaçlarını ifade ettikçe ve topluluklar kente çocuk gözünden bakmayı denedikçe çocukların maruz kaldıkları hak ihlallerinin mekanları çeşitleniyor ve görünür oluyor. Toplu ulaşımın ise imkan sağladığı erişilebilirlikle birlikte, kendi başına kamusal mekan olma niteliği, ‘çocuk dostu kent’ tartışmalarında belki en görünmez kalan alanlardan biri.”
“EŞİTSİZLİK ARTTI”
Şehir Dedektifi İnisiyatifi’nin hazırladığı kılavuzda, pandemiyle birlikte ulaşım alanındaki eşitsizliklerin arttığı ifade edilirken şu görüşlere yer veriliyor: “Toplu ulaşım sistemi canlı bir kentsel yaşamın en önemli bileşenlerinden biri. Ancak toplu ulaşım planlaması ve tasarımında, hiçbir ölçekte çocukların ihtiyaçları gözetilmiyor. Belirli yaş aralıklarını kapsayan toplu ulaşım kullanımı yasakları haklara erişimi sınırlandırıyor. Bireysel araçlanmadaki artış küresel bir tehdit haline geliyor.”
Kılavuzda, insanların bir yerden bir yere kolay, rahat ve zarar görmeden ulaşabilmeleri için iyi planlanmış bir toplu ulaşım sisteminin olmasının çok önemli olduğu vurgulanırken çocuk odaklı ulaşım şu şekilde tanımlanıyor: “Çocuk odaklı bir toplu ulaşım, çocukların toplu ulaşım sistemini kullanırken ayrımcılığa uğramadığı, şiddetin hiçbirine maruz kalmadığı, gelişimsel süreçlerine göre dinlenebildikleri ve hem de kentsel yaşama katıldıkları bir toplu ulaşım anlayışıdır.”
“KİLİT BİR NOKTADA”
Kentlerde toplu ulaşımın; eğitim, sağlık ve kültürel aktivite gibi diğer temel haklara erişim noktasında hem de kendi içinde kilit bir noktada yer aldığının altı çizilirken, toplu ulaşımın kamusal önemi şöyle anlatılıyor: “Eğitime ücretsiz erişim her çocuğun hakkı iken, toplu taşıma olanakları çocuğu güvenli ve esenlik içinde eğitim mekânına ulaştırmaya yetmiyorsa, özel araçlı sistemler hanehalkı bütçesinden eğitim finansmanına dahil oluyor. Toplu ulaşım kapasitesinin yetersizliği, çocuklar düşünülmeden tasarlandığı için bireysel araçlanmaya paralel olarak çevre kirliliği de artıyor.”
Çocukların yaşadıkları kenti deneyimleyebilmeleri ve kamusal tecrübe edinebilmeleri açısından da toplu ulaşıma erişim önemli bir noktada yer alıyor. Kılavuzda yer verilen bilgilere göre, hak temelli bir toplu ulaşım sistemi çocukların haklarına erişimi kolaylaştırabilir: “Türkiye kentlerinin birçoğuna bu tecrübe, hak ihlallerinin normalleştirildiği, çocukların toplu taşımadaki varlığının tamamen yok sayıldığı biçimlerde yaşanıyor. Çocuklar kaza tehdidine açık duraklarda, kalabalıkta sıkışarak araç bekliyor. Sağlıklı yetişkin bedenine göre tasarlanmış araç içerisinde savrulabiliyor, ayrımcılığa ve ihmale maruz kalabiliyor.”
“DİNLENMELİLER VE KEYİF ALMALILAR”
Kılavuzda şu önerilerde bulunuldu:
- İklim krizi açısından toplu ulaşım yeniden planlanmalı.
- Çocukların toplu ulaşım hakkını kullanabilmesi için toplu taşıma araçlarının içerisinde bilgilendirilme sistem ve araçları ayrımsız tüm çocuklar için erişilebilir olmalı.
- Çocukların herhangi bir yaşam tehdidi, ihmal ve istismara maruz kalmadan ulaşım hakkını kullanabilmesi için haklarını bilmeleri, yetişkinlerin çocuklara karşı sorumluluklarının farkında olmaları ve devlet kurumlarının yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekir. Toplu ulaşım araçlarında çocukların dinlenme ve keyif alarak yolculuk yapma haklarına dair bilgilendirme yapılmalıdır.
- Toplu ulaşım araçlarının içinde bulunan akıllı kent sistemleri “çocuğun üstün yararı” gözetilerek, kişisel verilerin korunması ilkesi ve tüm çocukların erişime uygun tasarlanmalıdır.
Kılavuzun belirli kısımları, çocuk dostu anlatımlar ve oyunlarla çocuklar için oluşturuldu. Çocuklar hem kılavuzda yer alan sorulara cevap arayacaklar hem de bilgi notları ile haklarını öğrenecekler.
Kılavuza buradan ulaşabilirsiniz.