Sosyal dönüşümü yaratanlara destek ağacı: ASHOKA
Dünyanın ilk ve en geniş sosyal girişimciler ağı olan ASHOKA, sosyal girişimcilerin en iyilerini bulan ve bu girişimcileri destekleyen bir sosyal ağ...
Benjamin Franklin’i ilkokul kitaplarında, uçurtmanın ucuna yerleştirdiği anahtarıyla yaptığı elektrik deneyinden ve paratoneri icadından tanıyorum. Ancak O’nun Amerika’da bir felsefe derneği kurduğunu, aynı zamanda bir yazar, siyasetçi ve diplomat olduğunu ileriki yaşlarımda öğrendim. 18. yy.’da yaşamış Benjamin Franklin’in, felsefeci olarak söyledikleri, bugünkü ASHOKA güncesiyle eşleştiğinden yazıma onun sözleriyle başlamak istedim: “Doğru yapılmış, doğru söylenmişten iyidir.”
Bugün sözle değil, doğru ve gerçekçi yollarla, dünya çapında sosyal dönüşümü için adım atan girişimcileri destekleyen bir kuruluş olan ASHOKA’dan bahsedeceğim.
ASHOKA NEDİR?
Pozitif toplumsal dönüşümü gerçekleştirebilmek için, sürdürülebilir ve uygulanabilir yenilikçi projeleri hayata geçiren sosyal girişimcilere yatırım yapan, uluslararası bir kuruluş ASHOKA. Kelime anlamı, Sanskritçe'de “Kederin Yokluğu” demek, aynı zamanda güçlü, dayanıklı, kutsal ve efsanevi bir meşe ağacı diye biliniyor.
ASHOKA, bir sivil toplum kuruluşu olarak adını M.Ö. 3. yy’.da Hint Yarımadası'nda birliği sağlayan aynı adlı liderden alıyor. Küresel olarak Sosyal Girişimcilik alanında çalışan ilk ve en önemli kuruluş olan ASHOKA, Bill Drayton tarafından 1980'de Washington DC'de kurulmuş. Kuruluş, pozitif toplumsal dönüşümü gerçekleştirebilmek için sürdürülebilir ve uygulanabilir yenilikçi projeleri hayata geçiren sosyal girişimcilere yatırım yapıyor. İlk üyesi 1981 yılında Hindistan’dan seçilmiş. Seçiliyor olması, adı üzerinde ASHOKA üyesi olmanın, bir süreçten geçen özellikli aşamalar barındırdığını ve insana yatırım yapan bir kuruluş olarak da kuruluşun, birçok kolu olduğunu bizlere gösteriyor.
ASHOKA NASIL DESTEK VERİYOR?
Dünyanın 70 ülkesinde ofisleri olan kuruluş, dünya çapında her yıl 10 milyon kişiden birine, 3 yıl boyunca karşılıksız olarak aylık finansal destek sağlıyor. Bu desteğin kapsamında bir sosyal girişimci olmanız, konunuza kendinizi adamanız ve ASHOKA kriterleri için değerli bir çalışma yapıyor olmanız gerekiyor. Bir kez ASHOKA üyesi olduğunuzda ise ömür boyu bilgi ve iletişim ağı desteğini dünya çapında almaya da hak kazanıyorsunuz. Size verilen desteğin miktarı ise birçok etki ile bağlantılı, dolayısıyla her üye için farklılık gösteriyor.
TÜRKİYE’DE KİMLER ASHOKA ÜYESİ?Türkiye’de 24 ASHOKA üyesi var. Umut Çocukları Derneği’nden Yusuf Kulca, bu yıl kaybettiğimiz Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği Kurucusu Victor Ananias, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’ndan Şengül Akçar, Alternatif Yaşam Derneği’nden Ercan Tutal, AKUT’tan Nasuh Mahruki ASHOKA’dan bu desteği alan ve Ashoka üyesi olan sosyal girişimcilerden bazıları. Ömer Madra ve İbrahim Betil ise ASHOKA’nın onursal üyeleri olarak bu ailenin içinde yer alıyorlar.
ASHOKA hakkında, kurumun Türkiye Koordinatörleri Matthias Scheffelmeier ve Zeynep Meydanoğlu ile konuştum. Zeynep’i Türkiye’deki çalışmalarından da şahsen tanıyordum ancak, Matthias ile birlikte ASHOKA için attıkları adımları dinlerken ben de hem Zeynep’i hem de ASHOKA’yı bir kez daha tanımış oldum.
YAŞAMI DEĞİŞTİRİP DÖNÜŞTÜRME İSTEĞİ ASHOKA’YA GÖTÜRDÜ
-Zeynep Meydanoğlu (Ashoka Türkiye Koordinatörü)
Liseden mezun olduktan sonra “çevremde sosyal yaşamda bir değişiklik yapma isteği başladı” dediğinde hayata gerçek adımını atmış Zeynep. Biraz daha gerçekçi düşündüğünde de bu değişikliğe önce kendisinden başlamaya karar vermiş ve Kanada’daki eğitiminin ardından Türkiye’ye dönmüş. Ülkemizde birçok beyin göçü yaşanırken aldığı ülkeye dönüş kararına, sosyal kuruluşlar ya da devlet hizmeti yapma seçimini eklemiş. Devlet kuruluşlarında yaşadığı tecrübeyi bugün “Orada gerçek ben olamayacağımı anladığımda o sayfayı kapadım” diye çok kısa özetliyor. Kadınlarla ilgili sivil toplum kuruluşlarında da görevlerde bulunan Zeynep Meydanoğlu, şimdi Ashoka Türkiye’nin iki koordinatöründen biri. Meydanoğlu, sorularımızı şöyle cevapladı:
-ASHOKA’yı bize anlatır mısın?
ASHOKA, dünya çapında bir sivil toplum kuruluşu, farklı ülkelerde bölgesel ofisleri bulunuyor. Kuruluşun merkezi Amerika’da, Avrupa Merkezi ofisi ise Berlin’de bulunuyor. Dünyanın ilk ve en geniş sosyal girişimciler ağı olan ASHOKA, sosyal girişimcilerin en iyilerini bulan ve bu girişimcileri destekleyen bir sosyal ağ.
-Sen burada yaşadığın sürece nasıl başladın?
Hayatımda ve çevremde değişimi yapabiliyordum, ancak daha fazlası ne olabilir diye sordum kendime. STK’ların çalışma şekilleri hususunda, devlet kuruluşu gibi mi yoksa özel şirketler gibi mi çalışıyorlar diye eleştiriyle başladım. Einstein bir sözünde “Sorunları çözme şekliniz, onları tanımlama şeklinizle aynı olduğunda sonuca ulaşamazsınız” diyordu, o sözle birleşen yaşadığım süreçte, devlet kuruluşlarının görevleri olup da yapamadıkları çalışmaları, küçük birimler oluşturup fonlar arayarak biz mi yapacağız? dedim. Tam da bu dönemde ASHOKA üyesi olan kişilerle karşılaştım. Böylesi bir tesadüf, beni hayatımda ilk başta kendim için söylediğim söze tekrar döndürdü. Ardından, bu göreve tavsiye edilmemle süreç başladı ve ASHOKA ile birlikte yol alacak şekle götürdü. Ben de, evet burada bir değişim yaratabilirim, dedim.
-Nasıl ve hangi konularda çalışıyorsunuz?
ASHOKA, sosyal girişimcileri başlangıç seviyesinde, yüksek sosyal etki getirebilecek, ölçeklendirilebilecek projeleriyle tespit edip, onların etkisini arttırıcı finans ve bilgi desteği veriyor. Bu kapsamda işleyen ASHOKA programlarından ilki yurttaş katılımı, ekonomik geliştirme, çevre, sağlık, insan hakları, eğitim ve öğretim konularında çalışan sosyal girişimcileri bulup desteklemek. Bir diğeri yerelleştirme programı denilen dünya genelinde etkili olmuş projeleri yerel seçilmiş bir bölgeye, şehre indirgeyen düşünce ve egzersiz programı uygulaması. Bunun tam tersi olan küreselleştirme programında ise Brezilya’nın bir kasabasındaki inovasyon çalışmasını, küresel şekilde ölçeklendirme uygulaması. Üçüncüsü gençlere yönelik, onları kendi çevrelerinde değişim yaratmaya teşvik edecek, güçlendirecek programlar. Bir de sosyal yatırım programı var, burada da sosyal girişimcilerle yatırımcıları birleştirip sosyal ve ticari etkiyi arttırıyor.
“ASHOKA, HAYALLERİN GERÇEĞE DÖNÜŞTÜĞÜ YER”-Matthias Scheffelmeier (Ashoka Türkiye Koordinatörü)
Kendini, “dünyayı yeni fikir ve adımlarıyla değiştirecek insanlara destek olma tutkusu olan biri” olarak tanımlıyor, Matthias Scheffelmeier. Birçok uluslararası gençlik örgütünde, sosyal konularla ilgili çalışmalar yapmış. 2009 yılında ASHOKA ile tanışmış. Onun için ASHOKA, insanların hayallerini taşıdıkları, yapabileceklerini keşfettikleri ve hayata geçirdikleri en iyi çalışma. Aslen Alman vatandaşı ve uzun süre yurt dışında yaşamış. Yaşamda sırf kendisinin değil çevresindeki birçok insanın adım atma cesaretini kıran olgularla karşılaşmış. Bunu şöyle özetliyor Matthias: “İnsanlar bir adım atmak istediğinde; “sen bir şey yapmak için çok gençsin ya da bu konuya başlamak için çok yaşlısın” diyorlar. Ancak, bir yerden başlamak lazım. Matthias Scheffelmeier, ASHOKA ile ilgili sorularımızı cevapladı:
-Türkiye’de yaşayan bir yabancı olarak ASHOKA Türkiye’ye nasıl bakıyorsun?
Türkiye’de üniversiteler, şirketler, akademisyenler, medya ve devlet kuruluşları sosyal girişim konularına eğilmiş durumdalar. ASHOKA Türkiye, bu farklı kuruluşların birbirlerinden öğrenen, birbirini destekleyen, biraraya gelebilen, diyaloğa açık kuruluşlar haline gelmesinde tarafsız bir destekçi olabilmeyi istiyor. Biz bir kuruluşun yerini almayı değil, her birinin daha fazla güçlenmesini, onları bir araya getirerek sağlamayı amaçlıyoruz.
-Diğer sosyal ağlardan farkınız nedir?
Birçok değerli ağ var dünyada, çok güzel işler de yapıyorlar. Bu çerçevede biz ya da onlar için şurada iyi, burada kötü demek istemiyorum. ASHOKA’yı, kendine has yapan özellikleri var. Bill Drayton ASHOKA’yı kurduğu zaman “sosyal girişimci” kelimesi duyulmamıştı, bu haliyle kavramı yaratan ilk kuruluş olmanın yanında, ilham veren bir örnek olarak karşımızda. Bir diğer başlık ASHOKA, 30 yıl içerisinde, 70 ülkeden belirlediği konularda özenle seçilmiş 3000 üyeden oluşan bir kuruluş. ASHOKA’nın dünyaya bakarak nereye doğru gittiğini görebileceği bir bilgisi var. Nasıl etkileşimlerin dünyada olabileceğini, Japonya’daki bir olayın Brezilya’ya olası etkilerini kolaylıkla görebilir durumda. Bunlar ASHOKA’nın yapısını farklı kılan örnekler.
-Size nasıl başvuruluyor, süreç nasıl işliyor?
Öncelikle aday gösterilmek gerekiyor, bu sebeple bizler ASHOKA üyesi olmaya uygun olabilecekleri işaret etmeleri için kendi içimizdeki ağımıza başvuruyoruz. Aynı zamanda, bu açık bir davet, herkes herkesi herhangi bir ülkeden aday gösterilebiliyor. Bahar döneminde başvuruları Türkiye’de açacağız. Internet üzerinden ya da herhangi bir şekilde bir kişi, bir başkasının aday gösterilmesiyle ilgili bize başvurabiliyor. Bu başvuruda aday gösteren kişi, “Size önereceğim aday şu değerleriyle ön plana çıkan bir sosyal girişimcidir.” diyor. Biz de bir takip başlatıyoruz. Bu yapıdan dolayı bizler birçok kişiye, etrafılarında iyi fikirler ve doğru yapılmış sosyal faaliyetleri yürütenleri soruyoruz. Sorduğumuz kişiler sosyal çalışmalar yapan kuruluş liderleri, işadamları ya da üniversiteler de olabiliyor. Ardından, yapılan işin detaylarını araştırmaya başlıyoruz, birçok kıstas ve izleği burada devreye alıyoruz.
-ASHOKA’ya yılda kaç kişi kabul ediliyor, başvuranlarda neler önemli?
Birçok değişkene bağlı olsa da, 70 milyonluk bir ülkede yılda 6–7 kişiyi seçiyoruz. Bu kişiler hem finansal olan hem de içerikle ilgili olan yardımları alıyorlar. Finansal desteğimiz 3 yıl sürüyor ve desteği aylık olarak veriyoruz, içerik desteği ise ömür boyu sürüyor. Kriterlerimiz çok belirgin olduğundan, aday gösteren kişilere bunları dikkatlice gözden geçirmelerini öneriyoruz. Aday sosyal girişimcinin tam zamanlı olarak konusuna eğilmesi kıstasını özellikle arıyoruz.
Röportaj: Sercan Duygan
Fotoğraflar: Dersim Özel