Sürdürülebilir yapılar için yeni dönem
Çevre dostu çalışmalarıyla öncü olan Kadıköy Belediyesi, 2016 yılında Türkiye’nin LEED Platin sertifikalı ilk ekolojik çocuk yuvasını açtı. Enerji verimliliği ve çevre dostu yapılar alanında örnek projeler üretmeye devam eden belediye, sürdürülebilir kentleşmede öncü rolünü sürdürüyor
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2023 yılında yürürlüğe giren Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile “Neredeyse Sıfır Enerjili Bina (NSEB)” konsepti imar mevzuatına girdi. İklim krizinin etkilerinin giderek arttığı günümüzde yapı sektörünün çevresel etkilerini azaltmak büyük önem taşıyor. Bu kapsamda hayata geçirilen NSEB yönetmeliği, yapılaşmada sürdürülebilirlik ilkesini zorunlu hâle getiriyor. İlk olarak 2017 yılında yayımlanan ve 2023 yılında yeniden düzenlenerek yürürlüğe giren yönetmelik; enerji verimliliği, su tasarrufu, karbon ayak izinin azaltılması ve yenilenebilir enerji kullanımı gibi konuları esas alıyor. Yönetmelikle 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren 5 bin metrekareden büyük olan tüm binaların enerji performans sınıfının en az “B” olacak şekilde inşa edilmesi ve tükettikleri enerjinin en az yüzde 5’ini yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamaları zorunlu hale geldi. 2024 yılında kapsamı genişletilen yönetmelik, çevre dostu kentleşme yolunda önemli yasal maddeler içeriyor. Kadıköy Belediyesi ise yönetmelik çıkmadan önce yaptığı çalışmalarla öncü yerel yönetimlerden biri olmaya devam ediyor. Kadıköy Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürü Anıl Halis Akar, “NSEB yönetmeliği’nin temel amacı, yapı sektöründe çevresel sürdürülebilirliği sağlamak, enerji ve su kaynaklarının etkin kullanılmasını teşvik etmek ve kullanıcı sağlığına duyarlı, iklim değişikliğiyle mücadeleyi destekleyen yapıların yaygınlaştırılmasını sağlamaktır. Bu kapsamda yönetmelik, özellikle yeni yapılacak kamu binalarını ve NSEB yönetmeliğine uygun inşa edilecek belirli ölçekteki özel binaları kapsamaktadır.” diyerek yönetmeliğin temel amacını anlattı.
YÖNETMELİK HANGİ BİNALARI KAPSIYOR?
Yönetmelik, yeni yapılacak kamu binalarını ve belirli büyüklüğün üzerindeki kamuya açık özel yapıları kapsıyor. Akar, “Kapsama giren binalar; yeni yapılacak tüm kamu binaları (örneğin belediye hizmet binaları, okullar, sağlık yapıları), belli bir büyüklüğün üzerindeki kamuya açık özel yapılar (alışveriş merkezleri, oteller, rezidanslar vb.), ayrıca mevcut kamu binalarında yapılacak büyük onarım ve yenileme çalışmaları da bu kapsama dâhil ediliyor.” dedi. NSEB yönetmeliği yalnızca enerji verimliliğini değil, çevresel bütünlüğü kapsayan çok boyutlu bir yapılaşma anlayışını da beraberinde getiriyor. Akar, “NSEB ile amaçlanan aynı zamanda karbon salınımının azaltılması, sağlıklı iç mekân koşulları, suyun verimli kullanımı, yerel ve geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı, doğal alanların korunması gibi çevresel bütünlükleri kapsayan çok boyutlu bir yapılaşma sürecidir.” ifadelerini kullandı.
ENERJİ VERİMLİLİĞİ ZORUNLU
Akar, “Yönetmelikle birlikte kamu binaları için artık sadece estetik ve işlevsellik değil enerji performansı, çevresel etki ve kaynak kullanımı da temel tasarım kriterleri hâline gelmiştir. Bu çerçevede yeni kamu binalarında uygulanması zorunlu kriterler arasında enerji kimlik belgesi, pasif enerji tasarımı, yenilenebilir enerji sistemleri, gelişmiş ısı yalıtımı ve otomasyon sistemleri yer alıyor. Bu uygulamalar hem uzun vadeli kamu harcamalarının azaltılması hem de Türkiye’nin 2053 net sıfır karbon hedeflerine ulaşması açısından stratejik önemdedir.” diyerek bu sistemlerin önemini vurguladı.
SUDA DÖNGÜSEL SİSTEM
Yeni düzenlemenin kamu yapılarında yağmur suyu toplama ve gri su sistemlerini de zorunlu kıldığını belirten Akar sözlerine şöyle devam etti: “Özellikle çatı, teras ve açık alanlarda biriken yağmur suyunun depolanarak peyzaj sulamada, rezervuarlarda veya yangın suyu deposunda kullanılması; duş, lavabo ve banyo sularının arıtılarak gri su olarak yeniden kullanılması, mimari ve mekanik projelerde baştan itibaren yer alması gereken sistemlerdir.”
Bu sistemlerin özellikle kentlerdeki su krizine karşı etkili olacağını belirten Akar, “Bu düzenleme, özellikle iklim krizinin etkilerini daha yoğun yaşadığımız kentlerde suyun döngüsel kullanımını teşvik etmekte ve şehir altyapısına düşen yükü azaltmaktadır. Kadıköy gibi yoğun yerleşim bölgelerinde bu tür sistemlerin uygulanması hem çevresel sürdürülebilirlik hem de altyapı direnci açısından oldukça önemlidir.” ifadelerini kullandı.
ÖZEL SEKTÖR İÇİN TEŞVİK ÖNERİSİ
Yönetmelik kamu binaları için zorunluluklar getirse de, özel sektörün de bu sürece katılması önemli. Akar, özel sektörde yeşil binaların yaygınlaştırılması için teşvik mekanizmalarının gerekliliğini şu sözlerle vurguladı: “Yeşil bina uygulamalarını özel sektörün de benimseyebilmesi için birtakım teşviklerin gündeme gelmesi gerekiyor. Bu kapsamda inşaat sürecinde ruhsat önceliği sağlanabilir. Vergi ve harç indirimleri sağlanabilir, çevre dostu malzeme kullanan ve belirli standartları sağlayan yapı sahiplerine emlak vergisi, harç ve harita plan ücretlerinde indirim yapılabilir. Belediyelerin veya merkezi idarenin sağladığı düşük faizli kredi, hibe ya da kredi garantisi gibi desteklerle müteahhitlerin ilk yatırım maliyetlerinin düşürülmesi sağlanabilir. Müteahhit ve proje firmalarına yönelik yeşil bina tasarımı, malzeme seçimi ve sürdürülebilir şantiye uygulamaları konularında eğitim programları ve teknik rehberlik hizmetleri sunulabilir.”
KADIKÖY’ÜN ÖNCÜ UYGULAMALAR
Kadıköy Belediyesi'nin, NSEB yönetmeliği yürürlüğe girmeden de sürdürülebilir yapılaşma konusunda adımlar attığına dikkat çeken Akar, belediyenin yaptığı çalışmaları şöyle özetledi: “NSEB yönetmeliği yürürlüğe girmeden önce dahi belediyemiz 2016 yılında Türkiye’nin ilk ekolojik yuvası olma özelliğini taşıyan enerji ve su gibi temel altyapısına kadar bütünüyle sürdürülebilir çevreci bir tasarım ile inşa edilen Bahriye Üçok Ekolojik Çocuk Yuvası’nı hizmete açtı. 2014 yılında plan notu ilavesi ile yeni yapılacak parsellerin bodrum katlarında yan ve arka bahçelerde komşu parsel sınırından 1 metre bahçe mesafesi bırakılarak mevcut yeşil dokuyu koruma şartı getirdi. 2020 yılında, ‘Kadıköy İklim Eylem Planı’ çerçevesinde kamu binalarının karbon ayak izinin azaltılması hedeflenmiş, bu doğrultuda enerji verimliliği etütleri gerçekleştirilmiştir. 2021 yılında Kadıköy Evlendirme Binasının çatısına güneş enerjisi kurulumu tamamlanarak güneş enerjisinden elektrik enerji üretilmeye başlanmıştır. 2022 yılında gerçekleştirilen plan notu revizeleri ile parsel alanı 400 m²’yi geçen parsellerde yağmur suyu ve 2000 m²’yi geçen parsellerde gri su toplama sistemi; sahil parsellerinde ise bina enerji tüketiminin yüzde 5’inin yenilenebilir enerjiden sağlanmasına yönelik solar güneş paneli (GES) uygulamaları zorunlu hale getirilmiştir.”