Vecihi Hürkuş uçakları Kadıköy'de yaptı ve uçurdu
Yeni nesil ilk Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı “Hürkuş”un hangardan çıkarılması ile Türkiye’nin gündeminetekrar gelen Hürkuş'un adı, Kadıköy'de dikilecek heykelde sonsuza dek yaşayacak.
Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Av. Bahadır Gürer Kadıköy’de imal edip, Kadıköy’de uçurduğu Vecihi 14, Vecihi 15 ve Vecihi 16 uçaklarıyla kentin tarihinde büyük önemi olan Vecihi Hürkuş için, “Vecihi Hürkuş Kadıköy’deki hangarında uçaklarını imal etti. Bu uçakların Kadıköy’de yapılmış olması bile Kadıköy'ün ayrıcalıklılığını anlatan tarihsel bir derinliktir. Dolayısıyla Kadıköy’ün sahip çıkması gereken en kıymetli kişilerden bir tanesi Vecihi Hürkuş’tur.” dedi.
140 mühendisin görev aldığı yeni nesil ilk Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı “Hürkuş”un hangardan çıkarılması töreniyle Türkiye’nin gündemine yıllar sonra tekrar gelen havacılık tarihimizin önemli şahsiyetlerinden Vecihi Hürkuş için Kadıköy Belediyesi uzun süreden bu yana heykel ve müze projesi üzerinde çalışıyor. Kadıköy Belediye Başkanı Av. Selami Öztürk konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Vecihi Hürkuş bugüne kadar pek hatırlanan bir isim değildi. Bugün hatırlanması bizi çok mutlu etti. Çünkü kendisi aynı zamanda bir Kadıköylü ve biz çok daha öncesinde heykelini yapma kararı almıştık. Sadece Kadıköylü değil, ulusal nitelikte bir insan. Şu anda yapılmakta olan ilk yeni nesil Türk uçağına Vecihi Hürkuş isminin verilmesi çok doğru bir karar. Bu kararı verenleri kutluyorum. Heykelin sanat yönü ayrı, Vecihi Hürkuş gibi kurtuluş savaşına katılmış ve uçağını kendi uçurmuş olması ayrı bir önem taşıyor. Heykeli koyacağımız yer, daha önce Hürkuş’un bu uçağı yaptığı hangarın yeri. Bir de aynı sokağa müzesini yapmak istiyoruz. Bu bakımdan bizim dışımızda da hatırlanmış olması çok değerli” dedi.
Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Bahadır Gürer ise hedeflerinin Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi’ni kurmak ve müzeye Vecihi Hürkuş’un uçaklarının birebir benzerini koymak olduğunu söyledi. Bununla çocuk ve gençlerin geçmişle olan bağlarını sağlamayı, bir anlamda onlara güven vermeyi, onların ileriye bakışlarını güçlü hale getirmeyi hedeflediklerini belirten Bahadır Gürer, “Vecihi bey, ilk uçağını 1924 yılında yaptı tamamladı ve 28 Ocak 1925’te o uçakla ilk uçuşunu yaptı. Dolayısıyla 1961’de otomobil yaptık ama biz 1924’lerde, 25 ve 30’larda uçak yaptık ve o uçaklarla uçuldu” diye konuştu.
KADIKÖY VE VECİHİ HÜRKUŞKadıköy’ün Vecihi Hürkuş ve havacılık tarihi açısından çok büyük bir ayrıcalığının bulunduğunu, ilk uçağın İzmir’de yapılmasının ardından Vecihi Hürkuş’un 1930 yılında Kadıköy’de uçak imal ettiğini belirten Gürer, “Kadıköy’de Kalamış Koyu’nda Vecihi beyin ‘Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’nde hangarda üç tane uçak yapılmıştır. Yani bu uçakların Kadıköy’de yapılmış olması bile Kadıköy ün ayrıcalıklılığını anlatan tarihsel bir derinliktir. Dolayısıyla Kadıköy’ün sahip çıkması gereken en kıymetli kişilerden bir tanesi Vecihi Hürkuş’tur. Kadıköy’ün, Kadıköy Belediyesi’nin, kent adına, Kadıköylüler adına sahip çıkmasını istiyoruz, Zaten bu konuda da çalışmalar var. Bir heykel çalışması var. Bu heykeli; Kadıköy Belediyesi’nin öncülüğünde bu şehrin kazanması lazım. Dernek olarak bu çalışmaya her türlü desteği, en azından Kadıköy’ün birer ferdi olarak, vermek durumundayız” diye konuştu.
VECİHİ 14-15-16 KADIKÖY’DE YAPILMIŞTI
Vecihi Hürkuş’un Kadıköy’de yaptığı uçaklardan ilkinin Vecihi 14 olduğunu ve bu uçağı Osmanağa camiinin karşısındaki sokakta bir marangoz atölyesinde imal ettiğini, o marangoz atölyesinin de ikinci katta olduğunu anlatan Gürer şöyle konuştu: “Vecihi 14 orada yapılmıştır ve Kadıköy’de ilk uçuşunu yapmıştır. 1933 yılında ‘Vecihi 15’ ve ‘Vecihi 16’ uçaklarını yapmıştır. Bu uçaklar da uçmuştur. Bu uçaklar eğitimde kullanılmıştır. Bir başka güzellik Kalamış’ta yaşanmıştır. Kalamış’ta olmanın bir başka önemi de deniz kenarında olmasıdır. Vecihi beyin uçakları da kara uçaklarıdır. Yani karadan kalkan karaya konan uçaklardır ama Vecihi bey bu üç uçağın da iniş takımlarını değiştirmek suretiyle aynı zamanda deniz uçağı haline getirmiştir ve bunlar Kalamış iskelesine bağlı olan uçaklardır. Bazen karada bazen de Kalamış iskelesindedirler. Vecihi beyin Kalamış’taki hangarında yaptığı uçaklardan bir tanesi de ‘Vecihi 15’ tayyaresi diye adlandırılan uçaktır. Bu tek satıh kanatlı bir uçaktır. Eğitim ve antrenman uçağı olarak her şeyiyle Vecihi bey tarafından çok kısa bir sürede yapılmıştır. Çünkü Vecihi beyin uçaklarını imal süresi yaklaşık 90 gündür. Vecihi 14 ve Vecihi 15 uçakları daha sonra Kalamış’taki Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’nde uçmaktadır. Ama bu uçaklar daha sonra Türk Kuşu’nun kurulmasından sonra Vecihi Bey’in Ankara’ya davet edilmesiyle Vecihi Sivil Tayyare Mektebi kapanmış ve Ankara’da Türk Kuşu’nda eğitim uçağı olarak bu uçaklar kullanılmıştır. Bu uçakların yapıldığı yer, ona sahip olan yer Kadıköy’dür. Dolayısıyla Kadıköy ve Vecihi bey birbirinden ayrılmayan pek çok noktadan birbirinde bağlanmış olan iki önemli şehir ve kişidir.”
KADIKÖY ESNAFI VE VECİHİ HÜRKUŞ
Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Bahadır Gürer Kadıköy esnafı ile Vecihi Hürkuş dayanışmasına ilişkin örnekleri de Gazete Kadıköy'le paylaştı. Gürer, “Vecihi bey Kadıköy’de uçaklarını yaparken, bütün Kadıköy esnafı ona destek olmuştur. Esnafların hiçbiri, para verme aşamasında para almamaktadır. Vecihi bey anılarında bunu defalarca anlatmıştır. Söyledikleri şey de şudur: ‘Evet, bu uçağı Vecihi yapıyor ama bu uçakta Kadıköy’ün şerefi var, biz senden para almayız’ diyerek Vecihi beyden para almamışlardır” şeklinde konuştu.
''BİZ DE BİREBİR MAKETİNİ YAPTIK''
TAI’nin Hürkuş adı verilen yeni nesil eğitim uçağını yaparken, Selçuk Tekin Özer ve Mimar Ayşegül Özer, Ferdi ve Mustafa Ekrem kardeşler ve ekibi ile TAI’nin desteğiyle 1933’te Kadıköy’de yapılan Vecihi Hürkuş’un tek satıh kanatlı Vecihi 15 adlı uçağının birebir benzerini yıllar sonra 2012’de yine Kadıköy’de yaptıklarını anlatan Gürer, amaçlarının 1930’dan 2012’ye bir köprü kurmak olduğunun altını çizdi. Gazete Kadıköy’ün de yapılış aşamalarını zaman zaman görüntülediği Vecihi 15’in birebir maketi Ankara’da sergilenecek.
Vecihi Hürkuş’un, bir de ‘su kızağı’ adını verdiği hovercraft tipi çalışması bulunuyor. Teknesini kendisi dizayn eden Hürkuş, tekneye 160 beygirlik bir uçak motoru koymuş, onunla Kalamış’ta su kızağı adıyla ilkyardım ve sağlık hizmetlerinde ve bazı çalışmalarda bulunmuştur.
Mustafa SÜRMELİ