Yenişehir'de bir Cumhuriyet vakti...
Başkent’in ilk 10 senesini anlatan sergi İstanbul’da açıldı. Savaş yorgunu bir ülkede Cumhuriyet’in simgesi olarak yükselen Ankara’nın dönüşümü belge, fotoğraf ve maketlerle aktarılıyor
Bu yazı için başlığın ilhamını Sevgi Soysal’ın -Ankara’da üç gencin yaşamından kesitler anlattığı- “Yenişehir'de Bir Öğle Vakti” kitabından aldık. Zira Cumhuriyet’in ilk 10 yılında kurulan bir şehrin, Ankara’nın öyküsünü anlatan bir sergi açıldı İstanbul’da.
11 Eylül Perşembe akşamı yapılan bir törenle izleyiciye sunulan “Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933” sergisi, Müze Gazhane’de 22 Mart 2026 tarihine dek açık kalacak. Vehbi Koç Vakfı’nın kuruluşunun 50. yılı dolayısıyla 2019 yılında ilk olarak Ankara’da açılan, Koç Üniversitesi VEKAM desteğiyle, Ali Cengizkan ve Müge Cengizkan’ın küratörlüğünde hazırlanan sergi, İstanbul’a İBB Kültür ve İBB Miras aracılığıyla taşındı. Ankara’nın başkent olarak kuruluşunun ilk on yılına odaklanan sergi, savaş yorgunu bir ülkede “yeni” bir şehrin nasıl kurulduğunu, Cumhuriyetin ilk on yılında ortaya konan irade ve olgularla birlikte ele alıyor. Sergide, Cumhuriyet’in ilanından yalnızca 16 gün önce başkent olan Ankara’nın, yaşadığı nüfus artışına rağmen ilk on yılda başarılı bir planlamayla geçirdiği dönüşüm gözler önüne seriliyor. Yenişehir’in 1923’teki tabula rasa konumundan, 1933 Kızılay’ına nasıl ulaştığı, üç boyutlu kent modellemeleriyle anlatılıyor.
350 MATERYAL, 40 TANIKLIK
Ankara’nın merkezinde modernleşme politikalarıyla şekillenen Yenişehir’in kuruluşu, döneme ait yaklaşık 350 özgün fotoğraf, yeni üretilen görseller, konut tiplerinin maketleri ve film kayıtları üzerinden aktarılıyor. Sergide ayrıca Mustafa Necati, Halide Edip Adıvar, Arif Hikmet Koyunoğlu, Carl Christoph Lörcher, Erzurumlu Nafiz Kotan, Grace Ellison gibi isimlerin bulunduğu 40’a yakın siyasetçi, yazar ve entelektüel, mimar, plancı ve müteahhidin, başkentin ilk on yılındaki barınma deneyimleri ve yazıları bulunuyor. Serginin film odasında ise dönemi belgeleyen “Türkiye’nin Kalbi Ankara” filmi 1920’ler ve 1930’ların Ankara’sını yansıtıyor. Ankara’nın yalnızca fiziksel bir başkente değil, aynı zamanda modern yaşamın mekânına dönüşme sürecini anlatan sergi kapsamında üretilen üç boyutlu mimari ve kent modellemeleri ve videoları; dönemi konu edinen belgeseller ve dönem filmleri; şehrin sakinlerinin gözlemlerinden oluşan enstantaneler ve nadire kabineleri, profesyonellerin, araştırmacıların ve öğrencilerin yanı sıra, Ankara çalışmalarına ilgi duyan herkesi bir şehrin kuruluşuna tanıklığa davet ediyor.
BAŞKENTİN ÖYKÜSÜ ÜLKENİN KALBİNDE
Serginin mimarlarından Ali Cengizkan, “Bu, varolanın sergilenmesi değil, bu bir araştırma sergisi... 9 ayda sergi alana kuruldu ama arka planında, alt yapısında 17 sene var. Bu sergi gerek mimarlık gerek kent gerekse de sosyal tarihçilik alanlarında yeni ufuklar açtı. Bu vesileyle, daha önce söylediğimiz bir niyeti anımsatmak isteriz; Ankara’nın bir şehir müzesi yok hala. Bu sergimiz, müzenin ilk 10 yılını karşılayabilirse ne mutlu bize..” yorumunu yaptı.
“Sergi demek kan ter gözyaşı demek, yapan bilir..” diyen Müge Cengizkan da emeği geçenlere teşekkürlerini sıraladı. İBB Genel Sekreter Yardımcısı Oktay Özel ise Cumhuriyet’in gözbebeği Ankara’yı anlatan bir serginin, kamusal dönüşüm örneği olan Müze Gazhane’de sergilenmesinin önemini vurguladı. Törene mesaj gönderen Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, “Bu sergi yalnızca bir sanat etkinliği değil. Cumhuriyetimizin karargahı, milletimizin özgürlük iradesinin sembolü olan Ankara’nın kuruluşunu ve milletimizin yeniden ayağa kalkışını anlatan bu serginin Ankara’dan İstanbul’a; başkentten ülkemizin kalbine taşınması çok anlamlı.” ifadelerini kullandı.
ÖDÜLLÜ SERGİNİN KİTAPLARI
Açtığı yeni araştırma ve iletişim kulvarlarıyla hem kamuoyunda hem de akademik çevrelerde yoğun ilgi gören “Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933” sergisi, mimarlık tarihi araştırma yöntemiyle Mimarlar Odası 2022 Yılı Ulusal Mimarlık Ödülü’ne değer görüldü. Sergiyi makaleler ve yeni belgelerle derinleştiren aynı isimli kitap, Koç Üniversitesi VEKAM Yayını olarak 2019 yılında ilk baskısını, 2023’te dördüncü baskısını yaptı. Kitabın İngilizce edisyonu The Construction of a New City: Ankara 1923-1933, Koç University Press tarafından 2022’de yayımlandı. Kitabın her iki edisyonu, sergi süresince Müze Gazhane’deki İstanbul Kitapçısı’nda okuyucularla buluşuyor.