Kadıköy'ün Kronolojisi (22)

Perili Köşk kimindi? Haydarpaşa Numune ne zaman açıldı? Anılarını yayımlayan ilk Müslüman kadın yazar, şair, besteci Leyla Saz nerede vefat etti?

17 Ekim 2022 - 18:50

A ⁺ A^- Yazdır

Gökçe UYGUN

1936

1 Şubat: Haydarpaşa Numune (resmi adıyla İstanbul Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi), törenle hizmete girdi. 1839'da Galatasaray Lisesi'nin olduğu binada yenilikçi bir eğitim kurumu olarak, II. Abdulhamid tarafından açılmıştı. 1894'te ise bugünkü yerine taşınmıştı. 1903 ile 1908 arası Askeri Tıbbiye olarak, 1908'den 1933'e kadar İstanbul Tıp Fakültesi olarak işlevini sürdürdü. 1936'da T.C. Sağlık Bakanlığı'na devredildi ve halktan hasta kabulüne başlandı. 2016'da Sağlık Bilimleri Üniversitesi'ne devredildi.
3 Nisan: Fenerbahçe'de Baron Oppenheim’a ait köşk, dönemin Tekirdağ milletvekillerinden Cemil Uybadin tarafından satın alındı. Cumhuriyet döneminde belediye başkanlığı yapan Operatör Emin Bey’den günümüze kadar gelmeyi başarmış bu tarihî köşk hakkında İBB’ye ait İstdergi’de yer alan bir yazıya göre; Fransız Jan George, devrin ünlü mimarlarından birine bu köşkü ve arka bahçedeki diğer köşkü yaptırmış. George, bu iki köşkü yazlık ev olarak kullandıktan sonra George Joseph’e satmış. I. Dünya Savaşı çıktığında Joseph ve ailesi bu mekânı terk etmiş. Savaş süresince hastane olarak kullanılan köşk, İstanbul’un işgali sırasında Fransız askerleri tarafından kullanılmış. 1925’te yeniden satılığa çıkarılan köşkü İstanbul Belediye Başkanı Operatör Emin Erkul almış. Emin Bey burada ancak 10 yıl yaşayabilmiş çünkü eşi hastalanmış. Tedavisi için büyük harcama gerektiğinden köşkü satmaya karar vermiş. 1929’da Tokatlıyan Oteli’nin müdürü Vahap Mazal satın almış. Köşkün adı “Villa Mon Plaisir” olmuş. Ailesiyle burada 10 yıl yaşayan Vahap bey vefat etmiş. Eşinin vefatından sonra Seher Hanım, köşkte yaşamayı sürdürmüş. Seher Hanım 1957’de ölünce kızı Cemile Hanım, Firuzağa’da yaşadığından köşke pek gelmezmiş. Birçok müteahhit firma, 2160 metrekarelik bir bahçe üzerinde bulunan iki köşkü satın alıp apartman yapmak için uğraşmış. Aileden Fahire Hanım, Anıtlar Kurulu’na başvurarak 1980’de burayı 1. derecede tarihi eser, arka taraftaki köşkü de 2. derecede tarihi eser olarak tescil ettirmiş. Böylece köşk günümüze dek kalabilmiş.
1 Temmuz: Cumhuriyet’in ilk yıllarında Kadıköy’de inşa edilen dönemin önemli mimari ve kültürel eserlerinden Süreyya Sineması’nın yazlık bölümü açıldı. Bu bahçe, film gösterimlerinin yanı sıra yaz eğlenceleri, sünnet töreni gibi etkinlikler için de kullanıldı.
1 Temmuz: Kabotaj Bayramı nedeniyle Moda'da düzenlenen yelken yarışını ilk kadın yelkenci Süheyla Yulk Berkmen kazandı. Ödülünü Atatürk'ün huzurunda dönemin başbakanı Celal Bayar'dan aldı.
6 Aralık: Anılarını yayımlayan ilk Müslüman kadın yazar, şair, besteci Leyla (Saz) hanım Kızıltoprak'ta öldü. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarına tanıklık etmiş, bu dönemde yaşanan kültürel geçiş sürecini eserlerine yansıtmış bir sanatçıdır. Anılarının, bestelerinin ve şiirlerinin çoğu Bostancı'daki köşkü yandığı zaman kaybolmuştur. Leyla hanım, 1934'te Soyadı Kanunu'nun çıkmasından sonra "Saz" soyadını aldı. Bu soyadını seçmesinin nedenini ise "kendimi bildim bileli günüm müziksiz geçmedi" ifadesiyle açıklamıştı.
Ödüllü mimar Abidin Mortaş erenköy'de bir villa inşa etti. Mortaş, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk mimarlık dergisi olan Arkitekt’in kurucularındandı.
1872’de bir Avusturya şirketine yaptırılan, kışın karakol, yazın istasyon binası olarak kullanılan Göztepe Tren İstasyonu taşındı. İstanbul - Haydarpaşa - Ankara demiryolu üzerindeki istasyon, Osmanlı Anadolu Demiryolları için inşa edilerek 1876'da Erenköy Tren İstasyonu adıyla hizmete girmişti. 1898'de Göztepe Tren İstasyonu adını alan iki katlı küçük bir ahşap bina olan ilk istasyonun hemen batısında yer alan dik tırmanış nedeniyle 1915'te alçaltılmıştı. Bu durum Bağdat Caddesi'nden gelen yolun, demiryolunun diğer tarafına geçebilmesi için bir köprü inşa edilmesini gerektirmiş, köprü ile birlikte Türk Neoklasik tarzında yeni ve daha büyük bir istasyon binası inşa edilmişti. Eski istasyon binası da lojman olarak kullanılmaya başlanmıştı. TCDD tarafından yenilenerek 1969'da tekrar hizmete giren istasyon, 2013'e dek Haydarpaşa - Gebze Banliyö Treni'ne hizmet verdi. Marmaray kapsamında 19 Haziran 2013'te kapatıldı. Yeni istasyon 350 metre batıya kaydırılıp- yeniden inşa edilerek 12 Mart 2019'da tekrar hizmete girdi. Eski istasyon binası ise kültür merkezi oldu.
Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamid'in mabeyincisi Ragıp Paşa tarafından, 1906’da August Jasmund'a Tevhide Hanım'a düğün hediyesi olarak yaptırdığı Caddebostan’daki köşk, tarihçi Yıldız Demiriz'in babası Yusuf Ziya Demiriz’e satıldı. Perili Köşk adıyla da bilinen yapı, yaklaşık 450 milyon TL muhammen bedelle 2 Eylül 2022'de icradan satışa çıktı. Alacaklı İş Bankası vekili alacağa mahsuben 449 milyon 363 bin 500 TL teklif verdi. 5 dakikalık ihale süresinde başka teklif olmadı ve böylece 116 yaşındaki köşk bu bedelle İş Bankası'na satılmış oldu.
Kadıköy Surp Takavor Ermeni Kilisesi, Hovannes Noradunkyan tarafından restore ettirildi