1913 yılının Kadıköyü'nde neler olmuştu?

29 Eylül 2021 - 10:40

A ⁺ A^- Yazdır

1913

• 16 Mart: “Gamzedeyim deva bulmam, Garibim bir yuva kurmam” diyen bestekar/kemancı Tatyos Efendi (1858), Kadıköy-Uzunçayır Ermeni Mezarlığı’na defnedildi. Ortaköy’de doğumlu olan sanatçının asıl adı Tateos Enserciyan’dır. ‘Kemânî Tatyos’ olarak tanınır. Ortaköy Ermeni Kilisesi mugannîlerinden Manokyan Ekserciyan oğludur. Ortaköy’de Ermeni ilkokulunu bitirdikten sonra bir süre çilingir ve savatçı çırağı olarak çalıştı. Ancak mûsikiye olan merakı onu bu alana yöneltti, kanun dersleri aldı. Kısa sürede ünlenerek piyasada çalışan saz topluluklarının fasıllarına iştirak etti. Parmaklarının keman çalmaya pek elverişli olmamasına rağmen büyük bir gayretle çalıştı ve bu sazda üne kavuştu. Yakalandığı karaciğer hastalığından kurtulamayarak öldü.  

• 

• Moda koyunda Osmanlı Donanma Cemiyeti tarafından Türkiye'de ilk kürek sporu yarışmaları 7 Eylül’de yapıldı. O gün İngiliz, Alman harp gemilerinin filikaları arasında toplam 23 yarış yapıldı. Sultan Reşat yarışları izlemeye Ertuğrul Yatı ile geldi. Hamidiye Kruvazörü de yata refakat ediyordu. Yarışların sonunda Sultan Reşat, “Donanmayi Osmani Muaveneti Milliye”ye 300 altın bağışladı. Bu yarışta Galatasaray Mektebi Sultanisi ile İstanbul Mektebi Sultanisi de karşılaşmıştır. İki tekne arasındaki yarışı Moda Rowing kulübünün teknesi ile yarışan Serdümen Selim Halil, Mahir Safi, Otomobil Arif, Akif ve 33 İbrahim’den kurulu Galatasaray ekibi kazanarak “Veliahdı Saltanatı Sehiye Yusuf İzzettin Efendi”nin verdiği som gümüş kupayı almışlardır.

• Celal Esat Arseven, (1876-1971) Kadıköy Belediye Şubesi Müdürü oldu. O zamanlarda şubede Cemiyet-i Umumiye-i üyesi olarak beş İslam, bir Rum vatandaşı olmak üzere toplam altı kişi görev yaptı. Celal Esat Arseven, bu süreçte, Kadıköy Belediyesi'nin faaliyetleri hakkında bilgi veren ‘Kadı Köyü Hakkında Belediye Araştırmaları’ kitabını yayınladı.

• Kadıköy Şehremaneti binası yapıldı. Doktor-tarihçi-yazar Müfid Ekdal’ın yazdığına göre; “O yıllarda deniz bugünkü postane binasının önüne kadar geliyordu. Bütün bu arazi doldurulmuş, geniş bir meydan kazanılarak ismine “Kumluk” denmişti. Şehremenati binası bugünkü yeri olan kumluğa, Yervant Terziyan isimli bir Ermeni mimar tarafından yapıldı. Aynı mimar Fatih Şehremaneti binasını da yapmıştı ki bu iki yapıda büyük benzerlik vardır.

• Bostancı Kuloğlu Cami, mimar Kemalettin tarafından inşa edildi.

• Kadıköy'de bir telefon santrali açılarak abone yazımına başlandı.

• Sanatçı ve Galatasaray futbolcusu Necdet Cici Kadıköy'de doğdu. Kimi kaynaklara göre bu tarih 1916. Cici’nin esas soyadı “Kayral”dı. Bunun nedenini şöyle anlatmıştı: ‘Galatasaray Lisesi’nde şakacı arkadaşlar çoktu. Bülent Cimcoz bir gün yüzüme, uzun uzun baktıktan sonra sağ eliyle burnumu avuçlayarak ‘Senin ne cici burnun varmış da haberimiz yok’ deyince bütün arkadaşlarım o günden sonra ‘Cici Burun’ dediler. Galatasaray formasıyla çıktığım Fenerbahçe maçında beni kızdırmak isteyen taraftarların “Vah Cici Vah Cici” tezahüratının ardından soyadımı değiştirme kararı alarak, mahkeme kararıyla “Necdet Cici” oldum”. 1939’da futbolu bırakarak musikiye yöneldi. Fenerbahçe’nin unutulmaz futbolcusu olan Zeki Rıza Sporel vesilesiyle Münir Nurettin Selçuk ile tanışan Cici, İstanbul Belediye Konservatuvarı’nda ders aldı. 1950’de TRT İstanbul Radyosu mikrofonlarından dinleyiciyle buluşmaya başlayan sanatçı emekli olduğu 1976’ya dek solist, korist ve prodüktör olarak hizmet verdi. 

•