Tarih yazan kadınlar -25
Basında eskiden çokça rastladığımız ‘arka sayfa güzeli’ geleneğini geri getiriyoruz ancak büyük bir farkla! Alanında ilk’lere imza atmış, ‘kadınlar yapamaz’ denilen mesleklerdeki cinsiyetçi kalıpları kırmış, cesur ve azimli kadın kahramanları tanıtacağız size. Onlar, bizlerle bu topraklarda yaşadı, mücadele etti ve başarılar kazandı. Lakin erkek egemen tarih anlayışı çoğunlukla onları yok saydı. Bu kadınları tarihin tozlu sayfalarından çıkarıp, kamuoyunun yeniden dikkatine sunmayı hedefliyoruz. Buyurun tarih yazan kadınların öykülerine…
Osmanlı’nın ilk feministi: Mary Mills Patrick
Öğretmen-yazar Mary Mills Patrick, 10 Mart 1850’de Canterbury/ABD’de doğdu. İrlanda’dan Amerika’ya göç etmiş bir ailenin kızıydı. Üniversite eğitimini Amerika’ da yaptı. İsviçre’nin Bern Üniversitesi’nde eski Yunan felsefesi üzerine doktora eğitimi aldı. Fransızca, Almanca, Ermenice, Yunanca ve Türkçe biliyordu. Kimi kaynaklara göre bir misyoner olan Patrick, Türkiye’ye gelerek Erzurum’da görev yaptı.
ADIVAR ÖĞRENCİSİYDİ
1876’da, henüz 26 yaşındayken, Üsküdar’da faaliyet gösteren İstanbul Kız Koleji’nde felsefe hocalığına başladı. 1890’da buranın müdiresi oldu. 1905'de kolejde yangın çıkması üzerine, Dr. Patrick yeni bir bina aramaya başladı. Para toplamak için Amerika'ya gitti ve 1909 yılına kadar orada kaldı. I. Dünya Savaşı'nın zor koşullarında da eğitim veren kolejin yeni yeri Arnavutköy'de bir koruluk oldu. 1924'e kadar kolejin müdireliğini yapan Patrick'in Türkiye'de en samimi olduğu öğrencilerinden Halide Edip Adıvar onun hakkında şöyle diyordu: “Dr. Patrick, kadına mahsus hususiyetlerini kaybetmeden, hiçbir zaman bir erkek mukallidi olmaya çalışmadan, sükunla kudretle büyük bir tahsil medresesi kurdu. Orada, ilim sahasında yetiştirdiği talebeler arasında Yakınşark'ta temâyüz eden kadınlar vardı.”
ALİ’Yİ TEŞVİK ETTİ
Daha sonra Amerikan Kız Koleji adını alan bu kolejin ilk mezunları arasında Adıvar dışında Zeynep Necef Uğurlu (Akra), Nilgün Cerrahoğlu, Leyla Umar, Prof. Dr. Nur Aytekin Serter (İstanbul Üniversitesi Rektör Yardımcısı), Dr. Nevma Atay Madanoğlu gibi ünlü isimler vardı.
Patirck ayrıca Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadını olan Safiye Ali’nin doktorluk mesleğine ilgi duymasında ve onu meslek olarak seçmesinde de etkili olmuştu.
FEMİNİZM OSMANLI’DA!
II. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte, Türk kadını toplum yaşamında daha somut bir yer edindi. Daha önce hiç görülmemiş bir şekilde, 1876’da, İstanbul’da peçesiz bisikletle sokağa çıkan ilk kadın Amerikalı feminist Mary Mills Patrick olmuştu. Böylelikle feminizm hareketini Amerika’dan Osmanlı topraklarına taşıyan Patrick’in anlatımına göre, kadınların giydiği peçe ve etek boyunun kısalması Büyük Savaş (I.Dünya Savaşı) yıllarında ilk kez mümkün olabilmişti.
SAVAŞ VE KADIN PEÇESİ
Patrick anılarında bu gözlemini şöyle yazmıştı: “Kadınların peçesi üzerine mücadeleler özellikle savaşın ilk yılında dikkat çekiciydi. Eski günlerde hiç bir Türk kadını sokakta peçesiz görülmezdi. Ancak savaşın ilk yıllarında peçeler kayboldu, etekler kısaldı ve artık kadınlar her türlü ilerleme ve eğitime hazırdı...”
Türkiye'de geçirdiği günlerin anısına 'Beş Sultanın Yönetiminde' ve 'Bir Boğaziçi Macerası' adlı iki kitap yazan Marry M. Patrick, 25 Şubat 1940’ta vefat etti.
KAYNAKÇA: https://www.alifart.com/uskudar-amerikan-kiz-koleji%E2%80%99nin-tarihcesi_193545/, https://www.youtube.com/watch?v=zsGRxIaJTGg ve http://www.tariharsivi.org/icerik/2479/osmanlilarda-ilk-feminist-kadin.html