TARİH YAZAN KADINLAR-14
Basında eskiden çokça rastladığımız ‘arka sayfa güzeli’ geleneğini geri getiriyoruz ancak büyük bir farkla! Alanında ilk’lere imza atmış, ‘kadınlar yapamaz’ denilen mesleklerdeki cinsiyetçi kalıpları kırmış, cesur ve azimli kadın kahramanları tanıtacağız size. Onlar, bizlerle bu topraklarda yaşadı, mücadele etti ve başarılar kazandı. Lakin erkek egemen tarih anlayışı çoğunlukla onları yok saydı. Bu kadınları tarihin tozlu sayfalarından çıkarıp, kamuoyunun yeniden dikkatine sunmayı hedefliyoruz. Buyurun tarih yazan kadınların öykülerine…
Türkiye'nin ilk kadın müzecisi; Seniha Sami Moralı
1886 yılında dünyaya gelen Seniha hanım, küçük yaşlarda Türkçe’nin yanı sıra İngilizce, Fransızca ve Farsça öğrendi. Babası, II. Abdülhamid devrinde Maarif Nazırlığı yapmış Abdüllatif Suphi Paşa, annesi, Abdülaziz devrinde Hariciye Nazırlığı yapmış Mehmed Raşid Paşa'nın kızıdır. Tanzimat'ın ilanından sonra ülkemizde ilk defa maarif teşkilatını kuran ve ilk Millî Eğitim Bakanı olan Abdurrahman Sami Paşa’nın torunlarındandır.
PRENSESLERİ EĞİTTİ
Seniha hanım, 1906 yılında Osmanlı sadrazamlarından Halil Hamid Paşa'nın torunlarından Mehmet Rauf Bey ile evlendi; bu evlilikten ikisi kız, üç çocuğu oldu. Eşini genç yaşta kaybettikten sonra kendisini edebiyat ve tarih çevirilerine verdi. Osmanlı sarayında prenseslerin eğitimini üstlendi, İngilizce dersleri verdi. Evlendikten sonra ‘Seniha Rauf’ adını alan Seniha Hanım, 1934 yılına kadar resmî görevlerinde bu isim ile tanındı. Soyadı Kanunu çıktıktan sonra ‘Seniha Sami Moralı’ ismini aldı.
MESLEĞİNDEN KOPMADI
Seniha Sami, Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkede eğitime yön vermek üzere 1924’te Türkiye'ye davet edilen Amerikalı eğitim kuramcısı John Dewey'n Ankara'daki çalışmalarında, Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Bey ile görüşmelerinde tercümanlık yaptı. Bu esnada dikkati çeken Seniha Sami, 1928'de İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Osman Hamdi (Eldem) teklifiyle müzede yabancı diller memurluğu yaptı. Maarif Vekaleti'nin teklifi üzerine İran Edebiyat Tarihi adlı eseri hazırladı. Asar-ı Attika Müzesi'nde bir süre tasnif memurluğu yaptıktan sonra arkeolog kadrosuna alındı ve Türkiye'nin ilk kadın müzecisi oldu. 17 Nisan 1950'de emekliye ayrıldı.
Ancak ayrıldıktan sonra bile mesleğinden kopamadı. Arkeoloji Müzesi, Topkapı Sarayı ve Ayasofya Müzeleri’nin yayınlarıyla ilgilendi. 1924'te kurulan Türk Kadınlar Birliği'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1931'de Belgrad'ta ve 1933'te Marsilya'da yapılan Milletlerarası Kadınlar Kongresi'nde Türkiye'yi temsil etti. Sheakespeare'in eserleri başta olmak üzere İngilizce ve Fransızca'dan Türkçeye çeşitli eserler çevirdi.
Seniha Sami Moralı, 1982'de hayatını kaybetti.
ARKEOLOJİ SEVGİSİ…
Seniha Sami, edebiyat ve güzel sanatlara meraklıydı ancak arkeoloji üzerine bir eğitim almamıştı. Aileden geldiğini söylediği arkeoloji sevgisinin onun kaderini etkiledi. Dedesi Suphi Paşa, arkeoloji ve meskukât (madeni paralar) ihtisas yapmıştı.
Müzedeki çalışma hayatı ve müzelerin çalışma şeklini şöyle ifade eder:
“O devirde, üniversitemizde henüz arkeoloji enstitüsü yoktu. Müdürler ve memurlar, müzede çalışarak yetişmişlerdi. Heykeltraştan birkaç kişi daha Avrupa'da öğrenim görmüştü. Benim öğrenimim ise tamamıyla özeldir. Ayrıca benden başka müzede tek kadın yoktu. Müzemizin adı Arkeoloji Müzesi'ne çevrilince, memuriyetimin adı resmen 'arkeolog' oldu. Bu arada Arkeoloji Enstitüsü açılınca değerli uzmanlar yetişti. Bunları arasında kadınlar da vardı. Ben, kazılarda bulunan eserleri kaydeder, tertip eder, yerleştirirdim.”
(Kaynakça: Wikipedia ve Tarih dergisi Mart 2020 sayısı)