Tarih Yazan Kadınlar (6)
İlk kadın sendika başkanı: DERVİŞE KOÇOĞLU
Basında eskiden çokça rastladığımız ‘arka sayfa güzeli’ geleneğini geri getiriyoruz ancak büyük bir farkla! Alanında ilk’lere imza atmış, ‘kadınlar yapamaz’ denilen mesleklerdeki cinsiyetçi kalıpları kırmış, cesur ve azimli kadın kahramanları tanıtacağız size. Onlar, bizlerle bu topraklarda yaşadı, mücadele etti ve başarılar kazandı. Lakin erkek egemen tarih anlayışı çoğunlukla onları yok saydı. Bu kadınları tarihin tozlu sayfalarından çıkarıp, kamuoyunun yeniden dikkatine sunmayı hedefliyoruz. Buyurun tarih yazan kadınların öykülerine…
Türkiye'nin sendika genel başkanlığı yapan ilk kadını Dervişe Koçoğlu, Türkiye Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçileri Sendikası ve Federasyonu ile Tekgıda-İş'te uzun süre yöneticilik ve genel başkanlık görevlerini yerine getirdi.
Kendisi de tütün işçisi bir kadın olan Dervişe Hanım, 1918'de Kıbrıs Lefkoşa’da doğdu. İstanbul Çapa Kız Enstitüsü'nü bitirdikten sonra Bandırma Yaprak Tütün Bakım İşleme Evi'nde işe başladı. Daha sonra burada sendikal faaliyetlere katılarak, yönetim kuruluna seçildi. Türk İş tarafından İsviçre ve Amerika'ya gönderildi, burada işçi sınıfının mücadelesi ve sosyal hakları üzerine araştırmalarda bulundu.
11 DÖNEM BAŞKANLIK
Koçoğlu 19 Ağustos 1968'de kurulan Tekgıda-İş'in kurucular kurulunda da yer aldı. Türkiye Tütün Müskirat Gıda Ve Yardımcı İşçi Sendikaları Federasyonu'nun 5 Aralık 1969'da kendisini feshederek Tekgıda-İş'e katılmasıyla birlikte Federasyon üyesi olan Bandırma, Balıkesir, Çanakkale Havalisi Tütün Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçileri Sendikası da aynı yolu izledi, fesih kararıyla Tekgıda- İş'e katıldı. Koçoğlu bu süreçte ve 5 Temmuz 1970'de yapılan genel kurulda Bandırma Şube Başkanlığına, 1972'de yapılan sendika genel kurulunda ise üst kurul delegeliğine seçildi. 21 Aralık 1975'teki genel kurulda hiçbir yönetim kademesinde yer almadı. Böylece 11 dönem sendika başkanlığı yapan Dervişe Koçooğlu’nun aktif sendikal görevi de sona ermiş oldu. 5 Ocak 2002'de Ankara Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nde 84 yaşında kanserden yaşamını yitirdi.
Koçoğlu, eşinin soyadıydı. Eşi Sabahattin Koçoğlu, Kürt asıllı bir sendikacıydı. Bu evlilikten bir de erkek çocuğu olan Dervişe Hanımın, evlenmeden önceki soyadı ise Türkeş’ti. Çünkü Dervişe Hanım, Alpaslan Türkeş'in (baba bir, anne ayrı) üvey kız kardeşiydi.
(Türkeş ailesinin bu fotoğrafında Dervişe hanım da yer alıyor- 1943)
FIRIN PATRONLARIYLA MÜCADELE ETTİ
1 Mart 1966 tarihli İşçi Davası Gazetesi'nde yer alan “Tek bayan sendika başkanı” başlıklı yazıda hakkında şunlar yazılmış:
“Türk- İş tarafından İsveç ve Amerika'ya gönderilen ve bu seyahatlerden geniş malumat ve muvaffakiyetle dönen sendikanın başkanı Dervişe Koçoğlu ve arkadaşları yalnız Tekel'de değil, gıda iş kollarında çalışan işçilere de el atmıştır.(…) Bilhassa kanun nizam tanımayan bazı fırın işverenleri ile büyük mücadeleye girişerek bu işyerlerinde günde 16 saat boğaz tokluğuna çalıştırılan ve istismar edilen ezilen işçilerin insan şeref ve haysiyetine yaraşır ücrete ve istirahate kavuşmaları için günlerce devam eden grevin başında sabahlara kadar nöbet tutan bayan sendikacımız işverenlerin şikayeti yüzünden mahkemelere savcılara kadar ifade vermekten yılmamış neticede haklı direnmeleri müsbet sonuç vererek işverenler dize gelip mağdur işçilerin her türlü hakları toplu sözleşme ile elde edilmesinde büyük muvaffakiyet sağlamıştır.”
Grev alanlarında görevini ihmal etmeyen Dervişe Hanım için “icabında yavrusunu bile ihmal ederek kendisini işçilere adadı” deniliyor. Bandırma'nın yerel gazetelerinden İlkhaber Gazetesi'nde 2010 yılında Bandırma'daki davalarımız isimli köşeyi hazırlayan avukat Turgut İnal, kendisini “Çelik gibi bir iradesi ve dehşet ölçüsünde nefis bir konuşma yeteneği vardı” diye tanımlıyor.
“KIYMETLİ KADIN İDARECİ” 
Kemal Nebioğlu'nun Yazı İşleri Müdürlüğünü yaptığı, Petrol-İş Dergisi'nin Ağustos 1958'de çıkan dördüncü sayısında genel kurulda sendikanın idare heyetine seçilen ama Türk-İş delegeliğine seçilemeyen Dervişe Koçoğlu ile ilgili şöyle bir yorum yapılmış: “Mücadele büyük oldu. 31 namzet arasından 12 kişi seçilirken eski delege, kıymetli kadın idareci Dervişe Koç seçilemiyordu. Birçok sendikacının samimiyetle üzüldükleri bu konuda akıl başa sonradan geliyordu”
DERVİŞ KOÇ KİM?!
Türkiye’de sendika başkanlığı yapan ilk kadın Dervişe Koçoğlu’nun adı bilinçli veya bilinçsiz bir hata sonucu tarihe ‘Derviş Koç’ olarak kaydedildi. Sendikacılık Ansiklopedisi’nin, Bandırma Belediyesi başlıklı bölümünde Bandırma Balıkesir Çanakkale Havalisi Tütün ve Müskirat Gıda ve Yardımcı İşçileri Sendikası maddesinde, (Tek Gıda-İş arşivinden farklı olarak) 16 Ocak 1955 yılında sendika başkanlığına seçilenin ‘Derviş Koç’ olduğu yazıyor. 1955’ten 1969’a kadar yapılan genel kurulların hepsinde de hep ‘Derviş Koç’ ismi yazılmıştı.
(Bu yazının kaynağı; Necla Akgökçe ve Muazzez Pervan’ın Mayıs 2012’de Bianet’te yayınlanan makaledir. https://bianet.org/biamag/diger/138589-dervise-kocoglu-nasil-dervis-koc-oldu)