“Sağlanan destekler iyileştirilerek devam etmeli”
Kademeli normalleşme bitti, tam normalleşmeye geçtik. Peki bu normalleşme milyonlarca çalışanı nasıl etkileyecek? DİSK İstanbul Bölge Temsilcisi Nevzat Karataş, kitlesel işten çıkarmaların yaşanabileceğini söyledi
Pandemi nedeni ile uzun süre kısıtlamalar ile yaşadıktan sonra geçtiğimiz 1 Temmuz itibari ile “Tam normalleşmeye” adımımızı attık. Yalnızca sokağa çıkma yasakları değil; işten çıkarma yasağı bitti, işçilere sağlanan kısa çalışma ödeneği gibi uygulamalar sona erdi. Ancak bu uygulamaların kaldırılmasının çalışanları nasıl etkileyeceği önemli bir soru işareti. Genel İş Sendikası Araştırma Daire Başkanı ve DİSK İstanbul Bölge Temsilcisi Nevzat Karataş ile bu uygulamaların başlangıcını ve kalkmasının nelere yol açacağını konuştuk.
DİSK olarak, salgın başlangıcında yaptıkları önerilerin dikkate alınmadığını söyleyen Karataş, talep ettikleri işten çıkarma yasağının ancak 17 Nisan 2020’de yürürlüğe girdiğini aktardı. Ancak bu uygulamanın işçiye değil işverene yarayan bir uygulamaya dönüştüğünü belirten Karataş, “Hukuk sistemimizde olmayan zorunlu ücretsiz izin uygulaması başlatıldı. İşverenler işçileri salgın gerekçesiyle işten çıkarmadı ancak zorunlu ücretsiz izne yolladı. Zorunlu ücretsiz izne yollanan işçilere ise daha önceki ücretleri ne olursa olsun 39 TL (Ocak 2021’den sonra 50 TL) günlük nakdi ücret ödemesi yapıldı. 3 milyondan fazla işçi neredeyse bir günde 39 TL, 50 TL ile yaşamaya mahkûm edildi. İşçiler işten ayrılıp kıdem tazminatlarını isteyemedi, adeta işyerlerine hapsedildi” dedi.
Ayrıca getirilen istisnalar nedeniyle işten çıkarma yasağının ihlal edildiğini belirten Karataş, Kod-29 yani “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar” sebep gösterilerek yaklaşık 200 bin işçinin işten çıkarıldığını ifade etti.
“DESTEKLER DEVAM ETMELİ”
Peki bu uygulamaların kalkması çalışanları nasıl etkileyecek? Karataş, kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği ve işten çıkarma yasağının kalkması sebebiyle kitlesel işten çıkarmaların yaşanabileceğini söylüyor. Salgın sürecinde geniş tanımlı işsizliğin 10 milyona yaklaştığını belirten Karataş, işten çıkarma yasağının kalkması ile birlikte işsizliğin epey yükselebileceği görüşünde. Karataş, “Öte yandan bu yeni işsizlik dalgası ile yüz yüze kalacak olanların önemli bir bölümü koşulları yerine getiremediği için işsizlik ödeneğinden de yararlanamayacaktır. Bu nedenle sağlanan desteklerin iyileştirilerek salgın süreci bitene kadar devam etmesi gerekir” diyor.
NELER YAPILMALI?
Karataş uygulanabilecek önlemleri şöyle anlattı: “Bu süreçte öncelikli olarak işçileri işten çıkarma yasağı, istisnaları kaldırılarak devam etmeli, ücretsiz izin uygulamasına son verilmelidir. Pandemide iş ve gelir kaybına uğrayan tüm işçilere asgari ücretten az olmamak üzere gelir desteği verilmeli, işsizlik ödeneğinden yararlanmak için öngörülen ağır koşullar kaldırılmalıdır. Asgari ücretin tümüyle vergiden muaf tutulması ve asgari ücrete sağlanacak SGK prim desteği ile asgari ücretin brütü net olarak ödenmeli, böylece tüm işçilerin eline geçen nakit miktarı en az 750 TL artırılmalıdır. Emekli aylık ve gelirleri asgari ücret düzeyine yükseltilmelidir. Kayıt dışı çalışanların gelir kaybını gidermek için sosyal güvenlik sistemi içinde bir asgari gelir desteği sağlanmalı, yoksul haneleri desteklemek için aile sigortası kolu uygulaması başlatılmalıdır.”