“Spor çocuklar için mükemmeldir”
Çocuk Odaklı Spor Hareketi kurucusu Hasan Darama ile öğrencilerin okullarda spora katılımlarını ve eğitim kurumlarındaki spor mekânlarının güncel durumlarını konuştuk
Bu hafta itibariyle yeni eğitim-öğretim dönemi başlıyor. Her okulda spor salonu ve yeterli beden ve spor eğitmeni var mı? Çocuklar okullarda yeterli ölçüde spor yapabiliyor mu? Çocuk Odaklı Spor Hareketi’nin kurucusu Hasan Darama ile hem İstanbul’un hem de Kadıköy’ün spor karnesini konuştuk. Darama, “Spor ortamlarını oyun oynama, eğlence ve yaşam alanı olarak değil, çocukların zorunlu yer almaları gereken ortamlar olarak görüyoruz.” diyor.
“SALON DA ÖĞRETMEN DE YETERSİZ”
Yeni eğitim dönemi başlıyor, İstanbul’daki okullarda çocukların spor yapabilme olanakları nedir?
TÜİK’in en son yayınladığı rapora göre (2017) İstanbul’un çocuk nüfusu 4 milyona yaklaşmış durumda. 2018 yılı itibariyle de sayıları 3 binin üzerinde olan okullarda yaklaşık 3,5 milyon çocuğun okuduğu İstanbul’da, Büyükşehir Belediyesi’nin okul bahçelerine yaptığı uygun olan spor salonlarından (35 ilçe 214 salon ) ders saatlerinde (aylık) yaklaşık 200 bin çocuk 
faydalanabiliyor. Özel okulların spor salonlarını da dahil ettiğimizde bu sayı 750 bin civarına ulaşmakta. Tesisleri kullanan, lisanslı spor faaliyetlerine katılan ve faal olarak spor yapan çocuk sayısı ile nüfusu oranladığımızda ortaya hiç de içi açıcı bir tablo çıkmadığı görülüyor.
Neden iç açıcı değil?
Bu durum giderek çocukların, akranlarıyla sosyal alanlara katılma fırsatını kaçırmasına neden oluyor. Fırsat eşitliğine dahil olmaya çok fazla ihtiyacı olan bu çocukların katılamadığını da biliyoruz. Bu çocuklar ayrıca yeni arkadaş edinmeyi, öğrenmeyi, başa çıkma kabiliyetini ve bir çok iyi deneyimi de kaçırıyorlar.
Neden okullarda spor alanlarına yeterince yer verilmiyor?
Ülkemizde devletin asli ve sürekli görevleri arasında sayılması bir zorunluluk teşkil etmesine rağmen spor kültürünün yerleşmemiş ve alışkanlık haline gelmemiş olması spor hizmetlerinin yeterince gerçekleşmemesine neden oluyor. Ayrıca ülkemiz coğrafi alanının ve doğa şartlarının zorluğu ve eşitsizliği, sosyal durum, spora bakış açısı, spor sevgisi, spor konusunda bilgi ve birikim, devletin mali yönden güçsüzlüğü, gelişmişlik düzeyindeki büyük uçurum ve mahalli idarelerin merkezi idare ile iyi geçinme yönündeki eğilimleri ile siyasi yapı da spor hizmetlerinin hizmet sıralamasında nerede yer alacağı hususu belirsiz bir hale getiriyor.
Okullarda ortalama kaç beden eğitimi ve spor öğretmeni görev yapıyor?
Ülkemizde toplam beden eğitimi ve öğretmen sayısı son atamalarla birlikte 32 bine yaklaştı. Bu sayının oldukça yetersiz olduğunu okullardaki beden eğitimi ve spor derslerinin çoğunun öğretmen olmayışından ötürü boş geçmesinden görmek mümkün. Bölgelere göre değişiklik gösteren dağılıma bakıldığında ise bazı yerlerde yığılmalar yaşansa da bir veya iki öğretmeni olan okulları görebiliyoruz ancak yeterli sayıda olmadığını da belirtmeden geçemeyeceğim. Üç öğretmen bulmak öğrenci bakımından nüfusu fazla olan okullarda nadiren karşımıza çıkabiliyor.
SPOR YERİNE SANAL OYUN
Sporda genel tablo nedir? Ebeveynler ve çocuklar spor yapabiliyor mu?
P&G-TMOK Spor Kültürü Araştırması’na göre; Türkiye’de sadece 10 çocuktan 2’si bilinçli ve düzenli (haftada 2-3 kez) spor yapıyor. Her 10 anne ve babadan sadece 2’si düzenli spor yapıyor.
Bir diğer araştırma verileri ise şöyle: 10 ebeveynden 9’u çocuklarının gerçek hayatta spor yapmak yerine sanal ortamda spor oyunları oynadığını belirtiyor, on çocuktan altısı günde 1 saat ya da daha az süre dışarıda oyun oynuyor, yedi çocuktan biri günde hiç dışarıda oyun oynamıyor, her dört çocuktan üçü (yüzde 74,2) hiç spor yapmıyor, kırsal bölgelerde ise yüzde 92’si hiç spor yapmıyor.
Kadıköy özelinde durum nedir?
Kadıköy’de 120’den fazla okulda 40’a yakın spor salonu, 7 tane spor işletmesi, çocuklar için 13 oyun alanı, yetişkinler için 14 rekreasyon alanı, futbol sahaları ve spor tesisleri bulunuyor. Kadıköy’de ayrıca kayıtlı tam 60 kulüp var. Aralarında futbol, voleybol, basketbol, yelken, wushu, halk oyunları, su topu, binicilik, atletizm, gibi branşlar mevcut bu kulüplerde. Çeşitlilik var gibi duruyor ama daha çok futbol ve basketbol ağırlıklı. Hâlbuki yürümek ve koşmak isteyenler için Kadıköy belki de İstanbul’un en güzel, en elverişli ilçelerinden biri. Caddebostan sahili, Göztepe Parkı, Kalamış Parkı günün her saati yürüyüş yapılabilecek alanlar. Bostancı Vapur İskelesi istikametinde bisiklet sürmek isteyenler için yapılmış olan bisiklet yolunda (41km) mevcut. Ama katılım oldukça yetersiz.Kadıköy yüzmek için önemli plajlara sahip ancak gerek temiz olmayışları gerekse de alt yapının olmayışı yüzmeyi geri planda tutuyor. 2 atletizm ve 1 bisiklet branşına sahip spor kulübü var. Son dönemde yapılaşmanın giderek artması özellikle çocukların oyun alanlarına etkiliyor. Aynı zamanda yetişkinlerin spor alanlarına da. Sadece Kadıköy’de değil, diğer ilçelerde de yeterince oyun alanlarına/spor alanlarına yönlendirilme olmadığını ve bu konuda çocukların ve yetişkinlerin gerekli bilince sahip olmadıklarını görüyoruz.
“KIZ ÇOCUKLARI YER BULAMIYOR”
Çocukların spor alanlarına neden ihtiyaçları var?
Günümüzde özellikle ülkemiz ölçeğinde baktığımızda bireyleri gittikçe hareketsizliğe sevk edilmiş, plansız programsız, oyun unutulmuş, dışarıda zaman geçirmenin tek yolu manikür yapılmış oyun alanlarındaki organize spor etkinlikleri olmuş durumda. Gereksinimleri karşılanmayan, bu gereksinimlere saplanıp kalan, böylece diğer kişilerin gereksinimlerine duyarlı olmayan çocuklar yetişiyor. Bugünkü çocukların açık havada, plansız programsız oynamak için daha az vakti var.
Çocukların güvenli ve aktif alanlarda nesnelerle, oyuncaklarla ve başka çocuklarla oynamaya, hareket etmeye, etkileşimde bulunmaya, incelemeye ihtiyacı var. Spor ortamlarını oyun oynama, eğlence ve yaşam alanı olarak değil, çocukların zorunlu yer almaları gereken ortamlar olarak görüyoruz. Spor çocuklar için mükemmeldir. Spor sevinç, saygı, mutluluk getirir ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirir. Benlik saygısını ve aidiyet duygusu yaratır. Çocuklar spor yoluyla önemli değerler elde eder ve önemli yaşam becerilerini öğrenirler. Spor yapan çocuklar sağlıklı beden imgesine sahip olurlar.
Spora katılımda cinsiyet eşitliğinin sağlandığını söylemek mümkün mü?
Bu konuyla ilgili gerek yaptığımız görüşmelerde ve gerek sahadaki çalışmalarda; sporcu kız çocuklarının çoğunluğu derslerde kendilerine yer bulamamasından şikayet ediyor. Tahmin edeceğiniz gibi, beden eğitimi ve spor derslerinde erkek öğrenciler daha baskın. Kızların spora katılımlarını olumsuz etkileyen bir diğer etmen de erkeklerin dalga geçmeleri. Zaten beden eğitimi ve spor dersleri genelde kazanmaya yönelik yarışmacı yapısıyla karşımıza çıkıyor. Bu, adil oyun anlayışının yerleşmesini engellerken, erkekler lehindeki ve kızları dışlayıcı yapısı ise cinsiyet eşitsizliğini doğuruyor.
Kısacası okulda ve okul dışı alanlarda kızlar için kolay ve güvenli erişimin sağlandığı spor programlarının, alanlarının ve tesislerinin geliştirilmesine yönelik girişimlerin gerçekleştirilmesi gerekli olduğu halde atılan adımlar yetersiz.
ÇOCUK ODAKLI SPOR HAREKETİ NELERİ AMAÇLIYOR?
Çocukların spor yaparken ve oyun oynarken özerkliklerini aktif biçimde destekler. Çocukların, kendilerini daha güvende hissedecekleri ortamlarda spor yapabilecekleri alanlar için katkı sunmalarına yönelik politikaların planlanması ve uygulanması sürecinde kendilerine imkan tanınması konusunda duyarlılık oluşturmayı amaçlar.
Bir diğer hedef ise çocukların oyun oynamasını, oynarken kendisini geliştirmesini, oyun oynayarak değerlerini keşfetmesini, oynayarak kendisini ifade etmesini ön plana çıkarmak. Sorumluluk alanlarından biri de çocukların serbest zaman etkinliklerinden dışlanmamaları.