Kadınlar kendilerine soruyor: Güvende miyim?
Instagram üzerinden yayın yapan mobil belgesel projesi, kadınlardan tek bir soruyu cevaplamasını istiyor: Güvende miyim?
Kendinize hiç “güvende miyim?” sorusunu sordunuz mu? Instagram üzerinden yayın yapan mobil belgesel projesi “Güvende miyim”, tam da kadınların bu soruyu kendilerine sormalarını istiyor. Projenin kurucusu Zeynep Dilara, yaşadığı bir hırsızlık olayından sonra bu projeyi başlatmaya karar verdiğini söylüyor. Dilara ile projeyi ve önemini konuştuk.
Bu projeyi yapmaya nasıl karar verdiniz?
Evime hırsız girdi. Uyurken yastığımın altındaki telefonuma kadar tüm elektronik eşyalarımı aldı ve ben o yatağımın yanından ayrılırken uyandım, kovaladım, araç plakalarını aldım, gittikleri yönü gördüm, hemen telefona sarıldım ve polisi aradım. Kadıköylüler bilir, Moda’dan çıkabilmeniz için en azından bir süre tek bir yoldan gidebilirsiniz. Eldeki tüm verilere rağmen, olay saati, yeri, kişilerin eşkali, araç plakası vs hiçbir şey yapılmadı. Kasten yapılmadı. Bir şey yapmaya öyle büyük bir isteksizlik ve çabanın gereksizliğine dair öyle büyük bir inanç vardı ki, ikinci kez şok yaşadım. Eğer o sabah evimde başıma bir şey gelseydi, senaryoda her şey aynı akışla ilerleyecekti. Bunu gördüm. İlk kez o gün kendime ‘Güvende miyim?’ diye sordum ve günlerce sormaya devam ettim. Bu soruyu sormaya başlamak, hayatımda büyük bir değişim başlattı. Kısa bir süre sonra projeyi başlattım. 
Projeyi başlatmadaki amaçlarınız nelerdi?
Olaydan sonra evime alarmlar taktırdım, kilitlerimi sağlamlaştırdım, bireysel olarak alınabilecek her türlü önlemi aldım. Üstelik tehlike anında ne kadar cesur ve kendinden emin kalabildiğimi de deneyimlemiştim. Normal şartlarda çok güvende hissetmem gerekirdi. Ama hissedemiyordum. Olayın ardından, ülkedeki bürokrasinin hantallığını, emniyet güçlerinin insani, vicdani, ahlaki pek çok değerden ne kadar uzaklaştığını, coğrafyamızda korunması öncelikliler listesinde psikolojinin, ruhun, aklın, bilincin her geçen gün ne hızda alt sıralara kaymaya devam ettiğini düşündürecek tatsız bir şikayet ve yanıt süreci geçirmiştim. Bireysel olarak alınabilecek hiçbir önlemin benim için artık anlamı yoktu. Sistem güvenilir olmalıydı ama değildi. Kendime bir de şunu sordum: “Kim bilir şu anda benimle aynı duyguları paylaşan kaç kişi vardır?”
SORU İLE YÜZLEŞMEK
Kadınların kendilerine tek bir soru sormasını istiyorsunuz; o da “güvende miyim?” sorusu. Kadınlar neden bu soruyu kendilerine sormalı?
Başımıza bir şey gelmeden güvende olup olmadığımız verisini kesin bir netlikle doğrulayamıyoruz. Bu sebeple elbette önceden bilemiyoruz. Ama hissedebiliyoruz. Bu konu hakkındaki en ufak bir sohbet bile, o hisleri gün yüzüne çıkarıyor. Eğer bu soru benim için yepyeni bir farkındalık dönemi başlattıysa, muhtemelen soruyu kendisine soran herkeste başlatacaktı. Çünkü tek bir doğru soru, her şeyi değiştirebilir. ‘Güvende miyim?’ sorusu da çok önemli ve iyi bir soru. Başlangıçta projeyi coğrafyamız sınırları içerisinde yaşayan herkese açık olarak ilan ettim. ‘Kadınlara, LGBTİ+ bireylere, çocuklara ve tabii ki erkeklere’ diyerek belirtmiştim. ‘...ve tabii ki erkeklere’ şeklinde ifade etmemin tek bir sebebi vardı, güvende olma haline dair onların kaygılanacak çok az şeyi vardı. Zaten onca zaman boyunca sadece özellikle rica ettiğim iki erkek arkadaşımdan video geldi. Kadınlar ve özellikle 18 yaş altı genç kadınlardan çok daha fazla katılım oldu. Çok tutkulu, güçlü söylemler, çok temiz, bilge ifadeler duyuyordum. Kadınlarımızın bu konudaki kaygıları, onları seslerini duyurmaları gerektiğine inandıracak ve cesaretlendirecek kadar yoğundu. Her zaman her konuda olduğu gibi kendiliğinden ve beklendiği üzere proje kadın hareketinin bir parçası oldu. Bu sebeple 2021’in 8 Mart’ında projeyi sadece kadınlara ayırmaya karar verdim ve duyurularımı değiştirdim.
Projenizi mobil belgesel projesi olarak tanımlıyorsunuz. Bu belgesel projesini Instagram üzerinden yapma nedeniniz neydi? Uzun veya kısa metraj bir belgesel yerine neden mobil belgesel projesi?
‘Güvende miyim?’ sorusu kolay bir soru değil ve ancak kendi kendinize sorarsanız, yanıt arayışı süresinde hissettikleriniz, o günden sonra yaşamınız üzerinde gerçekten işe yarayacak bir şeyler başlatabilir. Ayrıca sorar sormaz yanıtlamak çok zor. Benim bile gerçekten yanıtlarla yüzleşmeye başlamam günlerimi almıştı. Soru kafamda yankılanıp duruyordu. Elime kamera alıp sokağa çıkıp rastgele röportajlar kaydedebilirdim. Bir belgesel hazırlamak için belirli kişilere ulaşabilir, onları kaydedebilirdim. Ama bunu kendi kendilerine yapmalarını istedim. En uygun oldukları zamanda, en güvendikleri yerde, tek başlarınayken kaydetmeliydiler. Gerekirse defalarca çekmeli, defalarca yüzleşmeli, yeni ifade yolları keşfetmeliydiler.
SONSUZA DEK KATILIMA AÇIK
Daha sonrasında tüm bu videolardan bir belgesel çıkarmayı düşünüyor musunuz?
Düşünmüyorum. Ama sokaktaki gelişi güzel bir yürüyüşte aniden karşınıza çıkmak ve bu soruyu bu şekilde de sormak istiyorum. O yüzden belki bir süre sonra sokak röportajlarını da dahil edebilirim. Instagram’da gezinirken bu proje vasıtasıyla kendine ‘Güvende miyim?’ diye sormaya başlayan biri için de, sokakta karşısına çıkacağım biri için de bu soruyu düşünmenin zamanı gelmiş demektir. Doğru sorular, yüzleşmeniz gereken en doğru zamanda karşınıza çıkarlar.
Projeye kadınlardan nasıl geri dönüşler geliyor?
Tek kelimeyle ‘samimi’ diye özetleyebilirim. Her açıdan samimi geri dönüşler alıyorum. Söyledikleri ve yansıttıkları her şey çok gerçek. Proje onlara güvende olma haline dair hissettikleri her şeyi anlatabilecekleri bir alan açtı. Hazır olduklarında daha fazlası gelecek, eminim. Bu yüzden Instagram uygulaması varlığına devam ettiği sürece proje devam edecek. Bugün soruyla karşılaşabilir, düşünmeye başlayabilir, belki birkaç yıl sonra yanıtınızı kaydetmeye hazır hissedebilirsiniz. Projenin sonsuza dek katılıma açık olmasının sebebi bu.
Kadınlar size nasıl video gönderebilir?
Telefonlarını dik şekilde konumlandırmalılar. Seslerinin iyi duyulduğundan emin olmalı, kayda girmeli ve karşısına geçmeliler. O an o alanda yalnız olmalarını öneriyorum. Ama yanında açık ve güvende hissettikleri herkes kaydederken yanlarında olabilir. Kameraya direkt bakmamalarını, hemen bir yana bakmalarını istiyorum. Kamera izleyicinin görüş açısı olsun, hem kaydeden hem de izleyen sanki yan yana dizildikleri kocaman bir halkanın etrafında toplanmışlar gibi hissetsinler istiyorum. Birbirlerine söz hakkı devrederek hislerini paylaşan koca bir grup insan gibi. ‘Güvende miyim?’ diye sesli bir şekilde kendilerine sorarak başlamalarını istiyorum. Maksimum 5 dakikalık küçük bir monolog kaydediliyor ve gü[email protected] a gönderiliyor. Maillerle, videolarla ve yayınlarla bizzat ilgileniyorum. Projedeki diğer kadınlarla duygudaş olmak isteyenler, tüm duyurulara ve katılımla ilgili yönlendirmelere instagram.com/guvendemiyim adresinden ulaşabilirler.
