Şark Musiki Cemiyeti
Beşir Ayvazoğlu, Altın Kapı isimli kitabında şöyle der: Aslında ‘Altın Kapı’ sözü Yahya Kemal’e aittir. Büyük şair, bir gün Kadıköy’de bir dost evinde Tanburi Cemil Bey’i dinlemiş; o günki izlenimlerini Cemil Bey’in oğlu Mesut Cemil’e anlattıktan sonra söylediği şu cümle, eski musikimizin kültürümüz açısından ne kadar önemli olduğunu çok iyi anlatır : “O zaman karşımda altından bir kapı açıldı. Memleketime bu kapıdan girdim.” Ben de Kadıköy’e altından bir kapıyı açıp girelim; Şark Musiki Cemiyeti’ni kuran, cemiyetin faaliyetlerine katılan veya cemiyet üyelerinden ders alan, hayatları ya da yolları Kadıköy’de kesişen musiki üstatlarından bazılarını analım istedim.
Kadıköy’de kurulan Şark Musiki Cemiyeti’nin kurucu üyelerinin ilk başkan Ali Rifat Çağatay’la çektirdiği toplu fotoğraf elimizdeki en önemli belgelerden biridir. Erkek üyelerin gayet şık ve fesli olduğu bu fotoğraf büyük bir ihtimalle Cemiyet’in 1920 yılında Apollon Tiyatrosu’nda düzenlediği Tanburi Cemil Bey konseri öncesi ya da sonrasında çekilmiştir. Cemiyet’in kuruluş tarihiyle ilgili Adnan Giz, 1915 yılında kurulduğuna dair bir söylenti vardır der ve Süreyya Paşa’nın anılarında cemiyet üyelerinin 9 Ekim 1923 tarihinde başkanlık kabulu için yaptıkları yazılı başvuruda cemiyetin üç yıllık bir geçmişi olduğu açıklanması nedeniyle kuruluşun 1920 olarak kabul edilmesi gerektiğini söyler. Ünlü müzikolog, tarihçi ve yazar Köse Mihalzade Mahmut Ragıp, Eylül 1930’daki bir gazete yazısında cemiyetin kuruluşundan şöyle söz eder : “Bundan on yedi sene evvel 15 kadın ve 15 erkek sanatkardan mürekkep bir heyet, Kadıköyünde ‘Şark Musiki Cemiyeti’ birliğini teşkile karar veriyor; cemiyet 1 Nisan 1330 tarihinde Yoğurtçu çayırına bakan dairesinde açılıyor.” Rûmi 1 Nisan 1330, miladi olarak bize 14 Nisan 1914 tarihini vermektedir. Yoğurtçu ve Kuşdili, bir dönem Kadıköy’ün müzik ve meşk hayatının merkezlerinden olduğu gibi Cemiyet’e de ev sahipliği yapan yer olmuş. Cemiyet’in kurucu üyelerinden Sinekemani Nuri Bey, 1932 yılında Sermet Muhtar Alus’a verdiği bir röportajda şöyle der : “En sevdiğim semt Kadıköy ve hala sevdiğim Yoğurtçu’dur. Bu evde hatta şimdi oturduğumuz bu odada doğmuşum. Ben evimden şaşmam. Apartman ziyade olsun.” Sermet Muhtar da yazısının başında semtin hatta Kadıköy’ün o dönem en büyük çilelerinden biri olan yazın toz, kışın çamur sorununa değinir : “Yoğurtçu çayırının önünden değil, Cevizlik tarafındaki arka yoldan bahçenin kapısına geldim. Meğerse burası kışın Mazurya bataklıkları gibi bir hal alıyormuş. Yapışkan, vıcık vıcık, insanı kızak gibi kaydıran çamur deryasından kurtulup da bahçeye kapağı atıncaya kadar heyheyler geçirdim.” Sermet Muhtar’ın bu şikâyeti üzerine, çocukluğu Kadıköy’de geçen şair Melih Cevdet Anday’ın şu cümlesini hatırlamakta fayda var : “Yoğurtçu Parkı, ben ilkokuldayken yapıldı. Orası dere kenarı, bataklık bir yerdi. Sonra ağaçlar dikildi. O ağaçlar ki, boyları benden büyük ama, yaşları benden küçüktür. Kardeşim sayılır onlar benim. Küçüklerim yani.” 1876 ile 1963 yılları arasında yaşayan Sinekemani Nuri (Duyguer) Bey, batılıların viola d’amore dedikleri müzik aletiyle özdeşleşmiş ve sinekemani olarak tarihte yerini almıştır. Saray müneccimbaşısı olan Mustafa Asım’ın iki oğlundan biri olan ve yine kendisi de müneccim başı olan Ömer Naşid’in damadıdır. Mustafa Asım’ın diğer oğlu yani Nuri Bey’in kayınpederinin kardeşi de Namık Kemal’dir. Nuri Bey’in kayınpederinin cenazesi de 1940 yılında Yoğurtçu’daki evden kaldırılmıştır. Semtin dışına çıkmadan, Cemiyet’in kurulduğu yılların öncesine gidip, bir çok Kadıköylü hanende ve sazendeye hocalık yapmış, Sinekemani Nuri Bey’in de hocalarından olan Enderûni Ali Bey’i anmak gerekir. Henüz çocuk yaşında saçlarını kaybettiğinden Kel Ali Bey, sesinin güzelliğinden dolayı Enderun-i Hûmayun’a alındığından Enderûni Ali Bey ve Enderun’dan ayrıldıktan sonra evlenerek hayatının sonuna kadar yaşayacağı Kadıköy Kuşdili’ne yerleşmesi nedeniyle Kadıköylü Ali Bey diye tanınmıştır. Ahmed Rasim’in naklettiğine göre, gırtlağındaki ses kıvraklığı sayesinde rahatlıkla istediği perdeye ulaşabilen Ali Bey için kemençeci Vasili, üstat Ahmet Rasim’e şöyle demiştir: “Onun gırtlağında bizim yay ve parmaklarımızla güç çevirebileceğimiz bir makine var.”
Cemiyet’in kuruluş tarihiyle ilgili karışıklıkların nedeni, öncesinde amatör bir ruhla kurulup sonrasında maddi sıkıntılar yüzünden Ali Rifat Çağatay’a başkanlık teklif edilmesi ve Ali Rifat Bey’in başkanlığında resmi bir statüye geçip konserler vermeye başlaması olabilir. 1917 yılında kurulan Osmanlı Devleti’nin ilk müzik okulu Dârülelhan’ın hocalarından biri, Şark Musiki Cemiyeti’nin ilk başkanı Ali Rifat Bey, bir diğeri de Cemiyet’in kurucusu kabul edilen Leon Hancıyan’dır. 10 Şubat 1947’de vefat eden Leon Hancıyan kendi döneminin en büyük üstatlarından ders almış hatta Dede Efendi’yle dahi tanıştığını söylemiştir. Hacı Arif Bey’in eserlerini notaya alarak günümüze ulaşmasını sağlayan Hancıyan; keman, ud ve piyano icracısı olup bir çok ünlü bestekara dersler vermiştir. Vefat haberinde gazetelerde son yüzyılın yetiştirdiği nadir musikişinastlardan ve Türk musikisine çok kıymetli hizmetlerde bulunmuş olan üstat bestekar olarak zikredilmiştir. Leon Hancıyan’la aynı gün vefat eden bir diğer önemli müzik insanı, Süreyya Opereti’nin kurucusu, bestekar ve opera sanatçısı Muhlis Sabahattin Ezgi’dir. Ezgi’nin kız kardeşi Neveser Kökdeş 1904 yılında Üsküdar’da doğmuş ve ilk kadın bestecilerimizdendir. 1962 yılında vefat edene kadar çok uzun yıllar Kadıköy’de yaşamıştır. Edebiyat araştırmacısı ve yazar Sermet Sami Uysal kendisiyle görüşmek için evine gittiğini yazmış ve bestekarın adresini Dumlupınar Sokak numara 11 olarak vermiştir.
Şark Musiki Cemiyeti’nin başkan ve üyelerini toplu halde gördüğümüz o fotoğrafın oturanlar kısmında, açık renk elbiseleriyle gördüğümüz iki kız kardeş Emine Fulya Akaydın ve Fatma Enise Can’dır. Fulya Hanım piyano, Enise Hanım keman icracısıdır ve her ikisi hem müzik öğretmeni hem bestekardır. Sağdan ikinci sırada, Gazi Osman Paşa’nın oğlu Cemal Bey’in yanında gördüğümüz Fulya Akaydın henüz çok genç yaştadır. Fulya Akaydın; Suadiye’deki evinde vefat eden yine başka bir Kadıköylü büyük bestekar Lemi Atlı’nın eserlerini notaya alan sanatçılardan biri olmuştur. Kadıköy Lisesi’nde okuduğu yıllarda Şark Musiki Cemiyeti hocalarından dersler almaya başlayan bir başka büyük bestekarımız Muzaffer İlkar’dır. İlkar’ın asıl hocası ve yetiştiricisinin Fulya Akaydın olduğu ve kendisini İstanbul Radyosu’nda programlar yapmak için teşvik ettiği söylenir. Muzaffer İlkar bizlere çok tanınmış ve herkesin bildiği ‘‘Şarkılar seni söyler, dillerde nağme adın’’, ‘‘Gönül penceresinden ansızın bakıp geçtin’’ gibi besteler bırakmıştır.
Kuruluşundan sonra maddi olarak sıkıntıya düşen, Cemiyet Lokali olarak kullanılan kiralık köşkün kirasını ödemekte zorlanan üyeler varlıklı bir Kadıköylü olan udi bestekar Ali Rifat Bey’e başkanlık teklif etmişler ve sonrasında ilk günlerin sıkıntılarını aşmışlardı. Ali Rifat Bey’in doğum tarihi tam olarak bilinmemekte ve 1860’ların sonu olarak verilmektedir. Eşi Sadrazam Said Halim Paşa’nın kız kardeşi Prenses Zehra ile Kızıltoprak’ta yaşadıkları köşk dönemin önemli bir musiki icra ve sohbet mekanlarından olmuş. Ali Rifat Çağatay, Udi Rıfat Bey olarak da anılan şair Sami Rıfat’ın ağabeyi, şair Oktay Rıfat’ın amcası, Fenerbahçe ve milli takımın futbolcusu Cafer Çağatay’ın babasıdır ve 3 Mart 1935’de yine Kadıköy’de ama Süleyman Bey sokaktaki evinde vefat etmiştir. Mehmet Akif Bey’in, 12 Mart 1921’de Büyük Millet Meclisi’nce İstiklal Marşı olarak kabul edilen şiirini ilk besteleyenlerden biri Ali Rifat Bey olmuştur. Acem aşiran makamındaki bestesiyle, tarihimizde İstiklal Marşı’nın halkın huzurunda okunduğu ilk yer Kadıköy olmuştur. 1 Nisan 1921’de Kadıköy Apollon Tiyatrosunda Şark Musiki Cemiyeti’nin verdiği konserde, Ali Rifat Bey ve Cemiyet üyeleri işgal kuvvetleri riskini göze alarak marşı okumuşlardır. 12 Şubat 1923’te Mehmet Akif’in şiiri için açılan marş bestesi yarışmasına katılan elii beş farklı besteden, Ali Rifat Bey’in iki sene önce Kadıköy’de icra edilen bestesi birinci seçilmiş ve 1930 yılına kadar resmî marşımız olarak çalınmıştır. 1930 yılında marşı alaturka bir besteden batılı tarzda marş formunda bir besteye çevirmek amacıyla 1923’teki yarışmada birinci seçilmeyen Osman Zeki Üngör’ün bestesi yeni marşımız olarak kabul edilir. Osmanlı Saray Orkestrası’nı yöneten, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın orkestra şefliğini yapan şair, besteci ve keman virtüözü Osman Zeki Üngör’ün de hayatının son yılları Kadıköy’de geçmiş ve Moda’da vefat ettiği evinin sokağına ismi verilmiştir.
Aynı fotoğrafa baktığımızda ayakta sağdan ikinci sırada Sinekemani Nuri Bey’in yanında yine çok önemli bir bestekar ve icracıyı çok genç yaşında görürüz: Münir Nurettin Selçuk. Beyazıt’ta doğduğu kaydedilen Münir Nurettin, Kadıköy Sultanisi’nde okumuş ve ilk gençlik yılları Kadıköy’de Yoğurtçu’da geçmiştir. Müzik gibi bir diğer sevdası futbol olmuş ve kısa süre de olsa Fenerbahçe’de futbol oynamıştır. Kalamış’ta caddeye adı verilen ve parka bir büstü dikilen Münir Nurettin Selçuk, yine Yoğurtçu Parkı yakınında evlerinin olduğu sokağa ismi verilen Sinekemani Nuri Duyguer’in aracılığıyla Kadıköy’deki Darülfeyzi Musiki Mektebi’ne girmiş ve ilk konserini bu heyetle Apollon Tiyatrosu’nda vermiştir. Hocalarından Hafız Ahmed (Irsoy) Efendi’nin aracılığı ile Dârülelhan’a girer ve Sultan Vahdeddin zamanında Muzıka-i Hümâyun’da müezzinliğe tayin edilir. Burada hem hanende olarak ince saz heyetinde hem müezzin-i şehriyâri sıfatıyla müezzinlik görevlerinde bulunur. Cumhuriyet’in ilanı sonrası Ankara’da Riyaset-i Cumhur İncesaz Heyeti kadrosuna alınır. Bu dönemde Atatürk’ün maiyetinde bulunur. 1926 yılında Atatürk’ten izin alarak heyetten ayrılır ve İstanbul’a döner. İstanbul’da Sahibinin Sesi Plak Şirketi’yle yaptığı anlaşmayla musiki bilgisini arttırmak için Paris’e gider ve bir yıl boyunca Paris Konservatuvarı’nın hocalarından şan, piyano ve solfej dersleri alır. Yurda döndüğünde plak çalışmalarına ve her biri ayrı olay olan konserlerine başlar. 1930-35 yılları arası film çalışmaları da yapan Münir Nurettin Selçuk 27 Nisan 1981’de vefat etmiştir. Türk müziğine smokin giydiren üstat denilen Münir Nurettin’in vefatı üzerine oğlu Timur Selçuk, Neoklasik Türk Müziği noktalandı demiştir.
İlk başta dediğim gibi Şark Musiki Cemiyeti yolculuğu özelinde hayatları ya da yolları Kadıköy’de kesişen musiki üstatlarından bazılarını analım istedim. Hepsine yer vermeye imkânımız yok. Son olarak Türk Musikisi’nin iki güçlü kadın sesini anmak isterim. Müzeyyen Senar; hayatının son yıllarını Kadıköy’de geçiren ve 27 Mart 1967’de Osmanağa Camii’nden son yolculuğuna uğurlanan Kemal Niyazi (Seyhun) Bey’den Şark Musiki Cemiyeti’nde dersler almıştır. Kadıköylü bestekarlar Selahattin Pınar, Yesari Asım Arsoy, ve yine önemli bir Kadıköylü gazeteci, yazar ve bestekarın torunu Osman Nihat Akın’la Kadıköy’de tanışmıştır. İsmi Suadiye’de bir sokakta yaşayan Hamiyet Yüceses de henüz on yedi yaşında Kadıköy Mısırlıoğlu Bahçesi’nde düzenlenen “Ses Kraliçesi” yarışmasında birinci seçilip Kadıköylü bestekarlar Selahattin Pınar, Sadettin Kaynak ve Yesari Asım Arsoy’dan dersler almış ve o güçlü sesinden dolayı soyadı olarak Yüceses, kendisine Selahattin Pınar ve Sadettin Kaynak tarafından önerilmiştir.
Kuşdili
Bir dönem çayırı, gazino ve kahvehaneleriyle, tiyatrosu ve sinemasıyla, 1898 yılında eğitim hayatına başlayan Kuşdili Rüşdiyesiyle, Kadıköy sosyal hayatının merkezlerinden biri olan Kuşdili olarak adlandırılan bölge günümüzde unutulan ve neredeyse kullanılmayan ismiyle tarih sayfalarındaki yerini almıştır. Hasanpaşa’daki yeni yerinden önce Salı Paz ...
Tarihte bu ay: Kasım
Mimar Alexandre Vallaury ve Raimondo d'Aronco'nun oryantalist üslupta inşa ettiği Haydarpaşa Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane binası 6 Kasım 1903 yılında törenle açılmıştı. 80 bin metrekarelik arsa üzerinde inşa edilen binanın dört kenarı koridorlarla çevrili dikdörtgen bir iç avlusu ile 54 bin metrekarelik bir inşaat alanı vardır. 26 Eylül ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi- Suadiye
II. Abdülhamid’in Maliye Nazırı Ahmet Reşat Paşa ve damadı Düyun-u Umumiye komiseri Said Bey tarafından Reşat Paşa’nın genç yaşta ölen kızı Suad Hanım adına, demir yolunun hemen kenarına 1907 yılında yaptırılan cami, bu tarihten itibaren semtin ismini belirler. Böylece TCDD 1. Bölge Müdürlüğü kayıtlarına göre 1910 yılında yapılan ve 2004 yılında, y ...
Kadıköy tarihinde bu ay: Ekim
1 Ekim 1934’te Üsküdar-Kadıköy Halk Tramvayları Şirketi’nin Bostancı hattı işletmeye açılmıştı. Kadıköy-Bostancı hattında, şirketin Avrupa’dan getirttiği yeni arabalar sefere konulmuştu. Bu hatta hizmet veren otobüsler seferden alınarak, arabalı vapurla İstanbul tarafına gönderilmişti. Kadıköy’den Bostancı’ya her yedi dakikada bir tramvay hareket e ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - Kalamış
Türkiye’nin ikinci, İstanbul’un en büyük yat limanına sahip Kalamış uzunca bir süredir ne yazık ki şiirlere, şarkılara, resimlere konu olan güzellikleriyle değil yeni yat limanı projesiyle birlikte değiştirilen imar planıyla gündemde yer alıyor. Kadıköy ve Kadıköylü’nün yararına olmayacak, Kadıköy’ün tarihi ve doğal güzelliklerini bir kat daha öldü ...
Kadıköy tarihinde bu ay: Eylül
Tarihte Kadıköy için dönüm noktası olacak önemde iki yenilik eylül ayında gerçekleşmişti: 10 Eylül 1930'da 63000 nüfuslu Kadıköy, Kayışdağı suyuna kavuşmuştu. Süreyya (İlmen) Paşa'nın başlattığı çalışmalar sonuçlanmış, yapımları biten su depoları ve dört çeşmenin (Altıyol, Yeldeğirmeni, Hasanpaşa, İkbaliye) açılışı vali Muhittin Üstündağ tarafından ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 34
Moda Vapur İskelesi Mimar Vedat Tek tarafından tasarlanan Moda İskelesi, güney cephesinde bulunan kitabesindeki 1335 tarihinden ötürü 1916 ve 1919 yılları arasına tarihlenir. Dört cephesi birbirinden farklı süslemelere sahip dikdörtgen yapının üst katı ilk yapıldığında açık bir teras olup günümüzden farklıydı. 1937 yılında şiddetli bir lodos ...
Kadıköy Tarihinde Bu Ay: Ağustos
Sadece Kadıköy’ün değil tüm İstanbul’un en görkemli ve özel yapılarından biri olan Haydarpaşa Gar binasının inşası çalışmalarına iki Alman mühendis tarafından 1899 yılında başlanmıştı. İtalyan ve Türk taş ustalarının çalıştığı binanın yapımı için, önce denize bin yedi yüz adet kazık çakılarak bir dolgu alanı oluşturulmuştu. Kadıköy tarihinde ve sos ...
FOTOĞRAFLI KADIKÖY TARİHİ
CADDEBOSTAN PLAJI Tenha, tekinsiz, hırsız ve eşkiyanın gezdiği bir yer olarak Cadıbostanı ismiyle anılan bölge, sayfiye geleneğiyle birlikte paşaların köşklerinin görülmeye başlamasıyla Caddebostanı’na dönüşmüştü. Sonraki yıllarda plajı, bahçeleri ve gazinolaraıyla Kadıköy’ün önemli eğlence merkezlerinden biri olan Caddebostan, bu eğlence v ...
Kadıköy Tarihinde Bu Ay: Temmuz
1936 yılında İstanbul Eğitim Müdürlüğü tarafından öğrenciler ve öğretmenler için yaz tatil kampı uygulaması başlatılmıştı. Temmuz ayında başlayan kamplar ağustos sonuna kadar devam ediyordu. İlk yıllarda bu kamplardan ikisi, Kızıltoprak ve Erenköy olmak üzere Kadıköy’deydi. 1936 yılında 1 Temmuz’da başlatılan kamp, sonraki yıllarda da temmuz ay ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi
YOĞURTÇU PARKI “Garip” akımının kurucularından şair ve yazar Melih Cevdet Anday, Yoğurtçu Parkı’nı şöyle anlatır bize : Yoğurtçu Parkı, ben ilkokuldayken yapıldı. Orası dere kenarı, bataklık bir yerdi. Sonra ağaçlar dikildi. Şimdi birer dev gibi olmuş ağaçlar. O ağaçlar ki, boyları benden büyük ama, yaşları benden küçüktür. Kardeşim sayılır onl ...
Kadıköy tarihinde bu ay: Haziran
Erenköy Sanatoryumu, İstanbul Verem Mücadelesi Cemiyeti ve Kızılay tarafından Feshane Nazırı Muhittin Paşa’nın köşkü ve çevresindeki arazi satın alınarak kurulmuş, 3 Haziran 1932'de yapılan törenle açılmıştı. Sanatoryum, 1976 yılında, tüm arazisi ve yapılarıyla birlikte Sosyal Sigortalar Kurumu’na devredilmiş ve SSK Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıklar ...
İnci Gazinosu
Sermet Muhtar Alus 1939 yılında Akşam Gazetesi’nde şöyle yazar : “Otuz beş yıl evvel Kadıköyü’nün kumluğu daha doldurulmamış ve ortada yok. Deniz şimdiki Belediye Dairesi’nin çok gerisinde, kısa duvarlı evlerin önünde şıpır şıpır... O vakit ki iskele, İskele Camisi’nin hizasında, üstünde salaş bir gazinosu bulunan uzun ahşap bir alametti...” Kadıkö ...
Kadıköy tarihinde bu ay: Mayıs
1892 yılında tamamlandığında Eskişehir ve Ankara'ya kadar uzanarak Anadolu Demiryolları adını alacak olan Haydarpaşa-İzmit Demiryolu hattı 3 Mayıs 1873'te törenle açılmıştı. Kadıköy’de yerleşik nüfusun artması üzerine 20 Mayıs 1936'da Söğütlüçeşme tren istasyonu açılmış ve trenler Haydarpaşa - Kızıltoprak arasında Söğütlüçeşme İstasyonu'nda ...
Erenköy Sanatoryumu
İstanbul Verem Mücadelesi Derneği tarafından kurulan Erenköy Sanatoryumu 3 Haziran 1932’de resmi açılışını yapmıştı. Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin yardımlarıyla Feshane Nazırı Muhittin Paşanın Erenköy’deki köşkü ve çevresindeki çamlık araziler satın alınarak sanatoryum yerleşkesi oluşturulmuştu. Arazide bulunan iki ahşap köşk hastalara yataklı olarak ...
Kadıköy tarihinde Nisan ayı
Kadıköy Halkevi, Kadıköylülerin bağışladığı 6 bin lirayla Bahariye Gül sokakta kiralanan bir konakta 1935’te kurulmuştu. Halkevi'nin ilk reisliğini 1937 yılına kadar, ebedi istirahatgahı Sahrayıcedit Mezarlığı olan ressam, yazar, sanat tarihçi Celal Esad Arseven yapmıştı. İstanbul’un en faal halkevlerinden biri olan Kadıköy Halkevi’ne bu konak yete ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - Mühürdar
Padişah III.Mustafa 1761 yılında, günümüzde İskele Cami adıyla anılan Kadıköy sahilindeki camiyi yaptırmıştır. Padişahın sadrazamlarından Moldovancı Ali Paşa’nın mührünü taşıyan Mühürdar Ahmet Efendi de yine Kadıköy’de camiye uzak olmayan bir bölgeyi seçmiş ve burayı bağlarla donatıp kendine de bir köşk yaptırmıştır. Burası önceleri Mühürdar’ı ...
Kadıköy tarihinde Mart ayı
Kadıköy’e ilk vapur seferi Fevaid-i Osmaniye idaresi tarafından 1846’da yapılmış, düzenli seferler 1857'de başlamıştı. Vapurlar ve vapur iskeleleri zamanla Kadıköylüler için, dostlarla tanıdıklarla vakit geçirilip sohbet imkanı bulunan bir ev salonuna, yazar çizer takımından insanları görebilme imkanı sağlayan bir mekana, sabahları ve gün sonu ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi- Fenerbahçe Feneri
Tanrıça Hera’ya adanmış bir tapınağın bulunduğu burundaki kayalıklarda Bizans döneminde bir fener olup buraya Fanaraki ismini verdiği düşünülmektedir. 1562 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın fermanıyla yaptırılan deniz feneri, Fener Bahçesi olarak anılan semte de adını vermiştir. 1857 yılında Fenerler İdaresi tarafından yaptırılan 20 metre yüksekliğ ...
Kadıköy Tarihinde Bu Ay / Şubat
Kadıköy’e yaptığı önemli hizmetleriyle anılan, ismi adeta Kadıköy’le bütünleşen Süreyya Paşa 1955 yılının 6 Şubat günü hayata veda etmişti. Osmanlı’nın son seraskeri Rıza Paşa’nın üç oğlundan biri olan ve Cumhuriyet sonrası İlmen soyadını alan Süreyya Paşa’nın cenazesi 8 Şubat sabahı Moda’daki evinden alınmış, omuzlar üzerinde ve merasimle Süreyya ...
Tarihi iskele binası
Kadıköy’de denizden doldurularak elde edilen büyük meydana inşa edilen ilk yapılardan biri günümüzde Eski İskele ya da Beşiktaş İskelesi adıyla anılan iskele binasıdır. Kadıköy’den İstanbul’a ulaşımın sadece deniz yoluyla sağlandığı o yıllarda modern bir iskele binası adeta Kadıköy’ün çehresini değiştirmişti. İki katlı yapının kitabesinden 1926 yıl ...
Kadıköy tarihinde ocak ayı
1940 yılının Ocak ayı tüm yurtta olduğu gibi Kadıköy’de de büyük bir seferberlik ve dayanışma içinde geçiyordu. Tarihimizin en büyük depremlerinden olan 27 Aralık 1939 Erzincan depremi sonrası başlatılan yardım seferberliğine, Kadıköy tüm imkanlarıyla dahil olmuştu. İstanbul’a trenlerle gelen depremzedelerin ilk durağı Haydarpaşa Garı oluyor ve ...
Kadıköy’de kara kış
Eskilerin Rumî takvime göre Kara Kış olarak adlandırdığı otuz günlük döneme 14 Aralık’ta girmiştik. Bugün itibarıyla kırk gün sürecek Erbain’e de girmiş bulunuyoruz. Çok daha şiddetli soğukların yaşandığı ve aşırı kar yağışı yüzünden Kadıköylülerin gıda ve yakacak tedariğinde sıkıntılar yaşadığı günlerde, bugün aklımıza dahi gelmeyecek bir diğer so ...
Kadıköy ve Edebiyatımız
Kadıköy, edebiyatımızda önemli yere sahip ilçelerimizin başında geliyor. Kadıköy ve mahalleleri, gerek Kadıköylü veya Kadıköy’de yaşamayı tercih eden yazar ve şairleriyle gerekse Kadıköy’de geçen ya da içinde Kadıköy’e de yer verilen roman ve hikayeleriyle Osmanlı’nın son dönemlerinden itibaren çok önemli bir mekan olmuştur. Tüm isimleri anmaya, Ka ...
Haydarpaşa Garı
1. Grup Korunması Gerekli Kültür Varlığı” olarak tescili bulunan ve hizmet vermeye başladığı 1908 yılından bu yana birçok badireler atlatıp onarımlar geçiren Haydarpaşa Garı, sadece Kadıköy’ün değil, tüm İstanbul’un en önemli mimari yapılarından biri. Son olarak 2010 yılının Kasım ayında çatısından başlayan yangınla büyük zarar gören gar binasında, ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 24
Kadıköy’ün tarihie eski fotoğraflar üzerinden yaptığımız yolculuğa karikatürlerle devam… Basın tarihimizde karikatürler hep önemli bir yer tutmuş ve çoğu zaman hiciv yoluyla bize dönemin güncel konuları ve sorunları hakkında bilgiler vermişti. Kadıköy tramvaylarının sayıca yetersiz olması, 1936 yılında yenisi yapılıp değiştirilene kadar Kö ...
Ahmet Rasim ve Kadıköy
“Ahmed Rasim, her iki kelimenin en kuvvetli manası ile büyük bir artist, büyük bir muharrirdir. Renkli tasvirleri, en küçük ve uçucu bir hareketi tesbit eden enstantane klişeleri, orijinal üslubu; ve tipik bir İstanbul çocuğunun kıvrak zekası, ince zevkleri ve pürüzsüz, şakrak dili ile, yaşadığı devri unutulmaktan kurtaran ölmez adamlardan biridir. ...
DOKTOR MAHMUT ATA BAYATA KÖŞKÜ
880 yılında Üsküdar’da doğan Doktor Mahmut Ata Bayata, 28 Eylül 1967’de Kadıköy’de vefat eder ve cenazesi 29 Eylül Cuma günü öne eski köşkünün önüne getirilerek bir tören yapılır sonra Osmanağa Camiin’den kaldırılır. Askeri Tıp Mektebi’nden birincilik derecesiyle mezun olan Kadıköy’ün ünlü kadın doğum uzmanı, uzun süre Bahariye’de değişik a ...
KADIKÖY’DE EYLÜL
"Artık Eylül girdi. Güneşin ışığı turunculaşmaya, yaprakların çöpleri, usâreleri azalarak kuruyup inceleşmeye, hatta tek tük düşmeye başladı. Bahçede narların, incirlerin kabukları çatlıyor. Meltemler de sustu artık, o aksi meltemler. Bütün yaz Moda koyunu, Fener açıklarını karıştırıp deşen azgın rüzgar... Şimdi tam denize girilecek zamandır. Sular ...
Boğa Heykeli
Sultan Abdülaziz’in Beylerbeyi Sarayı’nın bahçesini süslemek için sipariş ettiği yirmi dört hayvan heykelinden biri olan “Dövüşen (Tokuşan) Boğa” Fransız heykeltıraş Pierre Louis Rouillard’ın atölyesinde yapılmıştır. Heykelin kaidesinde Rouillard’ın atölyesinde çalışan heykeltıraş Isidore Jules Bonheur’ün imzası ve 1864 tarihi bulunur. “Dövüşen ...
Bana anlatılan Kadıköy
Kadıköy’de doğmuş Kadıköy’de büyümüş biri olarak ailemin, akrabalarımın, yakınlarımın bana anlattığı 30’lu, 40’lı, 50’li, 60’lı yılların Kadıköy’ünü yazdım, iyi okumalar… “Akşamları bahçedeki masamızda yenilen yemekten hemen sonra, yaz mevsimine özel cam kenarında bir zigonun üstüne yerleştirilmiş radyomuz açılırdı. Akşam sekiz ajansında gen ...
BANKA İKRAMİYELERİNDE KADIKÖY
1930 yılında İş Bankası ve Ziraat Bankası’nın uygulamaya başladığı Tasarruf Teşvik İkramiyesi sistemiyle insanlara tasarruflarını bankada değerlendirme alışkanlığı kazandırılmaya başlanmıştı. 1944 yılında kurulan Yapı Kredi Bankası ikramiye sistemine bir yenilik getirmiş, müşterilerin hesaplarındaki her 100 liraya, faizin yanı sıra yıl sonunda bir ...
KADIKÖY’DE 21 TEMMUZ(LAR)
21 Temmuz gazetemizin bu sayısının yayımlandığı gün. Geçmiş yıllarda, yine bu sene olduğu gibi sıcaklarla boğuşulan 21 Temmuzlarda Kadıköy’de neler yaşanıyor, neler haber oluyormuş, Kadıköylüler neleri konuşuyor ve nelerden şikayet ediyormuş bir bakalım istedim. Kadıköyü’nü Moda’ya bağlayan dönemeçli yollarda, günün bu saatinde kimseler yoktu. B ...
KADIKÖY VAPURU (20)
Yandan çarklılar sonrası Kadıköy’e çalışan ilk pervaneli vapurlardan birinin ismi de Kadıköy’dü. Kadıköy Vapuru, Moda ve Burgaz isimleri verilen diğer iki vapurla birlikte Marsilya’da yaptırılmış ve 1912 yılında hizmete girmişti. 1 Mart 1966’da iki Sovyet bandıralı geminin Dolmabahçe önlerinde çarpışması sonucu denize akan petrolün alev almasıyla h ...
1958 YAZI
Haziran ayının, dolayısıyla yaz mevsiminin gelmesiyle birlikte şehirde yaşanan hareketlilikten payını en fazla alan yerleşim yerlerinden biri, uzun yıllar boyunca Kadıköy olmuştu. Önceleri mesire alanları, yazlık bahçeler, deniz hamamları ve sayfiye köşkleri Kadıköy’deki yaz hareketliliğinin baş aktörleri olurken, sonraki dönemde plajlar, plaj gazi ...
Saray Fotoğrafçısı’nın objektifinden Kadıköy
Pascal Sébah 1823 yılında Istanbul’da doğmuştur. Kardeşi Cosmi Sébah ile 18 Mayıs 1857 tarihinde Beyoğlu’nda “P.Sébah Photographe” isimli ilk fotoğraf stüdyosunu açar. Bunu ilerleyen yıllarda yine Beyoğlu’nda farklı şube ve adresler takip eder. Pascal Sébah 1883’te beyin kanaması geçirip felç olması sonrası 1885’te yakın aile dostları Joaillier ile ...
Fikirtepe
Fikirtepe sadece Kadıköy’ün değil, tüm İstanbul’un en eski yerleşim yerlerinden biri olarak her şeyden önce tarihi öneme sahip bir mahalledir. Profesör Arif Erzen 1964 yılındaki bir makalesinde şöyle der: “Birinci Dünya Harbi sırasında ve daha sonraları yapılan araştırmalarda Kadıköy ve Pendik prehistorik iskan yerleri tesbit edilmiştir. Özellikle ...
SERVET-i FÜNÛN’DA KADIKÖY
Dimitris Nikolaidis'in çıkardığı Servet gazetesinin ilavesi olarak 27 Mart 1891’den itibaren Ahmed İhsan (Tokgöz) tarafından yayımlanmaya başlanan, daha sonraki tarihlerde başta Edebiyat-ı Cedide topluluğu olmak üzere Fecr-i Atî ve Milli Edebiyat grupları ile Yedi Meşaleciler’in yayın organı olarak 25 Mayıs 1944’e kadar yayın faaliyetini sürd ...
KADIKÖY KÜLTÜR ATLASI -30
SUADİYE Ünlü Alman film yıldızı Evelin Hold bir dizi konser vermek için İstanbul’a gelir. Kadıköy Hale Sineması’ndaki programına Necip Celal Andel de katılır ve Evelin Hold Türkçe sözlerle Mazi tangosunu okur: “Mazi kalbimde bir yaradır / Bahtım saçlarımdan karadır / Beni zaman zaman ağlatan / İşte bu hazin hatıradır” Ertesi akşam S ...
Kalamış İskelesi
Fenerbahçe Burnu’nun aksine poyraz rüzgarlarına karşı korunaklı olması sebebiyle henüz Roma devrinde Kalamış Koyu’na bir liman inşa edilmiştir. Evliya Çelebi Seyahatname’sinde Kalamış’ın beyaz kumsalından söz eder. Bu kumsalı oluşturan Kalamış Koyu’nun sığ suları nedeniyle hem eski liman hem Osmanlı döneminde inşa edilen vapur iskelesi sahilden epe ...
Ahmet İzzet Paşa, Ayşegül Sarıca, levantenler ve Moda
Gazetemizin bu haftaki sayısının yayımlandığı tarih olan 31 Mart, aynı zamanda Ahmet İzzet (Furgaç) Paşa’nın 1937 yılında vefat ettiği tarihtir. 1864 yılında Manastır vilayeti Görice sancağına bağlı Nasliç kasabasında doğan müşir (mareşal) Ahmet İzzet Paşa, Kadıköy Moda’da Şair Nefi sokaktaki evinde hayata veda etmişti. 1884 yılında Harp Okulu’ ...
Fenerli Bahçe
Reşat Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi’nde, Fenerbahçe Mahallesi’nin isminin tarih kaynaklarımızda Fener Bağçesi ya da Fenerli Bağçe diye geçtiği ve bu ismin kadimden beri mevcut bir deniz fenerinden geldiği söylenir. Bizans döneminde içinde ateş yakılarak İstanbul’la haberleşmek için kayalıklar üzerine inşa edilen kule, Kanuni Sultan Süle ...
Kadıköy’ün sorunları ve şikayetler
Kadıköy sakinleri hem eski zamanlarda hem günümüzde, yanlış yapılan ya da yapılmayan işleri eleştirme, ilçelerindeki olumsuzlukları yetkili kurumlara şikayet etme konusunda en başta gelen ülke vatandaşlardan olmuştur. Haldun Taner’in 1983 yılındaki bir makalesinde “Kadıköy’ün kuşaklar boyu edebiyatçılar, sanatçılarla yüklü bir birikimi var... B ...
1939 Erzincan Depremi’nde Haydarpaşa ve Kadıköy
Tıpkı bu kış olduğu gibi 83 yıl önce bu günlerde, Türkiye yine kenetlenmiş, acıları biraz olsun dindirebilmek, yaraları sarabilmek için büyük bir felaketin ardından başladığı yardım seferberliğine devam ediyordu. Büyük Erzincan Depremi’nden yaralı kurtulan yüzlerce ve evsiz kalan binlerce vatandaşın İstanbul’a trenlerle geldikleri yer Haydarpaşa Ga ...
Altıyol
A.Ragıp Akyavaş; aynı zamanda kendi köyü olduğunu söylediği Kadıköy’le ilgili yazılarından birinde, “Vapur iskelesinden çıkınca büyük caddeyi takip ederseniz Altıyolağzı’na varırsınız” der ve “Eski Kadıköylüler buraya Hisarönü derlerdi” diye ilave ederek Altıyol’un eski isimlerinden birini öğrenmemizi sağlar. Başka bir yazısında, farklı bir dönemin ...
Kadıköy'ün stadı
En son halini 2006 yılı Nisan ayında alan ve 50 bin 530 oturma kapasitesine sahip Fenerbahçe Stadı, ülkenin en eski spor merkezlerinden biridir. Farklı dönemlerde futbol, kriket, çim hokeyi, atletizm, güreş gibi spor karşılaşmalarının ve milli bayram kutlamalarının merkezi olan stat, Kadıköy tarihinde önemli yer tutar. II. Abdülhamit yıllığı 30 alt ...
Kadıköy camileri
Gazeteci ve araştırmacı yazar merhum Ragıp Akyavaş “Köyüme Tahassür (Özlem)” başlığıyla Kadıköy’den bahsettiği yazısında Kadıköy Üsküdar gibi değildi der. “Ahiretten ziyade dünyaya yakındır. Biricik evliyamız Mahmud Baba bile Kuşdili’nin kenarında yatar. Ölülerimiz dahi zevk ü safâdan nasîb alırlar.” Kadıköy’ün Üsküdar gibi olmadığı diğer bir konu ...
Caddebostan
IV. yüzyıl sonunda imparatorlar Theodosius ve Arcadius’ın valilik ve danışmanlık görevlerini yapan dönemin güçlü devlet adamı Rafinus’un kendisine bir villa inşa ettirdiği, ayrıca bir liman, manastır ve kilisenin de yapıldığı Caddebostan sahili yüzyıllar sonra tenha, tekinsiz ve hırsız, eşkiyanın gezdiği bir yer olarak Cadıbostanı olarak adlandırıl ...
Yok olan köşkler
Behçet Necatigil’in “Evler” şiiri şöyle başlar : İnsanlar yüzyıllar yılı evler yaptılar. / İrili ufaklı, birbirinden farklı, / Ahşap evler, kâgir evler yaptılar. / Doğup ölenleri oldu, gelip gidenleri oldu, / Evlerin içi devir devir değişti / Evlerin dışı pencere, duvar. İnsanlar Kadıköy’de farklı dönemlerde irili ufaklı birbirinden farklı, bahç ...
Süreyya Sineması
İsmi Moda’da bir sokağa verilen Osmanlı Devleti son seraskeri Rıza Paşa’nın üç oğlundan biri olan Süreyya Paşa’nın, mimar Kavafyan’a yaptırdığı Süreyya Opera ve Tiyatro binası, 6 Mart 1927’de törenle açılmıştı. Cephesi ve giriş holü Paris Champs Elysées tiyatrosuyla benzerlikler taşıyan ve Kadıköy’ün en güzel yapılarından biri olan doksan beş yıllı ...
Kadıköy’ün Paşaları
Kadıköy’ün bir yerleşim yeri olarak gelişip genişlemesi, Tanzimat Dönemi’nde Saray’a yakın üst düzey yetkililerin ve paşaların buraya ilgi göstermeye başlaması, arsalar alıp köşkler ve konaklar yaptırmasıyla olmuştur. Üç mahallesi, birçok cadde ve sokağı Osmanlı dönemi paşalarının isimlerini taşıyan Kadıköy’e düzenli vapur seferleri 1857 yılında ba ...
Şehremaneti Binası
Kadıköy Şehremaneti Binası, deniz doldurularak oluşturulan meydana inşa edilen ilk yapılardan biridir. 1912-14 yılları arasında yapılan neo klasik tarzdaki binanın mimarı Yervant Terziyan’dır. 22 Mayıs 1919'da Kadıköy'ün bu meydanında şiddetli yağmur altında toplanan 20 bin kişi, İzmir’in işgalini protesto eden bir miting yapmış, Halide Edip Adıvar ...
FENER BAHÇESİ
1975 yılında Göztepe'deki evinde vefat eden tarihçi yazar Reşat Ekrem Koçu’nun, ilk fasikülü 1944 yılında çıkan ve tamamlanamayan eseri İstanbul Ansiklopedisi’nin 10. cildinde Fenerbahçe maddesi, Fenerbağçe, Fenerbağçesi olarak geçer ve ilk paragrafta şu bilgi verilir: Adını batı ucunda kadimden beri mevcut olan bir deniz fenerine nisbet almışt ...
FOTOĞRAFLI KADIKÖY TARİHİ-10
Kurbağalıdere Kayışdağı’ndan doğup Kalamış koyuna dökülen Kadıköy’ün en uzun ve en eski deresi Kurbağalıdere. Bir dönem gazino, sinema ve çay bahçeleriyle Kadıköy sosyal hayatının vazgeçilmezi olan Yoğurtçu ve Kuşdili gibi çayırlarının kıyılarında dizildiği, Sultan V. Murad’ın köşkünün ve Şehzade Selahattin Efendi’nin hümayun çiftliğinin yanı ba ...
Sonbahar
Refik Halit Karay, İstanbul’da sonbaharları yazdığı bir makalesine gazetemizin bu sayısının yayımlandığı tarihle başlar: “Bugün 23 Eylül. Sonbahar başlıyor. İstanbul ancak sonbaharda kendine gelir, kendi rengini, kendi sesini bulur; renkler ve sesler bakımından da duru ve ahenkli olur. Hele meltemlerin yeni kesildiği, lodosların henüz esmediği bir ...
Kadıköy’de ilk tramvayın yol haritası
Kadıköy tramvayla 1 Eylül 1934’te tanışmıştı. Üsküdar’dan gelen tramvay, İbrahimağa çayırını takip edip, şimendifer köprüsünün altından geçiyor, Yeldeğirmeni’ne sapıp, Karakolhane Caddesi ve şimdi Kadıköy-Maltepe minibüslerinin güzergahında olan Yavuztürk sokağından Söğütlüçeşme Caddesi’ne iniyor, Altıyol’dan sonra Kadıköy İskelesi’ne ulaşı ...
Kadıköy’ün “en asude en kibar” caddesi: Mühürdar
Padişah III.Mustafa 1761 yılında, günümüzde daha çok İskele Cami adıyla anılan Kadıköy sahilindeki camiyi yaptırmıştır. Padişahın sadrazamlarından Moldovancı Ali Paşa’nın mührünü taşıyan Mühürdar Ahmet Efendi de yine Kadıköy’de camiye uzak olmayan bir bölgeyi seçmiş ve burayı bağlarla donatıp kendine de bir köşk yaptırmıştır. Burası önceleri Mühürd ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 8
Kadıköy Hal Binası 1986 yılında İstanbul Üniversitesi’ne bağlı Devlet Konservatuarı olarak kullanılmaya başlanan ve 1989 yılından itibaren Şehir Tiyatroları’nın Haldun Taner’in adını verdiği bir sahnesine ev sahipliği yapan bina, 1927 yılında İtalyan mimar Ferrari’ye yaptırılan Türkiye’nin ilk modern hal binasıydı. Binanın, İBB tarafından ...
Kadıköy’de Plaj Mevsimi
Kadıköy’de yazlık bahçe ve gazinoların, yazlık sinema ve tiyatroların açılması yaz mevsiminin gelişini müjdelerdi. Sayfiyelere taşınma telaşı ve hareketliliğinin bitmesini takiben yazın tam anlamıyla geldiğini gösterense plajların ve plaj gazinolarının sezonu açmaları olurdu. Bostancı ve Fenerbahçe’ye İstanbul’un ilk ve tek yazlık tramvayları çalış ...
FOTOĞRAFLI KADIKÖY TARİHİ-7
Altıyol Kadıköy’ün Altıyol ağzı günümüzde daha çok Boğa heykeliyle anılır ve bilinir. Oysa yakın zamanda İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı tarafından restorasyonu yapılan bronz heykelin bu meydana gelişi 1987 yılıdır. Nesiller boyu Boğa’nın adıyla anılmayıp sadece Altıyol ağzı olarak adland ...
Nazım Hikmet ve Erenköy
Bir Kadıköy sakini olan Nazım Hikmet’in Erenköy yılları 1932’de başlar. Piraye’yle evlenme kararı almalarından sonra Piraye ve Nazım’ın aileleri birleşip Erenköy’de Mehmet Ali Paşa köşkünün karşısındaki Mithat Paşa köşkünü tutarlar. Büyük bahçesi, çamlıkları, yemişliği, bağı, sebzeliği, kümesi, ahırı, ayrı bir otlağı bulunan ama yıllar yılı bakımsı ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi- 6
SUADİYE PLAJI Haziran ayıyla birlikte İstanbul’da sayfiye ve plaj mevsimi de açılmış olurdu. Kadıköy hem sayfiye hareketliliği hem plajlarıyla yaz mevsiminin en canlı yerlerinden biriydi. Özellikle tatil günlerinde gündüz plajlara, akşam plaj gazinolarındaki eğlencelere gelenler için ek vapur seferleri konur, plaj işletmeleri otobüs seferleri d ...
İSTANBUL’UN KAPISI: BOSTANCI
Bostancı, yüz yıllar boyunca İstanbul şehrine giriş çıkışların kontrol edildiği, hem Roma hem Osmanlı dönemlerinde imparatorluk metropolünün sınırı kabul edilen bir yerleşim yeri olmuştu. Kayışdağı’ndan gelip, Çamaşırcıbaşı Kuloğlu Mustafa Bey’in mülkü olan araziden akıp denize döküldüğü için Çamaşırcı Deresi de denilen Bostancı Deresi İstanbul’un ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 5
SUADİYE VAPUR İSKELESİ 1910 yılında kurulan Seyri Sefain İşletmesi’nin Köprü İskelesi’nden kalkıp Haydarpaşa, Kadıköy, Moda, Kalamış ve Fenerbahçe’ye giden vapur seferleri vardı. Daha sonraki yıllar Caddebostan, Suadiye, Bostancı ve Maltepe’ye de vapur seferleri başlamıştı. 1929 yılında açılan Suadiye Plajı ve Gazinosu, Kadıköy yakası dış ...
Kadıköy’de yol, su, elektrik...
1869 yılından itibaren Üsküdar Sancağı’na bağlı olan Kadıköy, XIX. yüzyılın sonlarında, İstanbul’dan vapur seferlerinin başlaması, farklı mahalle ve sayfiyelerine de demir yoluyla ulaşımın oluşmasıyla, gözde yerleşim yerlerinden biri olmaya başlamıştı. Özellikle Cumhuriyet sonrası altyapı hizmetlerinin gelmesiyle yerleşik nüfus da artmaya başlamışt ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 4
KADIKÖY HALKEVİ Kadıköy Halkevi, Kadıköylülerin bağışladığı 6 bin lirayla Bahariye Gül sokakta kiralanan konakta 22 Şubat 1935 tarihinde kurulmuş ve törenle açılışı yapılmıştı. Açılış günü Halkevi Orkestrası tarafından bir konser verilmiş ve altmış kişilik koro heyeti de konsere eşlik etmişti. Halkevinin ilk başkanı Celal Esat Arseven bu görevi ...
Kadıköy'ün Kültür Atlası (16)
AYRILIK ÇEŞMESİ Günümüzde Ayrılık Çeşmesi dendiğinde genellikle akıllara ilk gelen, raylı sistemlerimizden Marmaray ve Metro’nun Kadıköy’deki önemli bir aktarma durağı oluyor. Ayrılık Çeşmesi, hem bu durağa yakın mesafede oturan Kadıköylülerin, hem bir araçtan diğerine aktarma yapmak isteyenlerin, hem de aynı yerde bulunan büyük alış veriş merke ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi-3
Haydarpaşa sahilinin doldurulup gar binasının yapılması gibi, günümüzde Kadıköy Meydanı olarak adlandırılan bir dönemin kumluğu da XX. yüzyıl başında doldurulmaya başlanmıştı. Kadıköy Şehremaneti (belediye) binası ve hemen arkasındaki maliye binası, vapur iskelesi ve hal binası denizden doldurulan alana yapılan yapılardı. Meydana bir park düzenleme ...
Tatlı huzurdan yat limanına Kalamış
Fenerbahçe Mahallesi ve Kalamış semti geçtiğimiz ay, iptal edilen yat limanı ihalesiyle ülke gündemine gelmişti. Hem ihale öncesi hem sonuçlanmış ihalenin iptal kararı sonrası duyarlı Kadıköylüler ve Belediye Başkanlığı sürecin takipçisi olmuşlardı. Kadıköy hem kurumları hem sivil insiyatifiyle, Kalamış Yat Limanıyla ilgili soru ve taleplerine hale ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - II
Köprü'ye bitişik Kadıköy İskelesi çok eskimiş olduğundan 1936 yılında Akay İdaresi’nce dört demirli bir şamandıraya bağlı, terası gazinolu, salonu kaloriferli, tuvaletli, memurlar ve emanet odası olan 290 bin liraya mal olan yeni iskele yaptırılır. Belediye Yollar ve Köprüler Şube Müdürlüğü mühendislerinin inşa ettiği iskele binası 1960 yılında yen ...
Karlı kış günleri
Kış mevsimi zahmetlidir. Geleceği gün yaklaştıkça bir eksiğimiz var mı diye düşündürtüp, telaşlanmamıza neden olan ağırlaması zor bir misafir gibidir. Eski zamanlarda yaz mevsimine hazırlıksız yakalanmak diye bir şey yoktu. Herkes boş zamanınca ve bütçesi elverdiğince bu mevsimin nimetlerinden yararlanırdı. Yazlık gazinolar, bahçeler, sinemalar ve ...
Fotoğraflı Kadıköy Tarihi - 1
Kadıköy’ün Primadonnası Suzan Lütfullah Sururi İçinde bulunduğumuz hafta sanat dünyamızın ilklerinden biri olan, ülkemizin en güzel kültür sanat binalarından biri olan Süreyya Sineması fuayesinde büstü bulunan, cumhuriyet dönemi öncü kadınlarından Suzan Lütfullah’ın anıldığı haftaydı. İlk Müslüman profesyonel primadonnamız Suzan Hanım, 11 Oc ...
Bahariye: Hem eğlence hem şifa
Bahariye, yüz yıl boyunca hem Kadıköy’ün eğlence hayatının merkezlerinden biri hem de birçok hekimin ve sanatçının orada mesken tutmasıyla, bedene ve ruha şifa veren bir semt olmuştu. Altıyol ağzına açılan altı yoldan biri olan Bahariye Caddesi, tramvayların Kadıköy’e gelmesiyle birlikte Moda’ya ulaşımın ana güzergâhı haline gelmişti. Tramvay önces ...
Çayırlar... Mesireler...
İstanbul tarihinde sosyal hayat ve eğlence denildiğinde, kamusal alan olarak bir döneme damgasını vurmuş çayırlar ve mesireler şüphesiz en başta gelir. Belli mevsim ve tatil günlerinde günümüz diliylekent hayatından kaçışmekanları olan çayırlar çok daha önceleri basit ama bir o kadar da hayati bir ihtiyacı karşılayan alanlardı. Devlet hazinesine ai ...
Bağdat Caddesi
Evliya Çelebi seyahatnamesinde şöyle der:“Sultan, Bağdat’ı yedi bin mühendisiyle öyle sağlam ve müstahkem etti ki Bağdat, Bağdat olalı bu imaret ve abadanlığı ilk defa görmüştür.”Bağdat bir dönemler Osmanlı Devleti’nin en önemli vilayetlerinden biri olup, Dicle nehri kenarında, ticaret yolları üzerinde, stratejik konumu çok önemli bir bölgede kurul ...
Kadıköy’ün lodosu
Mithat Cemal Kuntay şöyle der: İstanbul iki şeyin oyuncağıdır. Marmaranın ve Karadenizin. Bu ikisinden hangisinin keyfi hakimse o gün ilk veya sonbahardır, kış veya yazdır. Her ne kadar iklimi ve hava durumu İstanbul’dan farklı düşünülmese de, Kadıköy’ün Karadeniz’den gelen Kuzey rüzgarlarına daha kapalı olması ve Batı yönü de deniz olup batışına k ...
Kadıköy tramvayları
Kadıköylüler 1934 yılının bahar ve yaz aylarında, sonu güzel bitecek bir çile çekiyorlardı. Üç nahiyeli, on yedi mahalleli ilçenin genel manzarası sökülmüş kaldırımlar, kazılan caddeler, iskele meydanına yığılmış raylar ve traverslerdi. Projesi 1930 yılından itibaren konuşulan Kadıköy tramvay yolları artık hayata geçmek üzereydi. 2 Temmuz 1928 tari ...
1937'nin 13 Ağustos Cuma günü Kadıköy'de neler oluyordu?
Herkesin “görülmemiş sıcaklar” diye söylendiği bir yaz mevsimi geçiriyordu Kadıköy. Esnafın süpürgesi dışında bir temizlik görmeyen kaldırım taşlarının arasından çıkan otlar sararmış ve kurumuştu. Belediye görevlilerinin haftada bir veya iki, esnafın her gün iki, üç kez ıslattığı çarşı sokaklarında toz bir süreliğine yatışıyor sonrasında yeniden ha ...
Vapurlarda Kadıköy
Vapurlarla Kadıköy’e ulaşımın başlaması ve demiryoluyla Kadıköy nahiyelerine, sayfiyelerine ulaşımın kolaylaşması Kadıköy’de hem nüfus hareketlerini hem sosyal hayatı etkilemişti. Vapurlar, Kadıköy’e İstanbul’dan kolay erişimi sağlayan bir köprü olmuştu. Bu köprü Abdülhamit döneminde Saray erkanından ve paşalardan yoğun bir göçü başlatmış, Cumhuriy ...
Sayfiye mevsimi
Üç cemrenin sırasıyla düşmesi, ağaçların tomurcuklanması ve sonrasında Kasım günlerinin bitip Hızır günlerinin başlaması yaz mevsiminin gelişini anlatırdı bir zamanlar. Sırasıyla yazlık bahçeler, gazinolar ve sinemalar açılır, tatil günleri çayır ve mesireler dolup taşmaya başlar, son olarak da Cumhuriyet öncesi dönemden söz ediyorsak deniz hamamla ...
Ramazan, bayramlar ve Kadıköy
On yıllar öncesinin Ramazan ve bayram gelenekleri hep anlatılmış ve yazılmıştır. Genelde özlemle anılan o günler, bir şehrin ya da semtin farklı dönemlerinde, kültürel ve sosyal hayata dair bilgiler de verir bize. Ramazan ve bayram boyunca düzenlenen etkinlikler ve bunlara katılım, alış verişler ve hazırlanan özel yemekler farklı dönemlerdeki kültü ...
Kadıköy’ün Deresi
Bir yarımada üzerine kurulu ilk Kadıköy’ün sınırlarını kuzeyde, Haydarpaşa’dan denize dökülen Ayrılıkçeşmesi (Himeros) deresi ve doğuda, Kayışdağı’ndan gelen, yaklaşık yedi kilometrelik uzunluğuyla Kadıköy civarının en uzun deresi olan Kurbağalıdere (Kalkedon) belirlerdi. Kurbağalıdere’nin ilk ismi Kalkedon’dur ve kurulan ilk şehre de ismini ver ...
Kadıköy’de kayıklar
Tüm deniz kentleri gibi İstanbul ve Kadıköy’de de tarih boyunca ulaşım ve taşımacılıkta kayıkların önemli bir yer tuttuğunu biliyoruz. Ulaşımı sağlamak ve zaruri ihtiyaçlara erişmekte bir aracı olmak dışında, Moda, Kalamış, Fenerbahçe, Caddebostan, Suadiye sahillerinde ve Kurbağalıdere’de sosyal hayatın değişmez bir parçası olan kayıklar ayrıca kür ...
Kadıköy’ün Ağaları
Paşaların (Rasim Paşa, Zühtü Paşa) isimlerini alan mahallelerin, Ağaların isimlerini (Cafer Ağa, Osman Ağa) alan mahallelerle komşu olduğu Kadıköy’de ayrıca bir semte (İbrahim Ağa), bir caddeye (Halit Ağa) ve bir sokağa (Nadir Ağa) isimleri verilmiş ağalar vardır. Osmanlı Sarayı’nda üst düzey önemli görevlerde hizmet vermiş olan bu ağalarla, isimle ...
Kadıköy Kültür Atlası (1)
Kadıköy'ün bağları Antik dönem Kadıköy’ünde yani Kalkhedon’da en önemli tanrı Zeus, en önemli tanrıçaysa, insanoğluna ekip biçmeyi öğreten, tarım ve bereketin tanrıçası Demeter’di. Önem atfedilen tanrılardan bir diğeri, Zeus’n oğlu, şarap tanrısı Dionysos’tur. Kalkhedon adına bastırılan farklı sikkelerde hem Demeter’in sembolü buğday başağı hem ...