Tarih yazan anneler

20 Şubat 2020 - 10:35

Bazı filmler boğazda düğüm gibi kalır... Öfke ve umutsuzluk arasında gidip gelirsiniz... Ama öte yandan, o filmin çekilmiş olması güçlü bir tesellidir.

Geçen hafta gösterime giren “Annelerimiz” (Nuestras Madres) tam da böyle bir film benim için...

Cesar Diaz’ın yazıp yönettiği film, İç Savaş’ın bitmesinden 22 yıl sonra Guatemala’da, toplu mezarların açıldığı bir dönemde geçiyor.

Açılış sahnesinde, insan iskeletini oluşturan kemik parçalarının masa üzerinde özenle bir araya getirilişini seyrediyoruz. İncelikli, zor iş ama anlamlı ve gerekli... Özellikle de savaşta kaybettikleri yakınlarının acısını hâlâ yaşayanlar için...

Aslında savaştan ziyade bir soykırım yaşanmıştı Guatemala’da... Ölen 200 bin kişinin yüzde 83’ü, bölgenin yerlisi olan Maya halkındandı... ABD ve ülkedeki toprak sahiplerinin desteğini alan, kapitalist açgözlülüğün temsilcisi askeri cuntanın hedefi, sadece solcu gerillalar değildi. Maya halkını da hedef almışlardı.  

Cuntanın yargılandığı günlerde geçen filmin ana karakteri Ernesto, adli makamlar için çalışan bir antropolog... Görevi, toplu mezarlardan çıkan kemikleri birleştirmek ve DNA testleri sonucunda kimlikleri belirlemek... Yaptıklarının, yıllar önce yakınlarını kaybeden kadınlar için anlamı çok büyük...

Nicolosa da köyündeki toplu mezara gömülen eşinin cenazesine ulaşmak isteyen kadınlardan biri.... Hükümetin bütün toplu mezarları açması, isteyen herkesin cenazesini çıkarması kuşkusuz kolay değil. Ernesto da biliyor bunu... Ama Nicolosa’nın gösterdiği fotoğrafta savaşta kaybettiği babasını görünce onun için her şey bir anda değişiyor...

“Annelerimiz”i seyrederken tuhaf bir şekilde perili ev filmlerinin çoğunun altındaki gizli fikri hatırladım. O tür filmlerde, yaşayanları rahatsız eden hayaletlerin çoğu, usulüne uygun gömülmemiş ölülerdir. Cenaze törenleri yapılmamış, katilleri adalet karşısına çıkarılmamıştır... İki alem arasında kalmışlardır; çünkü yaşayanların dünyasıyla işleri henüz bitmemiş, dünyayla vedalaşmamışlardır.

“Annelerimiz”de ise yaşayanlarla ölüler arasındaki ilişkilerin tersine döndüğü söylenebilir. İnsanlar, hayatlarını kaybeden ama usulüne uygun gömülmeyen, kendilerine ait mezarları olmayan, katilleri özgürce dolaşan sevdikleriyle bir türlü vedalaşamıyor, onları hayatlarından çıkaramıyorlar. Ernesto babası, Nicolasa ise eşi için mezar istiyor. Çoğu kişi için belki anlamı yok ama öylesine insani ve doğal bir istek ki… Çünkü sevdiğin insanı anabileceğin bir mezara kavuşmak, bazen her şey anlamına gelebilir.  Ernesto’nun annesi vazgeçmesini söylüyor, şefi ise işini kişiselleştirdiğini belirterek uyarıyor… Üstelik önlerinde başka zorluklar da var. Ama onlar vazgeçmek istemiyorlar.

Sinema tarih yazımının araçlarından biridir… Filmler yakın tarihte okuduğumuz manşetlerin, haberlerin ötesine taşır bizi. Yaşanan gerçeklerle yüzleştirir, duygu ve düşünce dünyamıza seslenir. “Annelerimiz” gibi filmlerin en güçlü yanlarından biridir bu…

Guatemala’da askeri cunta dönemi karanlık bir dönem… Ülkede yıllar boyunca gerçek anlamda demokrasi ve özgürlük olmadığı için olup bitenlerin çoğu bugün bile bilinmiyor.  Filmdeki anneler, Guatemala kültüründe köklü bir gelenek olan “sözlü tarih anlatıcıları” olarak kabul ediliyor. Filmin de altını çizdiği gibi onlar ülkenin gerçek hafızaları…

Kaldı ki, burada asıl önemli olan toplumsal bellek değil mi? Geç gelen adalet, savaşın vahşetine tanık olanların acılarına ne kadar merhem olur bilinmez. Ama tarih yazımını zalimlerin elinden almak… Asıl zafer budur…  İşte bu yüzden, “Annelerimiz” gibi filmler Guatemala toplumu için terapi anlamını taşıyor.

Sadece hikâyesi ve ele aldığı meselenin can alıcı yanlarıyla değil, duygu sömürüsünden uzak duran tarzı, oyuncu yönetimindeki doğal yaklaşımı ve sade anlatımıyla da öne çıkan bir film “Annelerimiz”...

2019’da Cannes Film Festivali’nde hem Eleştirmenler Haftası’nın Büyük Ödülü’nü hem de ilk filmini çeken yönetmenlerden birine verilen Altın Kamera ödülünü kazandığını hatırlatalım.

Yazarın Diğer Yazıları

Fransız Yeni Dalga klasikleri ve ‘Nimic’

Sinema salonlarının kapalı olduğu şu günlerde, dijital platformlar ve çevrimiçi servisler dışında sinemaseverlerin önünde çok fazla seçenek yok. BeinConnect, Prime Video, Film Box ve Netflix, geniş film arşivleriyle dikkat çekiyorlar. Kuşkusuz, içeriklerinde ödüllü iyi yapımlara, festivallerden gelen filmlere yer veriyorlar ama geniş kitleyi ve ort ...

Adalet üzerine 5 film önerisi

Pandemi dönemi, evimizden hiç çıkmadan çevrimiçi olarak katılabildiğimiz film festivalleriyle sürüyor. İstanbul Film Festivali’yle başlayan çevrimiçi gösterimlerin sinemaseverler arasında gördüğü ilgi, benzer etkinliklerin uzun süre daha devam edeceğinin bir göstergesi… Kuşkusuz, hiçbir şey karanlık sinema salonunda birlikte film seyretmenin yer ...

Antalya’da zafer kadınların

Bu yıl Oscar ödüllerinin bile çevrimiçi olarak gösterime giren filmlerin katılımıyla gerçekleşeceğini düşünürsek festivallerin işlevi, pandemi döneminde daha da önem kazandı. İstanbul, Ankara ve Adana’daki ulusal yarışmalardan sonra 12 filmin Türkiye prömiyerinin gerçekleştirildiği Antalya’nın da iptal edilmeden düzenlenmesi, özellikle sinemacılar ...

Sinemalarda genel durum ve birkaç film önerisi

Geçtiğimiz haftalarda ‘Tenet’, ‘Mulan’ ve ‘Antebellum’ filmlerinin sinema salonlarında gerçekleştirilen basın gösterimlerine katıldım. Covid-19 salgını sırasında, insanların sosyal hayatın birçok alanında ne kadar sorumsuz davrandığını gören biri olarak, katıldığım üç gösteride, kendimi toplu taşıma ya da çarşı pazar alışverişine oranla daha güvend ...

Sinema paylaşmaktır

Pandemi nedeniyle beş ayı aşkın bir süredir sinemaya gitmiyorum. Hayatımın hiçbir döneminde sinemalardan bu kadar uzak kaldığımı hatırlamıyorum Sinema kendimi bildim bileli hayatımın vazgeçilmez bir parçası... Annem ve babam, ablamla beni 3-4 yaşlarından itibaren yazlık sinemalara götürdüğü için ilk gördüğüm filmi bile hatırlamıyorum. Öte yan ...

‘Tenet’ı beklerken…

Türkiye’de, pandemi nedeniyle kapanan sinema salonları 10 Temmuz Cuma günü açıldı ve 70’i aşkın salonda 15 film gösterime girdi. ‘Kızım Gibi Kokuyorsun’ adlı yerli yapım dışında, filmlerin tümü seyircilerle pandemi öncesinde buluşmuştu. Türkiye’deki sinema işletmecileri adına küçük bir ‘deneme uçuşu’ydu bu… Yaz aylarında sinema seyircisinin düşt ...

Çevrimiçi seyredebileceğiniz ödüllü belgeseller

Sinema salonlarının pandemiye karşı alınan önlemler ve yeni düzenlemelerle birlikte açılmasına az kaldı ama seyircilerin salonlara dönüp dönmeyeceğini tahmin etmek zor. Bazı sinemaseverlerin uzun süre evde film seyretmeye devam edeceği kesin… Salonlar açılana veya pandemi tehlikesi tümüyle geçene kadar evde film izleyecek sinemaseverler için 6 belg ...

Sinefillere ‘klasik’ öneriler

Sinema salonlarının hâlâ açılmadığı, yeni filmlerin gösterime girmediği bir ortamda sinemaseverlerin önündeki en iyi seçeneklerden birininsinema tarihinin unutulmaz klasiklerini keşfetmek olduğunu düşünüyorum. Geçen ayki yazımda da belirttiğim gibi yasa dışı film sitelerine uğramadan ve dijital platformlara abone olmadan evimizi kişisel bir sinemat ...

‘Evdeki sinematek’ için birkaç öneri…

Pandemi nedeniyle sinema salonları hâlâ kapalı… Hayatın ne zaman olağan akışına döneceğini, sinema salonlarının ne zaman açılacağını kimse bilmiyor… Sinemaseverler bu dönemi televizyonlarda ve internet üzerinden hizmet veren dijital platformlarda film izleyerek geçiriyor. Kuşkusuz, hiçbir şey sinema salonunda film seyretmenin yerini tutamaz ama ...

Sinemalarda kaçırdığınız ödüllü filmler

Covid-19 salgını nedeniyle çoğumuz evden çalışıyoruz. Ofislerine gidenler de mesai bitimi hemen eve dönüyor. Sinema salonları, salgın sona erene kadar kapalı ve yeni filmlerin vizyonu süresiz olarak erteleniyor. Böylesi bir dönemde sinemaseverler için en iyi seçenek, televizyon kanalları ve internet üzerinden hizmet veren dijital platformlar… Göste ...

‘Joker’den ‘Parazit’e kaçış ve yüzleşme…

Çoğumuz sinemaya gündelik hayatın rutininden, dertlerinden kaçmak için gideriz... Kaçış bazen gerçekten de güzeldir. Çocukluğumda sinema, başka dünyalara açılan bir kapıydı… Bugün de öyle… Çocuğumuzla gittiğimiz fantastik macera türünde bir aile filmi, eşimizle seyrettiğimiz hafif bir romantik komedi bazen çok dinlendirici olabilir… Öte yandan, ...

ARŞİV