MASALLARDA TOPLUMSAL ROLLERİN ÖĞRETİLMESİ

VE CİNSİYETÇİLİK - 2

Masalların daha küçücük çocukken toplumsal rolleri kafamıza nasıl soktuğunun izini sürmeye, geçen yazıda koyduğumuz virgülden devam edelim, dilerseniz. Masallarda kızlardan beklenenin ev işi ve temizlik olduğu, beyinlerine bir dantelâ gibi işlenir. Orman Evi (Yoksul Oduncu) masalında, erkeğin istediği biçimde davranan -çok güzel bir yemek pişirip adama ikram ettikten sonra tavukla horoza darı, ineğe ot verip, önlerine taze su koyan, ancak hepsi yemeğini bitirdikten sonra karnını doyuran, evi toplayıp, yatmak için izin isteyen, üst kattaki yatakları düzeltip, küçük yatağa girip uyuyan- küçük kız ödüllendirilip prensle evlenirken, asi ablaları kömürcünün yanında çalışmakla cezalandırılır. Bu masalda görülen, kadının toplumdaki hiyerarşisi de çarpıcıdır. Önce erkek beslenir, erkeğin arkadaşları / misafirler beslenir, kadın ancak onlardan sonra karnını doyurabilir. Kadın evi temizler, etrafı toplar ve yatmak için erkekten izin ister, erkeğin izninden sonra en azıyla yetinir. Ama kanaatkâr ve saygılı olan kadın ödüllendirilir. Pamuk Prenses’te ya da yerel versiyonu Nardaniye Hanım’da cüceler (ya da kırk haramiler) kızı ancak evlerini temizlemesi, yemeklerini yapması karşılığında misafir ederler. Külkedisi evi temizler, tahtaları ovar. Ve saire ve saire… Ancak ev kızı olurlarsa masallarda prensle, gerçek hayattaysa hayırlı bir kısmetle evlenebilecekleri müjdelenir, aksi takdirde cezalandırılacakları kulaklarına küpe yapılır.

Erkeklere babalarıyla mücadele etmeleri, gerekirse sözünün dışına çıkmaları, kahraman olmaları, ‘erkek’ olmaları öğütlenirken; kızlaraysa aksine büyüklerinin sözünden çıkarlarsa cezalandırılacakları parmak sallanarak söylenir. Burada da anne ve kız arasındaki çatışma, Elektra Kompleksi ile anlatılırken, kızların ancak ‘kötü’ üvey anneyi alt etmelerine izin verilir. (Hansel ile Gretel’in, Pamuk Prenses’in ve daha pek çok masalın orijinalinde ‘öz’ olan anne, zaman içinde toplumdaki annelik kurumunun masumiyetine zarar vermemek için ‘üvey’e dönüştürülmüştür.) Annelerin, babaların, kocaların, büyüklerin sözünün dinlenmemesi mutlak surette cezalandırılır. Bunun çok çarpıcı örnekleri de vardır. Sapık bir katil olan Mavi Sakal, sözünü dinlemeyen karısını öfkeyle yere fırlatır, “Seni hain! Sana o odayı yasak ettiğim halde, kocanın sözünü dinlemedin! Bana itaat etmemenin cezası ölümdür! Şimdi sıra sende hanımefendi!” diyerek kafasını baltayla gövdesinden ayırmaya kalkar. Bir Anadolu masalı olan Geyik Sultan’da kendisine göz koyan babasından kaçan kıza babasının ettiği beddua tutar ve kız geyiğe dönüşür. Balıkçı ve Karısı masalında ellerindekiyle yetinmeyen hep daha fazlasını isteyen ihtiraslı kadın, her şeyini kaybederek cezalandırılır. Çoban Kızı ve Baca Temizleyicisi masalında kendinden oldukça yaşlı, on bir karısı ve pek çok çocuğu olan ama zengin ve statü sahibi generalle, ailesi tarafından zorla evlendirilmek istenen kız kaçsa da, toplum baskısına boyun eğerek geri döner.     

Kızlara erkeklerle aralarındaki mesafeyi iyi ayarlamaları belli oranda yakınlaşsalar da fazla ileri gitmemeleri yoksa ‘her şey’lerini kaybedecekleri masallar aracılığıyla ustaca verilir.

Kırmızı Başlıklı Kız masalı sürekli diskur çeker; kızlara annenin sözünden çıkmamayı, erkeklere kanmamayı, yoldan sapmamayı ve bekâretlerine sahip çıkmayı öğütler. Annesinin kızını uğurlarkenki sözleri oldukça açıktır: “Anayoldan ayrılma sakın, oraya buraya sapma. Yoksa şişeyi düşürüp kırarsın.” Anayoldan sapan kızlar nereye düşer? Tabii ki kötü yola. Şişeyi kırmak, Türkiye dâhil pek çok kültürde kızlığın yırtılmasına karşılık gelmektedir. Kaldı ki şişe kırılınca ortaya dökülecek olan şarap da kızlık kanını temsil etmektedir. Anne kızından etrafına bakınmadan mazbut biçimde hareket etmesini ve kızlığını yitirmemesini istemektedir. Kırmızı başlığın ‘kızlık zarı’ ya da ergenliğe geçişteki ‘adet kanı’nı temsil etmesi gibi kurt da kızın bekâretini tehdit eden ayartıcı, yırtıcı adamı simgelemektedir. Kız daha önce erkekleri tanımadığından, onların ne kadar kötü olduğunu bilmediğinden kurtla (erkekle) konuşur. Bu sırada körpe kızın eti erkeği heyecanlandırır ve yaşlı kadınınkinden daha lezzetli olacağını düşünerek, şehvetle içini kırpıştırır. Tecrübeli kötü emelli erkek, kafasını kaldırmasını söyleyerek, etraftaki güzelliklerle gözünü boyayarak, kızı yoldan çıkartır. “Kırmızı Başlıklı, etraftaki şu güzel çiçeklere baksana! Kuşların nasıl cıvıldadığını da duymuyorsun galiba? Sanki okula yollanır gibi, almış başını gidiyorsun; oysa orman ne kadar hoş,” der. Kız zevklerin, hazların peşinden koşmaya başlar ve en sonunda da doğru yoldan ayrılmanın cezasını çekerek, erkeğin saldırısına uğrar. Ancak tüfekli avcı tarafından sapasağlam ve tek parça olarak kurtarılır, burada kızın kılına zarar gelmeden kurtulmasından kızlığının bozulmadığını anlamaktayız. Masalda kurtarıcının gene erkek olması ve kızın yaşadıklarından ders çıkartarak ‘akıllanması’, kızların çocukluktan itibaren bilinçaltlarına işlenen normları göstermesi bakımından önemlidir.

Kızlara ayar veren bir diğer masal da Külkedisi’dir. Kızlara kurallara uygun davranırsanız, itaat ederseniz, bir gün prensle evlenebilirsiniz denilmektedir. Külkedisi aslında ev kızıdır ve evin bütün işlerini yapmaktadır. Kötü kalpli üvey anneye bile karşı gelmemektedir. Geç saatlere kadar dışarıda kalmamaktadır. Kızlara erkeklerle eğlenceye dalıp geç saatlere kadar keyif sürerseniz -on ikiden önce evde olmazsanız-, ‘tüm varlığınızı’ kaybedersiniz öğüdü verilmektedir. Oysa erkeklerle aranızdaki mesafeyi ayarlar, dans eder ama daha ileri gitmesine izin vermezseniz, tam öpeceği sırada elinden kaçıp, akşamları tam vaktinde evinizde olursanız ödüllendirilirsiniz denilmektedir. Bu masalı dinleyerek büyüyen kız çocuklarına, büyüklerine karşı itaatkâr olması, sıkıntılı durumlarda isyan etmemesi öğütlenir, bunun karşılığında da prensle evlenerek ödüllendirilecekleri müjdesi verilir.      

Masalları genellikle ‘masal anaları’ yaşanan olaylardan etkilenerek uydurduğu halde, kurtarıcıları erkeklerden seçmişlerdir; çıkış kaynakları alt sosyoekonomik seviyeler olduğu halde kurtuluşu bilinçlenmekte değil, kapağı saraya atmakta bulmuşlardır. Toplum normları anneler tarafından masallar aracılığıyla çocuklara aktarıldığından muhtemelen bu gerekli görülmüştür. Bu bilinçli olarak yapılmamaktadır, insiyaki bir toplum refleksidir, dayatmasıdır. Erkeklerin ev işlerini yaptığı, kadınların beyaz atlarına atlayıp kurtarıcı rollerine soyunduğu masallar yazılana ve daha da önemlisi toplumda kabul görüp anlatılana kadar biz bu masalları dinlemeye devam edeceğiz. Gün gelecek ve çocuklar, “Anne / Baba bana masal anlatma!” diyecekler, işte o zaman kendi masallarını yazıp, toplumu değiştirebilecekler.

2022 yılı sona ererken, dilerim sizlerin masalı mutlu sona ulaşmıştır, gökten başınıza pek çok altın elma düşmüştür. 2023’ün boş masalların anlatılmaya devam edildiği değil, güzel ve yeni masalların yazıldığı, sağlıklı, mutlu, huzurlu, barış ve kardeşlik dolu bir yıl olmasını diliyorum.

Yazarın Diğer Yazıları

BABA BANA MASAL ANLATMA – 30

OSCAR WILDE MASALLARINDA SOSYALİZM VE İNSAN RUHU - 4 Kürk Mantolu Madonna ve samurlar içinde Mona Lisa     Sabahattin Ali, hiç Oscar Wilde okumuş mudur, onun Sırrı Olmayan Sfenks öyküsünden haberi var mıdır? Bilmiyorum. Buna ilişkin hiçbir yerde bir kanıta rastlamadım ama ben Oscar Wilde’ın Sırrı Olmayan Sfenks öyküsünü her okuduğumda aklıma S ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 29

Oscar Wilde Masallarında Sosyalizm ve insan ruhu -3 Genç Kral Skolastik Fantazya isimli kitapta yer alan “Simurg’un Kanatlarını Takmak mı? Sarayın Merdivenlerine Camdan Ayakkabı Bırakmak mı?” isimli makalesinde Melek Özlem Sezer, masallarda halkın krallık sistemini asla sorgulamamasını eleştirir: “Ülke yönetiminin bir sistem ve bilinç gerekti ...

Baba Bana Masal Anlatma- 28

Oscar Wilde masallarında sosyalizm ve insan ruhu -2   Mutlu Prens Pinokyo, Gulliver’in Yolculukları gibi yetişkinler için yazılmış pek çok roman zamanla kısaltılarak, ‘zararlı’ kısımları ayıklanarak kuşa çevrilerek çocukların okumasına hazır hale getirilmiştir. Büyükler için yazılan kimi masallar anlamından kopartılarak çocuklara anlatılmaya ...

Baba Bana Masal Anlatma – 27

Oscar Wilde masallarında sosyalizm ve insan ruhu -1 Tam adıyla söyleyecek olursak, Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde ya da Herkes Öldürür Sevdiğini diye dilimize yerleşmiş olan Reading Zindanı Baladı’nın şairi, masal yazarı, sosyalist, ahlaksız Oscar Wilde.  Kulak verin sözlerime iyice,  Herkes öldürebilir sevdiğini Kimi bir bakışıyla ya ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 26

Rapunzel üzerinden çocuğa erginleşmenin anlatılması -2 Doğulu kimi edebiyat tarihçileri, Rapunzel’in esin kaynağının 11. Yüzyılda Firdevsi’nin yazdığı Şehname’de geçen Rudaba olduğu söyler. Şehnâme’de, Rüstem’in, Hükümdar Zal’ın kalesi Kabil’e, hükümdarın kızı Rudaba’nın sarkıttığı saçlarına tırmanarak girmesi anlatılır. Benzer bir olayı Osmanlı ...

Baba Bana Masal Anlatma – 25

RAPUNZEL ÜZERİNDEN ÇOCUĞA ERGİNLEŞMENİN ANLATILMASI - 1  Uzun sarı saçlı Rapunzel’i, kapatıldığı kuleyi falan hepimiz biliriz de masalın adının nereden geldiğini, sonunun nasıl olduğunu pek bilmeyiz. Fazla meraklandırmadan söyleyeyim masal adını maruldan alıyor. Yani Rapunzel, tıpkı kıvırcık, göbek, Çin gibi bir marul türünün adı. Bizim pazar ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 24

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN  MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 4 Babanın öz kızına göz koymasının yanı sıra gelinini almak için oğlunu öldürmeye çalışmasına da rastlarız masallarda. Boratav’ın Kral Padişahının Kızı böyle bir masaldır. Oğluna, kral padişahının kızını almak için iki sene harp ettiği savaştan yenilgiyle ayrılan padişahtır, bu namus ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 23

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN  MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 3 Ütelek ve Ahu Melek gibi bir başka Boratav masalı olan Yıldırım Padişahı’nda gene kızına göz koyan bir baba görürüz, ancak kızı kurtaran Yıldırım Padişahı da pek yüzüne bakılacak adam değildir. Masal boyunca resmen kızı taciz eder ve kız en sonunda tacizcisiyle evlenir. Bu masal as ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 22

Masallarda ensestin izini Grimm Kardeşlerin Binderili masalı üzerinden sürmeye başlamıştık, sonrasında bir Anadolu masalı olan Geyik Sultan’da da benzeri istismara rastlamıştık. “Durun, siz evlenemezsiniz. Siz baba kızsınız!” repliği Yeşilçam filmlerinde bile yoktur ama masalları okurken bunu yüksek sesle dile getirmemiz gerektiğini anlıyoruz. Pert ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 21

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 1 Çocuğunuza her gece yatmadan önce masal okuyorsunuz. Evdekiler bitti. Kitapçıya gidip, ne alsam ne alsam diye bakınırken gözünüz Grimm Masalları’na takılıyor. Tabii ya, siz de bu masallarla büyüdünüz. Hemen alıyorsunuz. Akşam çocuğunuz yatıyor, siz de başucuna oturup kitabı açıyorsunuz ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 20

KÜLKEDİSİ / CİNDERELLA MASALI ÜZERİNDEN   TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 4  Cinderella masalının altında gizli bir cinsel tutku yattığı söyleyerek, geçen yazıyı bitirmiştik. Daha da ileri gideyim, bu masalın kodlarında ayak fetişizmi gizlidir. Nasıl yani? diyerek kafanızı kaşıdığınızı görür gibiyim. Bunca ay sabrettiniz, yazın ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 19

Külkedisi / Cinderella masalı üzerinden toplumlar arasındaki farkların izinin sürülmesi - 3 Cinderella’nın, Küçük Annette isimli Fransız varyantı, geçen yazımızda bahsetmiş olduğumuz Eflatun Cem Güney’in Sırmalı Pabuç masalına daha yakın durmaktadır. Masal köyde geçer ve Annette koyun güder. Kötü kalpli üvey anne kızını etle beslerken, Annette h ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 18

KÜLKEDİSİ / CİNDERELLA MASALI ÜZERİNDEN  TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 2  Geçen yazımızı Cinderella’nın cariye olduğunu söyleyerek noktalamıştık. Kaldığımız yerden devam edelim o zaman. Yunanca yazan Romalı yazar Claudius Aelianus’un milattan sonra üçüncü yüzyılda, Antik dönem yazarlarından alıntılayarak derlediği Varia Hi ...

Baba bana masal anlatma – 17

KÜLKEDİSİ / SİNDİRELLA MASALI ÜZERİNDEN TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 1  Külkedisi aslında 9. yüzyıldan kalma eski bir Çin masalıdır ama sadece Avrupa’da 550’yi aşkın değişik biçimde anlatılmaktadır. Hatta Binbir Gece Masalları’nda bile yer almaktadır ama orada ayakkabı yerine daha doğulu bir obje olan halhal kullanılmıştır. ...

HANSEL VE GRETEL MASALI ÜZERİNDEN TARİHSEL OKUMA VE ERGİNLEŞME - 3

Çocukları eve dönüş yoluna çıkartmadan önce aklıma gelen bir hususu yazmazsam rahat edemem. Hansel’in, kıpırdayamadığı daracık kafese kapatılarak, kesilip yenilmek üzere sürekli beslenmesi sizlere bir şeyler çağrıştırıyor mu? Orta Çağ’da tavukları ya da başka hayvanları daracık kafeslerde besiye çekip, kısa sürede şişmanlatıp kesmek gibi bir uygula ...

HANSEL VE GRETEL MASALI ÜZERİNDEN TARİHSEL OKUMA VE ERGİNLEŞME - 2

Hansel ve Gretel’i ormanı derinlerinde bırakmış ve biz de peşleri sıra masalın içinde ilerlemiştik. Hansel ve Gretel’i kayboldukları ormandan kurtarmaya ne dersiniz? Ormanın haritasını çözebilmemiz için biraz yardıma ihtiyacımız olacak. En büyük yardımcılarımız Pinhan Yayınları tarafından basılan orijinaline sadık çevirisi ile Can Evrim Aslan’ın Ya ...

Hansel ve Gretel masalı üzerinden tarihsel okuma ve erginleşme - 1

“Baba Bana Masal Anlatma” diyerek başladığımız yazı serüvenimizde bir yılı devirdik, ilginiz ve izniniz olursa bu yıl da size masal anlatmaya devam edeceğim. Dilerim bu esnada sizler sonu mutlu biten masalların kahramanı olduğunuz bir sene yaşarsınız. 2023’e en sevdiğim masallardan olan ve sosyolojik açıdan hayli malzeme barındıran Hansel ve Gretel ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 12

MASALLARDA TOPLUMSAL ROLLERİN ÖĞRETİLMESİ VE CİNSİYETÇİLİK – 1   Sene başından bu yana devam eden yazı dizimizde; Başparmak üzerinden masallarda çocuk köleliğini, Fareli Köyün Kavalcısı üzerinden masallarda salgın hastalıkları, Kibritçi Kız üzerinden masallarda yoksulluk ve çocuk işçiliğini, Parmak Kız üzerinden masallarda çocuk yaşta evlend ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 11

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI  KURŞUN ASKER – 3   Evet, kola, çay, kahve derken bu yazı dizimizin sonuna geldik. En güzeli su elbette ama suları da zehirli maddelerle kirlettiğimiz için onları da ancak bir dizi işlemden geçirip arıttıktan sonra içer olduk. Çocukluğumuzdaki gibi derelerden pınarlardan su içmeye kalksak, maazall ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 10

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI KURŞUN ASKER – 2 Geçen yazıda sizlere Kurşun Asker’i kapitalizmin elinde oyuncak olmaktan kurtaran kahraman bilim insanı Clair Patterson’un hikâyesini anlatacağımdan bahsetmiştim değil mi? Demli çaylarımızı içip kafamız iyice açıldığına göre ekonominin ve bilimin karmaşık dünyasına girebiliriz. İlk ot ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 9

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI  KURŞUN ASKER – 1  Karl Marx, çok doğru bir tespitle, “Kapitalizm, gölgesini satamadığı ağacı keser!” der ya, gerçekten de kapitalizm kullanamadığı şeyleri yok ederken kullanabildiklerini farklı ambalajlar içinde tüketiciye sunar. Bolivya dağlarında öldürdüğü Che Guevara’nın purosundan çakmağına, ...

Baba Bana Masal Anlatma – 8

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ ‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 3 Efendim, nihayet Parmak Kız – Thumbelina masalımızı anlatmayı bitirdik. Kralın yaptığı densizlik sinirlerimi bozsa da, kırlangıcın mutsuzluğuna üzülsem de şimdi daha iyiyim. Umarım Parmak Kız da, iyi ve mutludur, kralı yontarak insana benzetmiştir. Dilerseniz art ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 7

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ ‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 2 Geçen yazımızda anlatmaya başladığımız Parmak Kız masalını Köstebek’in Thumbelina’ya cinsel saldırıda bulunması üzerine daha fazla devam edemeyerek kesmiştik. Elbette yaptıkları Köstebek’in yanına kar kalmayacak. Buyurun o zaman masalın devamına… Köstebek, rah ...

Baba Bana Masal Anlatma – 6

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ: ‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 1 Ülkemizde Parmak Kız olarak bilinen Andersen masalı fantastiktir, macera doludur, acıklıdır, sonu bile tam mutlu değil, parçalı bulutludur. Disney, Thumbelina’dan bir doğa savaşçısı yaratmıştır. Gözünü hırs bürümüş, bir parkı yok etmeye çalışan kapitalistlere ...

Baba Bana Masal Anlatma - 5

MASALLARDA YOKSULLUK VE ÇOCUK İŞÇİLER: KİBRİTÇİ KIZ’IN KIZIL İNTİKAMI İşçi Bayramı ile başlayan Mayıs ayında, çocuk işçiliğinin son bulmasını dileyerek, o çok bildik masala farklı bir açıdan yaklaşmaya ne dersiniz? Babasının ölümü üzerine, çocuk yaşta okulu bırakarak çalışmak zorunda kalan Andersen’in pek çok masalında çocuk işçiliğine ve çocukl ...

Baba Bana Masal Anlatma - 4

MASALLARDA SALGIN HASTALIKLAR: FARELİ KÖYÜN KAVALCISI Son dönemlerde sokak hayvanlarının şehirlerden tamamen çıkartılarak, hayvan barınaklarına hapsedilmesi tartışmaları ünlü bir sanatçımızın attığı tweet’le daha da alevlendi. Bir kap yemek, bir tas su ve bir de başlarının okşanmasından başka bir şey beklemeyen can dostlarımızı şehirden kovdu ...

Baba Bana Masal Anlatma-3

Masallarda Çocuk Köleliği  Parmak kadar çocukların satılması -2   Geçen ayki yazımızda masallarında parmak kadar çocukların satılmasının izini sürmeye Grimm Kardeşlerin Başparmak masalıyla Almanya’da başlamıştık ve Pertev Naili Boratav’la yurda giriş yapacağımızı söylemiştik. O halde buyrun Nohut Oğlan’a…    Boratav’ın Nohut Oğlan masalınd ...

Baba bana masal anlatma-2 

MASALLARDA ÇOCUK KÖLELİĞİ PARMAK KADAR ÇOCUKLARIN SATILMASI -1 Bu sayıda hangi masalı anlatsam diye düşünürken geçenlerde ‘Kim Milyoner Olmak İster?’ yarışma programında Kenan İmirzalıoğlu’nun sorduğu “1980’lere kadar hangi ülkedeki yetim, gayrimeşru doğmuş, ebeveyni alkolik, ayrılmış veya fakir olan çocuklar devlet tarafından bazen açık artı ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 1 

Evvel zaman içinde Evvel zaman içinde, kalbursaman içinde Develer tellal iken, pireler berber iken. Annem kaşıkta, babam beşikte iken… Ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken, Babam düştü beşikten, alnını yardı eşikten. Annem kaptı maşayı, babam kaptı küreği, Gösterdiler bana kapı arkasındaki köşeyi… Neyse sözü fazla ...