Baba Bana Masal Anlatma – 8

12 Ağustos 2022 - 09:00

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ

‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 3

Efendim, nihayet Parmak Kız – Thumbelina masalımızı anlatmayı bitirdik. Kralın yaptığı densizlik sinirlerimi bozsa da, kırlangıcın mutsuzluğuna üzülsem de şimdi daha iyiyim. Umarım Parmak Kız da, iyi ve mutludur, kralı yontarak insana benzetmiştir. Dilerseniz artık masal gölünün derinlerine dalıp, elimizin değdiği kumları, çakılları çıkartalım. 

Çocuklarımıza anlatırken bir çarpıklık göremediğimiz masalı biraz daha dikkatli okuyup, alt metnine eğildiğimizdeyse, toplumun kadına hatta çocuğa bakışındaki erkek egemenliğini ve zorbalığı fark ederiz. Masal boyunca Parmak Kız’la pek çok erkek evlenmek ister ama hiçbirinde kıza isteyip istemediği sorulmaz. Öyle ki ilk seferinde beşiğiyle kaçırılır, öylesine küçüktür yani. Sonrasında mayıs böceği kaçırır, köstebek çeyizini hazır et der, kralın sorusu bile sorudan çok zorlama niteliğindedir.

Bu arada kadınlar da erkek egemen sisteme karşı çıkmak yerine yancılık yaparlar, hizmet ederler. Kurbağanın annesi, kızla oğlunun zifaf odasını, gerdek yatağını hazırlar. Mayıs böceği, kızı önce kaçırır sonra çevresindeki kadınların etkisiyle beğenmez ve sokağa terk eder. Kendi başına yaşama becerisi olmayan bir kız çocuğunu bırakıp gider. Kızı evine alıp, bakıp besleyen Fare Hanım, iyi gibidir ama okudukça onun içinden de Bihter Hanım çıkar. Satır aralarından; her yaptığını beğenmesinden, sürekli övmesinden aslında Köstebek Bey’le kendisinin evlenmeyi arzuladığını fark ederiz. Köstebek de muhtemelen kızla tanışana kadar bu niyettedir, her gün komşusunu ziyaret etmesinin altında başka bir sebep yatması mümkün değildir. Ancak tipik bir erkek olan köstebek, dul fare yerine el değmemiş körpe kızı tercih eder. Aşkı Memnu’daki Bihter ile Firdevs Hanım arasındaki durumun benzerdir masalımızda anlatılanlar. Zengin Adnan Bey’le evlenemeyen anne, hiç değilse zenginlikten pay kapmak için kızının evlenmesi için telkinde bulunur, olmadı baskı yapar. Köstebek Bey’in zenginliği defalarca kendisine hayran Fare Hanım tarafından gözümüze sokulur: “Onun hali vakti benden daha iyidir. Evi çok geniş ve salonu mobilyalıdır. Üstelik sırtında siyah kadife kürkü var. Sen ona kocaya varırsan rahat edersin.” “Yaz boyu çalışıp çeyizini hazırla artık! Kadife kürklü köstebeğin karısının hiçbir eksiği olmamalı.” 

Hepsinde değil ama kimi varyantlarda; kızla tanışınca, ondan etkilenen köstebeğin dayanamayarak, kızı taciz ettiği ve evde misafir olan kızın çekinerek buna ses çıkartamadığını görürüz. Yani gerçekteki pek çok taciz vakası gibi masaldaki de sükût suikastıyla geçiştirilir. Masal ilerledikçe, köstebeğin evli ve çocuklu olduğunu satır arasında okuruz ama bu durum, erkek için kendisinden oldukça genç bir kızla evlenmesine engel değildir. Kız evlenmeye karşı çıkınca, adeta annesinin yerinde olan Fare Hanım’ın çirkin yüzünü görürüz. “Ağlamayı kes! İnatçılık etme, yoksa beyaz dişlerimin acısını tadarsın haa!… Üstelik böyle yakışıklı bir erkekle evlendiğin için ne mutlu sana. Kürkün böylesi krallarda bile yoktur, mutfağı, kileri tıklım tıklım dolu. Karşına böyle kısmet çıktığı için, otur da dua et!” Bir kez daha toplumsal normlar devreye girer; fakir ama genç kız, yaşlı fakat zengin erkeğe evlilik adı altında adeta pazarlanır. Erkeğin okumuş olduğu masalın çeşitli yerlerinde vurgulanır, yani statüsü, aklı ve gücü anlatılmaktadır. Burada kızı, ailesinin -ailesi yerinde olan Fare Hanım’ın- zorla, tehdit ve baskıyla evlendirdiğini görürüz, bunun altında da maddi kaygılar yatmaktadır. 

Sonrasında kızın kendisini gerçekten seven ve kendisinin de sevdiği kırlangıçla değil kralla evlenmesi de aslında ilginçtir. Ki kral da, yakışıklı olsa da baskıcıdır. Kızı görür görmez, başına tacı takarak evlenme teklif eder, hem küçük kızın gözünü boyar hem de mecbur bırakır. Hemen ardından da kızın adının çirkin olduğunu söyleyerek değiştirir. Ama kız bu durumdan çok da şikâyetçi olmaz zira o da kraliçe olarak güç ve uçmasını sağlayacak kanatlar elde etmiştir. Kaldı ki masalın içinde kızın kurbağaya çirkinlikten başka eleştiri getirmemesi, onu kaçıran kaba ve kötü kalpli mayıs böceği çirkin bulup evlenmediği için üzüntü duyması; kızın da aslında güzellik ve güç karşısında zaafı olduğunu gösterir. Belki de kıza getirilen bu eleştirinin altında Andersen’in yaşadığı nice karşılıksız aşktan biri yatmaktadır. Zira bu masalda toplumun dışında kalan, kendisinden farklı bir kıza âşık olan kırlangıç aslında Andersen’dir. Kırlangıç, kızı yurduna getirir ama onunla aynı evde kalmaz, kıza ayrı bir ev hazırlar, hatta bir versiyonda, bekâr iki gencin aynı evi paylaşmasını kastederek, “Bu durum uygun olmaz,” der. Kız evlenince, herkes mutlu olurken kırlangıç üzülüp ağlar. Biseksüel olan Andersen çok âşık olmuşsa da, ilişkileri genellikle platonik düzeyde kalmıştır ve hiç evlenmemiştir, aşkları hep hüsranla nihayetlenmiştir. Tıpkı masaldaki tek iyi kalpli karakter olan kırlangıç gibi.

Çocuk yaşta zorla evlendirilme bir başka Andersen masalı, Çoban Kızı ile Baca Temizleyicisi’nde de karşımıza çıkar. Genç kız dengi ve yaşıtı olan sevdiğiyle evlenmek istediği halde, ailesi onu on bir karısı olan, yaşlı ama asil ve çok zengin generalle evlenmeye zorlamaktadır. “Ne olacak sen de on ikinci karısı olursun. Asil bir ad alırsın. Dolabı gümüşlerle dolu, gizli çekmecelerinden hiç bahsetmiyorum,” gibi sözlerle adeta kızlarını satarlar. Kız evlenmemek için sevdiğiyle kaçarsa da, ailesinin ahını almaktan çekinerek geri döner. Burada da bir kez daha toplum ve aile baskısının bireyler üzerindeki yoğun etkisini gözlemleriz.    

Kız çocukların okudukları masalların başından kaldırılıp, zorla evlendirilmediği günler geldiğinde, kendi yazdıkları başarı ve mutluluk masallarını okuduğumuzda, Andersen’in 150 yıllık masalını, artık bir ülke gerçeği değil eskilerde kalmış bir masal olarak okuyabiliriz. O gün gelene kadar bu masalın kitapçı raflardaki yeri tarih kısmı değil günümüz toplumsal gerçekliğidir. 

 

Yazarın Diğer Yazıları

BABA BANA MASAL ANLATMA – 29

Oscar Wilde Masallarında Sosyalizm ve insan ruhu -3 Genç Kral Skolastik Fantazya isimli kitapta yer alan “Simurg’un Kanatlarını Takmak mı? Sarayın Merdivenlerine Camdan Ayakkabı Bırakmak mı?” isimli makalesinde Melek Özlem Sezer, masallarda halkın krallık sistemini asla sorgulamamasını eleştirir: “Ülke yönetiminin bir sistem ve bilinç gerekti ...

Baba Bana Masal Anlatma- 28

Oscar Wilde masallarında sosyalizm ve insan ruhu -2   Mutlu Prens Pinokyo, Gulliver’in Yolculukları gibi yetişkinler için yazılmış pek çok roman zamanla kısaltılarak, ‘zararlı’ kısımları ayıklanarak kuşa çevrilerek çocukların okumasına hazır hale getirilmiştir. Büyükler için yazılan kimi masallar anlamından kopartılarak çocuklara anlatılmaya ...

Baba Bana Masal Anlatma – 27

Oscar Wilde masallarında sosyalizm ve insan ruhu -1 Tam adıyla söyleyecek olursak, Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde ya da Herkes Öldürür Sevdiğini diye dilimize yerleşmiş olan Reading Zindanı Baladı’nın şairi, masal yazarı, sosyalist, ahlaksız Oscar Wilde.  Kulak verin sözlerime iyice,  Herkes öldürebilir sevdiğini Kimi bir bakışıyla ya ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 26

Rapunzel üzerinden çocuğa erginleşmenin anlatılması -2 Doğulu kimi edebiyat tarihçileri, Rapunzel’in esin kaynağının 11. Yüzyılda Firdevsi’nin yazdığı Şehname’de geçen Rudaba olduğu söyler. Şehnâme’de, Rüstem’in, Hükümdar Zal’ın kalesi Kabil’e, hükümdarın kızı Rudaba’nın sarkıttığı saçlarına tırmanarak girmesi anlatılır. Benzer bir olayı Osmanlı ...

Baba Bana Masal Anlatma – 25

RAPUNZEL ÜZERİNDEN ÇOCUĞA ERGİNLEŞMENİN ANLATILMASI - 1  Uzun sarı saçlı Rapunzel’i, kapatıldığı kuleyi falan hepimiz biliriz de masalın adının nereden geldiğini, sonunun nasıl olduğunu pek bilmeyiz. Fazla meraklandırmadan söyleyeyim masal adını maruldan alıyor. Yani Rapunzel, tıpkı kıvırcık, göbek, Çin gibi bir marul türünün adı. Bizim pazar ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 24

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN  MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 4 Babanın öz kızına göz koymasının yanı sıra gelinini almak için oğlunu öldürmeye çalışmasına da rastlarız masallarda. Boratav’ın Kral Padişahının Kızı böyle bir masaldır. Oğluna, kral padişahının kızını almak için iki sene harp ettiği savaştan yenilgiyle ayrılan padişahtır, bu namus ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 23

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN  MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 3 Ütelek ve Ahu Melek gibi bir başka Boratav masalı olan Yıldırım Padişahı’nda gene kızına göz koyan bir baba görürüz, ancak kızı kurtaran Yıldırım Padişahı da pek yüzüne bakılacak adam değildir. Masal boyunca resmen kızı taciz eder ve kız en sonunda tacizcisiyle evlenir. Bu masal as ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 22

Masallarda ensestin izini Grimm Kardeşlerin Binderili masalı üzerinden sürmeye başlamıştık, sonrasında bir Anadolu masalı olan Geyik Sultan’da da benzeri istismara rastlamıştık. “Durun, siz evlenemezsiniz. Siz baba kızsınız!” repliği Yeşilçam filmlerinde bile yoktur ama masalları okurken bunu yüksek sesle dile getirmemiz gerektiğini anlıyoruz. Pert ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 21

BİNDERİLİ ÜZERİNDEN MASALLARDA ENSESTİN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 1 Çocuğunuza her gece yatmadan önce masal okuyorsunuz. Evdekiler bitti. Kitapçıya gidip, ne alsam ne alsam diye bakınırken gözünüz Grimm Masalları’na takılıyor. Tabii ya, siz de bu masallarla büyüdünüz. Hemen alıyorsunuz. Akşam çocuğunuz yatıyor, siz de başucuna oturup kitabı açıyorsunuz ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 20

KÜLKEDİSİ / CİNDERELLA MASALI ÜZERİNDEN   TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 4  Cinderella masalının altında gizli bir cinsel tutku yattığı söyleyerek, geçen yazıyı bitirmiştik. Daha da ileri gideyim, bu masalın kodlarında ayak fetişizmi gizlidir. Nasıl yani? diyerek kafanızı kaşıdığınızı görür gibiyim. Bunca ay sabrettiniz, yazın ...

Baba, Bana Masal Anlatma - 19

Külkedisi / Cinderella masalı üzerinden toplumlar arasındaki farkların izinin sürülmesi - 3 Cinderella’nın, Küçük Annette isimli Fransız varyantı, geçen yazımızda bahsetmiş olduğumuz Eflatun Cem Güney’in Sırmalı Pabuç masalına daha yakın durmaktadır. Masal köyde geçer ve Annette koyun güder. Kötü kalpli üvey anne kızını etle beslerken, Annette h ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 18

KÜLKEDİSİ / CİNDERELLA MASALI ÜZERİNDEN  TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 2  Geçen yazımızı Cinderella’nın cariye olduğunu söyleyerek noktalamıştık. Kaldığımız yerden devam edelim o zaman. Yunanca yazan Romalı yazar Claudius Aelianus’un milattan sonra üçüncü yüzyılda, Antik dönem yazarlarından alıntılayarak derlediği Varia Hi ...

Baba bana masal anlatma – 17

KÜLKEDİSİ / SİNDİRELLA MASALI ÜZERİNDEN TOPLUMLAR ARASINDAKİ FARKLARIN İZİNİN SÜRÜLMESİ - 1  Külkedisi aslında 9. yüzyıldan kalma eski bir Çin masalıdır ama sadece Avrupa’da 550’yi aşkın değişik biçimde anlatılmaktadır. Hatta Binbir Gece Masalları’nda bile yer almaktadır ama orada ayakkabı yerine daha doğulu bir obje olan halhal kullanılmıştır. ...

HANSEL VE GRETEL MASALI ÜZERİNDEN TARİHSEL OKUMA VE ERGİNLEŞME - 3

Çocukları eve dönüş yoluna çıkartmadan önce aklıma gelen bir hususu yazmazsam rahat edemem. Hansel’in, kıpırdayamadığı daracık kafese kapatılarak, kesilip yenilmek üzere sürekli beslenmesi sizlere bir şeyler çağrıştırıyor mu? Orta Çağ’da tavukları ya da başka hayvanları daracık kafeslerde besiye çekip, kısa sürede şişmanlatıp kesmek gibi bir uygula ...

HANSEL VE GRETEL MASALI ÜZERİNDEN TARİHSEL OKUMA VE ERGİNLEŞME - 2

Hansel ve Gretel’i ormanı derinlerinde bırakmış ve biz de peşleri sıra masalın içinde ilerlemiştik. Hansel ve Gretel’i kayboldukları ormandan kurtarmaya ne dersiniz? Ormanın haritasını çözebilmemiz için biraz yardıma ihtiyacımız olacak. En büyük yardımcılarımız Pinhan Yayınları tarafından basılan orijinaline sadık çevirisi ile Can Evrim Aslan’ın Ya ...

Hansel ve Gretel masalı üzerinden tarihsel okuma ve erginleşme - 1

“Baba Bana Masal Anlatma” diyerek başladığımız yazı serüvenimizde bir yılı devirdik, ilginiz ve izniniz olursa bu yıl da size masal anlatmaya devam edeceğim. Dilerim bu esnada sizler sonu mutlu biten masalların kahramanı olduğunuz bir sene yaşarsınız. 2023’e en sevdiğim masallardan olan ve sosyolojik açıdan hayli malzeme barındıran Hansel ve Gretel ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 13

MASALLARDA TOPLUMSAL ROLLERİN ÖĞRETİLMESİ VE CİNSİYETÇİLİK - 2 Masalların daha küçücük çocukken toplumsal rolleri kafamıza nasıl soktuğunun izini sürmeye, geçen yazıda koyduğumuz virgülden devam edelim, dilerseniz. Masallarda kızlardan beklenenin ev işi ve temizlik olduğu, beyinlerine bir dantelâ gibi işlenir. Orman Evi (Yoksul Oduncu) masal ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 12

MASALLARDA TOPLUMSAL ROLLERİN ÖĞRETİLMESİ VE CİNSİYETÇİLİK – 1   Sene başından bu yana devam eden yazı dizimizde; Başparmak üzerinden masallarda çocuk köleliğini, Fareli Köyün Kavalcısı üzerinden masallarda salgın hastalıkları, Kibritçi Kız üzerinden masallarda yoksulluk ve çocuk işçiliğini, Parmak Kız üzerinden masallarda çocuk yaşta evlend ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 11

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI  KURŞUN ASKER – 3   Evet, kola, çay, kahve derken bu yazı dizimizin sonuna geldik. En güzeli su elbette ama suları da zehirli maddelerle kirlettiğimiz için onları da ancak bir dizi işlemden geçirip arıttıktan sonra içer olduk. Çocukluğumuzdaki gibi derelerden pınarlardan su içmeye kalksak, maazall ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 10

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI KURŞUN ASKER – 2 Geçen yazıda sizlere Kurşun Asker’i kapitalizmin elinde oyuncak olmaktan kurtaran kahraman bilim insanı Clair Patterson’un hikâyesini anlatacağımdan bahsetmiştim değil mi? Demli çaylarımızı içip kafamız iyice açıldığına göre ekonominin ve bilimin karmaşık dünyasına girebiliriz. İlk ot ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 9

MASALLARIN KAPİTALİZMİN ELİNDE OYUNCAK OLMASI  KURŞUN ASKER – 1  Karl Marx, çok doğru bir tespitle, “Kapitalizm, gölgesini satamadığı ağacı keser!” der ya, gerçekten de kapitalizm kullanamadığı şeyleri yok ederken kullanabildiklerini farklı ambalajlar içinde tüketiciye sunar. Bolivya dağlarında öldürdüğü Che Guevara’nın purosundan çakmağına, ...

BABA BANA MASAL ANLATMA – 7

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ ‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 2 Geçen yazımızda anlatmaya başladığımız Parmak Kız masalını Köstebek’in Thumbelina’ya cinsel saldırıda bulunması üzerine daha fazla devam edemeyerek kesmiştik. Elbette yaptıkları Köstebek’in yanına kar kalmayacak. Buyurun o zaman masalın devamına… Köstebek, rah ...

Baba Bana Masal Anlatma – 6

MASALLARDA ÇOCUKLARIN ERKEN YAŞLARDA EVLENDİRİLMESİ: ‘ÇOCUK GELİN’ THUMBELİNA - 1 Ülkemizde Parmak Kız olarak bilinen Andersen masalı fantastiktir, macera doludur, acıklıdır, sonu bile tam mutlu değil, parçalı bulutludur. Disney, Thumbelina’dan bir doğa savaşçısı yaratmıştır. Gözünü hırs bürümüş, bir parkı yok etmeye çalışan kapitalistlere ...

Baba Bana Masal Anlatma - 5

MASALLARDA YOKSULLUK VE ÇOCUK İŞÇİLER: KİBRİTÇİ KIZ’IN KIZIL İNTİKAMI İşçi Bayramı ile başlayan Mayıs ayında, çocuk işçiliğinin son bulmasını dileyerek, o çok bildik masala farklı bir açıdan yaklaşmaya ne dersiniz? Babasının ölümü üzerine, çocuk yaşta okulu bırakarak çalışmak zorunda kalan Andersen’in pek çok masalında çocuk işçiliğine ve çocukl ...

Baba Bana Masal Anlatma - 4

MASALLARDA SALGIN HASTALIKLAR: FARELİ KÖYÜN KAVALCISI Son dönemlerde sokak hayvanlarının şehirlerden tamamen çıkartılarak, hayvan barınaklarına hapsedilmesi tartışmaları ünlü bir sanatçımızın attığı tweet’le daha da alevlendi. Bir kap yemek, bir tas su ve bir de başlarının okşanmasından başka bir şey beklemeyen can dostlarımızı şehirden kovdu ...

Baba Bana Masal Anlatma-3

Masallarda Çocuk Köleliği  Parmak kadar çocukların satılması -2   Geçen ayki yazımızda masallarında parmak kadar çocukların satılmasının izini sürmeye Grimm Kardeşlerin Başparmak masalıyla Almanya’da başlamıştık ve Pertev Naili Boratav’la yurda giriş yapacağımızı söylemiştik. O halde buyrun Nohut Oğlan’a…    Boratav’ın Nohut Oğlan masalınd ...

Baba bana masal anlatma-2 

MASALLARDA ÇOCUK KÖLELİĞİ PARMAK KADAR ÇOCUKLARIN SATILMASI -1 Bu sayıda hangi masalı anlatsam diye düşünürken geçenlerde ‘Kim Milyoner Olmak İster?’ yarışma programında Kenan İmirzalıoğlu’nun sorduğu “1980’lere kadar hangi ülkedeki yetim, gayrimeşru doğmuş, ebeveyni alkolik, ayrılmış veya fakir olan çocuklar devlet tarafından bazen açık artı ...

Baba, Bana Masal Anlatma – 1 

Evvel zaman içinde Evvel zaman içinde, kalbursaman içinde Develer tellal iken, pireler berber iken. Annem kaşıkta, babam beşikte iken… Ben babamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken, Babam düştü beşikten, alnını yardı eşikten. Annem kaptı maşayı, babam kaptı küreği, Gösterdiler bana kapı arkasındaki köşeyi… Neyse sözü fazla ...

ARŞİV